«Aνιχνεύσαμε βαρυτικά κύματα. Τα καταφέραμε!» Με αυτή τη λιτή αναφώνηση ο επικεφαλής του πειράματος αστροφυσικής της ομάδας LIGO (Laser Interferometer Gravitational Wave Observatory), Ντέιβιντ Ράιτζε, ανακοίνωσε χθες, Πέμπτη, σε ειδικό συνέδριο στην Ουάσιγκτον αυτό που η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα περίμενε εδώ και πολλά χρόνια: την πειραματική επαλήθευση της τελευταίας ψηφίδας της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας. Τη θεωρία, που αποτέλεσε σταθμό για τη σύγχρονη φυσική, είχε αναπτύξει πριν από 100 περίπου χρόνια ο Άλμπερτ Αϊνστάιν. Ωστόσο ένα τμήμα της παρέμενε μέχρι σήμερα άλυτος γρίφος σε πειραματικό επίπεδο για γενιές αστροφυσικών.

Αυτή η μικρή αλλά καθοριστικής σημασίας πτυχή της θεωρίας του Αϊνστάιν αφορούσε με λίγα λόγια την πειραματική επιβεβαίωση της ύπαρξης βαρυτικών κυμάτων στο σύμπαν, τα οποία ο ίδιος γερμανός φυσικός είχε περιγράψει ως «ρυτιδώσεις στο φάσμα του χωροχρόνου». Για πολλούς επιστήμονες η σπουδαιότητα της νέας ανακάλυψης μπορεί να συγκριθεί μόνο με την επιστημονική επανάσταση που έφερε ο Γαλιλαίος με την περίφημη ρήση του για τη γη «Κι όμως κινείται!». Για άλλους η ανακάλυψη αυτή εντάσσεται σε μια σειρά εξίσου σημαντικών ανακαλύψεων στο πεδίο της αστροφυσικής που έχουν λάβει χώρα τελευταία χρόνια, με κυριότερη την ανίχνευση του μποζονίου Χιγκς, γνωστού και ως «σωματίδιου του Θεού», το 2012.

Μια θεωρία 100 χρόνων

Όπως ανέφερε ο επικεφαλής του πειράματος στη συνέντευξη τύπου, οι αστροφυσικοί της ομάδας LIGO έφτασαν στην ανακάλυψη αυτή ήδη από τις 12 Σεπτεμβρίου 2015, όταν οι ανιχνευτές τους κατέγραψαν για πρώτη φορά στην ιστορία της αστροφυσικής βαρυτικά κύματα που προέρχονταν από τη σύγκρουση δύο μαύρων τρυπών. Σύμφωνα με τον Ράιτζε αυτό ακριβώς είχε περιγράψει σε θεωρητικό επίπεδο αναφορικά με τις μαύρες τρύπες ο Αϊνστάιν πριν από έναν αιώνα. «Οι εν λόγω μαύρες τρύπες έχουν μάζα 30πλάσια από τη μάζα του ήλιου και βρίσκονται 1.3 δις έτη φωτός μακριά», είπε χαρακτηριστικά.

Για τις ανάγκες του πειράματος χρησιμοποιήθηκαν δύο όμοιοι ανιχνευτές που κατέγραφαν αδιάλειπτα δεδομένα επί σειρά ετών, έχοντας ως βάση την Ουάσιγκτον και τη Λουιζιάνα. Χάρη σε αυτούς τους ανιχνευτές ακριβείας οι ερευνητές κατάφεραν να καταγράψουν απειροελάχιστες συμπαντικές δονήσεις, οι οποίες πειραματικά αποδείχθηκε ότι προέρχονταν από διερχόμενα βαρυτικά κύματα. Αυτές ακριβώς τις δονήσεις είχε προβλέψει ο Αϊνστάιν, ο οποίος τις είχε μάλιστα παρομοιάσει γλαφυρά με τα καμπυλόμορφα σχήματα που δημιουργούνται στην επιφάνεια του νερού όταν ρίχνουμε μια πέτρα. Οι προβλέψεις του δεν μπορούσαν όμως να επαληθευτούν πειραματικά.

Προς Νομπέλ Φυσικής

Δίχως αμφιβολία η ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων ανοίγει νέους ορίζοντες για τη μελέτη ακόμη και των πιο περίπλοκων συμπαντικών φαινόμενων, ενώ αναμένεται να αλλάξει άρδην τον τρόπο υπολογισμού μεγεθών που αφορούν μακρινά άστρα, γαλαξίες ακόμη και μαύρες τρύπες. Σύμφωνα με αστροφυσικούς η επαλήθευση της ύπαρξης βαρυτικών κυμάτων αναμένεται επίσης να συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση της γένεσης του ίδιου του σύμπαντος, λίγο μετά τη Μεγάλη Έκρηξη.

Οι επιστήμονες που συμμετείχαν στην ανακάλυψη των βαρυτικών κυμάτων είναι πολύ πιθανό να λάβουν το επόμενο Νομπέλ Φυσικής. Ας σημειωθεί, τέλος, ότι στο συγκεκριμένο πείραμα συμμετείχαν εδώ και τέσσερεις δεκαετίες αστροφυσικοί όχι μόνο από το LIGO αλλά και από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech) καθώς και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT).

DW, AP, reuters dpa / Δήμητρα Κυρανούδη