Την επόμενη κιόλας της έναρξης των εχθροπραξιών εκατοντάδες εξόριστοι Αρμένιοι με σημαίες στα χέρια συγκεντρώθηκαν έξω από τα γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες. Διαμαρτύρονταν για την συγκρατημένη στάση της απέναντι στην Τουρκία και την επιθετική της πολιτική στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. «Ζητάμε συγκεκριμένα βήματα από την ΕΕ» απαίτησε η πολιτική επιστήμων Λουσίν Χαϊραετίν, που ζει στο Βέλγιο. Αλλά πιθανότητες για κάτι τέτοιο δεν υπάρχουν αυτήν την εποχή. Μια από τις μεγαλύτερες κοινότητες εξόριστων Αρμενίων βρίσκεται στη Γαλλία, όπου κατέφυγαν μετά τη γενοκτονία των Αρμενίων το 1915. «Οργανώσαμε πούλμαν από την Ολλανδία», λέει ο Σεπούχ Αμπραχμιάν, ένας από τους διοργανωτές των διαδηλώσεων, «οι κυβερνήσεις της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν αποσταθεροποιούν ολόκληρη τη περιοχή. Όλοι οι Αρμένιοι της Ευρώπης πρέπει να υψώσουν τη φωνή τους, για να αναγνωρίσει ο κόσμος τους πραγματικούς τρομοκράτες της περιοχής» λέει.

Ξεκάθαρα λόγια στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Αν περνούσε από το χέρι της πλειοψηφίας των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τότε η ΕΕ θα έπρεπε να δράσει. «Ζητάμε τη διακοπή των μαχών» απαίτησε η Γαλλίδα Σιλβί Γκιγιάρ από την ΚΟ Renew, «πρέπει να ληφθούν μέτρα κατά της Τουρκίας που αναζωπυρώνει τη διένεξη». Παρεμφερείς είναι οι αντιδράσεις πέρα από πολιτικές ομάδες και εθνικές γραμμές. «Ο Ερντογάν θέλει να αναβιώσει την οθωμανική αυτοκρατορία» δηλώνει ο ολλανδός Χριστιανοδημοκράτης Πέτερ βαν Ντάλεν. «Δεν μπορεί να συγκρατήσει κανείς τον τούρκο πρόεδρο με λόγια, αλλά με σκληρές κυρώσεις». Ο βούλγαρος ευρωβουλευτής Ανγκέλ Τζαμπάρκσι κατηγόρησε την Άγκυρα για «αυτοκρατορικές φαντασιώσεις» και εξαγωγή ισλαμιστών μαχητών στην περιοχή. Κάθε τόσο στις συζητήσεις κάνει την εμφάνισή του και το επιχείρημα ότι η Τουρκία θέλει να αποτελειώσει τη γενοκτονία των Αρμενίων που ξεκίνησε το 1915. «Πρόκειται για επιθετικό πόλεμο κατά της Αρμενίας,  υποστηριζόμενο από τους τζιχαντιστές του Ερντογάν » καταγγέλλει ο Σάρλι Βάιμερς από τη Σουηδία.

Ως επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας ο Ζοζέπ Μπορέλ μετά από συζήτηση για το Ναγκόρνο Καραμπάχ έδειξε πιεσμένος. «Το μήνυμα είναι σαφές, εξέφρασα 54 φορές την ανησυχία μου για την κατάσταση και το αίτημα για δράση. Η ομάδα του Μινσκ (Ρωσία, Γαλλία και ΗΠΑ), που από χρόνια διαμεσολαβεί, είναι ο κατάλληλος εταίρος για διαπραγματεύσεις, η ΕΕ θα κάνει αυτό που μπορεί σε διπλωματικό επίπεδο. Η συζήτηση για κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας μεταφέρθηκε τον Δεκέμβριο, πρέπει να κρατήσουμε αυτό το χρονοδιάγραμμα».  Με άλλα λόγια αυτό που θέλει να πει ο Μπορέλ είναι ότι έχει τα χέρια δεμένα.

Η ΕΕ να αυξήσει τις τιμές για την Τουρκία

Ο Μαρκ Πιερίνι, από την δεξαμενή σκέψης Carnegie Europe, πιστεύει ότι η συνήθης διπλωματία δεν έχει βοηθήσει στην περίπτωση του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ο πρώην πρέσβης της ΕΕ στην Άγκυρα δεν τρέφει αυταπάτες για τα κίνητρα του προέδρου Ερντογάν.  Όπως λέει, κατάφερε να περικυκλώσει την Ευρώπη με διενέξεις που σιγοβράζουν, από τη Συρία, τη Λιβύη, την Ελλάδα και την Κύπρο μέχρι το Ναγκόρνο Καραμπάχ. «Αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να ενοχλήσει και να υπονομεύσει την ΕΕ, κυρίως για εσωτερικοπολιτκούς λόγους. Και σε αυτό το σημείο συναντώνται τα συμφέροντα του Ερντογάν με αυτά του ρώσου προέδρου Πούτιν. Στην επιλογή της χρονικής στιγμής όμως για το Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι πονηρός» παρατηρεί ο Πιερίνι. «Λόγω των προεδρικών εκλογών οι ΗΠΑ έχουν παραλύσει κι αυτό θα συνεχιστεί μέχρι τέλος Ιανουαρίου. Η Ρωσία έχει με την Αρμενία αμυντικό σύμφωνο, αλλά δεν συμπεριλαμβάνει τον θύλακα. Ίσως για αυτό η Μόσχα συμπεριφέρεται συγκρατημένα». Ο διπλωμάτης υποστηρίζει ότι το Αζερμπαϊτζάν υπερτερεί στρατιωτικά στην περιοχή. «Ο στρατός της χώρας έχει εξοπλιστεί με τουρκικά και ισραηλινά ντρόουν, που είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά. Τα αεροσκάφη και τα τανκς από την αρμενική πλευρά είναι λιγότερο χρήσιμα, διότι δεν ευνοούνται από τις συνθήκες της περιοχής».

Μάλιστα ο Πιερίνι πιστεύει ότι η στρατιωτική άσκηση ρουτίνας ανάμεσα στην Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν πριν από ένα μήνα ήταν προγραμματισμένη εν όψει των εξελίξεων. Και με τις κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας; «Εάν είναι να ληφθούν, τότε να είναι σωστές» λέει ο Μαρκ Πιερίνι. «Η τουρκική οικονομία είναι ευάλωτη, κυρίως η εξοπλιστική βιομηχανία. Οι Τούρκοι εξαρτώνται από την ευρωπαϊκή τεχνολογία, είτε με εξαρτήματα ελικοπτέρων από την Ισπανία, είτε με γερμανικούς κινητήρες Siemens για υποβρύχια. Σε αυτούς τους τομείς η ΕΕ θα μπορούσε να αυξήσει τις τιμές για να απαντήσει στις πολιτικές περιπέτειες του προέδρου Ερντογάν».  

Αχτίδα ελπίδας η γαλλική διαμεσολάβηση

Ο Ρίχαρντ Γκιραγκοσιάν, διευθυντής του Κέντρου Περιφερειακών Μελετών στο Εριβάν, βλέπει στην άμεση διπλωματική παρέμβαση του γάλλου προέδρου μια αχτίδα ελπίδας. «Η γαλλική πρωτοβουλία αναγνωρίζει ότι η Ρωσία διατηρεί νόμιμα συμφέροντα σε αυτήν τη διένεξη. Στο κοινό αίτημα για διακοπή των μαχών μπορεί κανείς να διακρίνει κάτι σαν ανταμοιβή για τη σπάνια ευκαιρία συνεργασίας της Ρωσίας με τη Δύση. Ο πρόεδρος Μακρόν προσπαθεί επίσης να αναχαιτίσει την Τουρκία στη βόρεια Αφρική, την Εγγύς Ανατολή και την ανατολική Μεσόγειο. Με αυτόν τον τρόπο αντιδρά άμεσα στην ευρύτερη στρατηγική του Ερντογάν. «Αλλά η ΕΕ ως σύνολο πρέπει να βρει μια εύρωστη απάντηση στις στρατηγικές φιλοδοξίες του Ερντογάν» σημειώνει ο Γκιραγκοσιάν, «γιατί δεν πρόκειται τελικά να είναι ικανοποιημένη, εάν το Αζερμπαϊτζάν διεισδύσει στρατιωτικά στο Ναγκόρνο Καραμπάχ».

Ο Γκιραγκοσιάν χαρακτηρίζει τις αντιδράσεις της ΕΕ «αργές και αδιάφορες». Ενώ το 2020 έχουν ενταθεί οι απειλές ασφάλειας της ΕΕ, η πολιτική και διπλωματική της μηχανή δεν μπορεί να ανταποκριθεί, τώρα που και οι ΗΠΑ είναι απούσες. «Παρά τα πολλά χρόνια ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων, η Αρμενία και το Ναγκόρνο Καραμπάχ έχουν μείνει μόνοι, χωρίς εταίρους, με λίγες ελπίδες για σοβαρές διαπραγματεύσεις» είναι το συμπέρασμα του Αρμένιου αναλυτή. Μια προσγειωμένη ανάλυση, που δεν ελπίζει σε μεγάλα περιθώρια χειρισμών της Ευρώπης.

Μπάρμπαρα Βέζελ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου