Οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν τον ύπνο μόνο με θετικά συναισθήματα. Δίνει ενέργεια, είναι βασική ανάγκη αλλά και μια από τις μικρές απολαύσεις της καθημερινότητας. Υπό κανονικές συνθήκες ο καλός ύπνος δίνει ευεξία, συνδέεται με τον κόσμο του ονείρου, τη βαθιά χαλάρωση. Ωστόσο όλα αυτά δεν είναι αυτονόητα, ούτε δεδομένα για πολλούς. Η έλλειψη ύπνου και οι παρατεταμένες αϋπνίες αποτελούν σύμπτωμα της εποχής και ταλαιπωρούν πολλούς ανθρώπους σε όλον τον κόσμο.

Σύμφωνα με έρευνα του γερμανικού Ινστιτούτου Ρόμπερτ Κοχ σχεδόν το ένα τέταρτο των Γερμανών υποφέρει από αϋπνία. Οι ειδικοί εκτιμούν μάλιστα ότι αυτή η βιολογική διαταραχή έχει πλέον προσλάβει διαστάσεις κοινωνικού προβλήματος. Προκειμένου να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για τη σημασία του ύπνου μια πρωτοβουλία πολιτών στη Γερμανία ξεκίνησε το 2000 να γιορτάζει συμβολικά την 21η Ιουνίου ως «Ημέρα του Ύπνου». Έκτοτε κάθε χρόνο τέτοια μέρα διοργανώνονται πλήθος δράσεων και εκδηλώσεων με θέμα τον ύπνο, τις διαταραχές του ύπνου, τα αίτιά τους, αλλά και τους πιθανούς τρόπους θεραπείας. Πρόκειται άλλωστε για μια βιολογική διαδικασία που καλύπτει κατά μέσο όρο το ένα τρίτο της ζωής κάθε ανθρώπου και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με μια σειρά ορμονικών διεργασιών, επηρεάζει την ανάπτυξη του ανθρώπου, αλλά και τη λειτουργία του εγκεφάλου.

Σύντομη ιστορία του ύπνου

Ο ύπνος κατείχε επίσης διαχρονικά τη δική του ξεχωριστή θέση στις τέχνες και τα γράμματα, ενώ γνωστή είναι η σχέση που είχαν με τον ύπνο σπουδαίες προσωπικότητες. Ο ύπνος ως μοτίβο απαντάται σε πολλούς κλασικούς πίνακες ζωγραφικής και έχει επίσης θεματοποιηθεί πολλάκις στη λογοτεχνία. Ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, αλλά και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είναι γνωστό ότι κοιμούνταν απαρέγκλιτα δέκα ώρες κάθε μέρα, ώστε να έχουν την επόμενη μέρα επαρκή αποθέματα ενέργειας και πνευματικής διαύγειας. Από την άλλη πλευρά, ο Βόλφγκαντ Αμαντέους Μότσαρτ κατάφερνε να κοιμηθεί μόλις τις μισές ώρες. Μάλιστα τηρούσε ευλαβικά το ίδιο αυστηρό πρόγραμμα κάθε μέρα. Έπεφτε για ύπνο στη μία μετά τα μεσάνυχτά και κοιμόταν μέχρι τις έξι το πρωί, ώστε να έχει στη διάθεσή του τις υπόλοιπες δεκαεννιά ώρες για να συνθέτει μουσική.

Μια περίεργη συνήθεια στον ύπνο είχε όμως και ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Δεν κοιμόταν ποτέ μία φορά το βράδυ αλλά φρόντιζε να μοιράζει τον ύπνο του μέσα στη μέρα σε τακτά χρονικά διαστήματα. Ο Βολταίρος από την άλλη πλευρά προτιμούσε μια πιο ακραία λύση. Κοιμόταν καθημερινά μόλις τέσσερις ώρες και προσπαθούσε να νικήσει την έλλειψη ύπνου μέσα στη μέρα με… έως και 40 κούπες καφέ. Ο Σίγκμουντ Φρόιντ από την πλευρά του κοιμόταν έξι περίπου ώρες, ενώ κάλυπτε την έλλειψη ύπνου με το κάπνισμα, αλλά και τη χρήση κοκαΐνης.

Από την αρχαιότητα στον Μεσαίωνα

Το θέμα του ύπνου, αυτής της ιδιαίτερης κατάστασης που ρέπει μεταξύ της ύπαρξης και της ανυπαρξίας, είχε απασχολήσει έντονα και την αρχαία ελληνική φιλοφοσία. Ο Ηράκλειτος για παράδειγμα είχε ασχοληθεί στα έργα του με τη μελέτη του ύπνου, ενώ τον θεωρούσε ως ένα ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ ζωής και θανάτου.

Κατά τον Μεσαίωνα, από την άλλη πλευρά, πολλοί άνθρωποι πέθαιναν κατά τη διάρκειά του ύπνου. Η βασική αιτία ήταν τα αναπνευστικά προβλήματα που συνήθως προκαλούνται από κακή θέρμανση και αναθυμιάσεις του καπνού. Έτσι υπήρχε έντονος ο φόβος σε πολλούς ανθρώπους του Μεσαίωνα ότι θα πεθάνουν μέσα στον ύπνο τους. Για το λόγο αυτό πολλοί επέλεγαν μια ενδιάμεση στάση για να αποκοιμηθούν, σαν να κάθονται. Έτσι πίστευαν ότι μειώνουν τις πιθανότητες θανάτου εν ώρα ύπνου.

DW, Aλεξάνδρα Μέλεκεν, Κάρλα Μπλέικερ / Δ. Κυρανούδη