Ως πρόεδρος ο Ντόναλντ Τραμπ είχε απειλήσει- και μάλιστα πολλές φορές- με αποχώρηση από το ΝΑΤΟ, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τον πρωταγωνιστικό ρόλο των ΗΠΑ στην Ατλαντική Συμμαχία. Σκοπός του ήταν να πιέσει τους Ευρωπαίους να αυξήσουν αισθητά τις αμυντικές δαπάνες τους, αναλαμβάνοντας μεγαλύτερο μερίδιο από τα οικονομικά βάρη που συνεπάγεται η διατλαντική «αμυντική ομπρέλα».

Τώρα, ως υποψήφιος και μάλιστα φαβορί για το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών ενόψει των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου, ο Τραμπ όχι μόνο επαναλαμβάνει τις απειλές αλλά δηλώνει ευθέως ότι θα «ενθαρρύνει» τη Ρωσία να κάνει «ό,τι στο διάολο θέλει» με τις ευρωπαϊκές χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ που δεν εκπληρώνουν τις οικονομικές υποχρεώσεις τους απέναντι στη Συμμαχία.

«Συμμαχία α λα καρτ δεν γίνεται»

Μετά το αρχικό μούδιασμα, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι προσπαθούν να αντιδράσουν. Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γιενς Στόλτενμπεργκ, αν και φημίζεται για την εγκράτειά του, προειδοποιεί σε ασυνήθιστα υψηλούς τόνους ότι τέτοιες δηλώσεις «υπονομεύουν την ασφάλεια όλων μας, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ καθώς θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές Αμερικανών και Ευρωπαίων στρατιωτών». Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς κάνει λόγο για «ανεύθυνη συμπεριφορά».

Όσο για τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ, εκφράζει με «σαρκαστικό» τρόπο, όπως ο ίδιος λέει, το κλίμα που επικρατεί στην Ευρώπη: «Ας είμαστε σοβαροί, δεν μπορεί να υπάρξει στρατιωτική συμμαχία α λα καρτ», επισημαίνει ο Ισπανός διπλωμάτης. «Δεν μπορεί η λειτουργία της συμμαχίας να εξαρτάται από το χιούμορ του εκάστοτε Αμερικανού προέδρου... σήμερα ναι, αύριο όχι ή να εξαρτάται από το ποιος ρωτάει...  Δεν γίνονται αυτά τα πράγματα και δεν πρόκειται να σχολιάσω την κάθε ανοησία που ακούγεται στη διάρκεια του αμερικανικού προεκλογικού αγώνα».

Υπό αμφισβήτηση το άρθρο 5 της Συμμαχίας;

Η ρήτρα αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής του ΝΑΤΟ, την οποία προβλέπει το άρθρο 5 του Καταστατικού της Ατλαντικής Συμμαχίας, ορίζει ότι «μία ένοπλη επίθεση εναντίον μίας ή περισσοτέρων χωρών στην Ευρώπη ή τη Βόρεια Αμερική συνιστά επίθεση εναντίον όλων». Μιλώντας στην DW η Άλισον Γούντγουορντ, από το Institute for European Studies στις Βρυξέλλες, υπενθυμίζει ότι «την τελευταία φορά που βρέθηκε στον Λευκό Οίκο ο Ντόναλντ Τραμπ, προκλήθηκε η μεγαλύτερη αναστάτωση στις σχέσεις ΗΠΑ-Ευρώπης από τότε που ιδρύθηκε η ΕΕ. Ήταν μία δραματική αλλαγή και εκτιμώ ότι ήδη οι Ευρωπαίοι ηγέτες προβληματίζονται για το τι θα συμβεί σε περίπτωση που ο Ντόναλντ Τραμπ επανεκλεγεί…»

Πράγματι, εκπρόσωπος της Κομισιόν στις Βρυξέλλες, μιλώντας προ ημερών στους δημοσιογράφους, ανέφερε ότι «ξεκινάμε μία εσωτερική διαδικασία, ώστε να προετοιμαστούμε για κάθε πιθανή έκβαση των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ», αλλά προς το παρόν δεν έχει να ανακοινώσει περισσότερες πληροφορίες επί του θέματος, «ούτε για τα πρόσωπα που συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία».

Ζητούμενο ο στόχος του 2%

Το πρόβλημα εντείνεται λόγω της ιδιαίτερης συγκυρίας, στην οποία εκστομίζει απειλές ο Ντόναλντ Τραμπ. Ορισμένα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ αναμένουν κλιμάκωση του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία και το Αμερικανικό Κογκρέσο μπλοκάρει τη χορήγηση περαιτέρω βοήθειας στο Κίεβο ενώ οι Ευρωπαίοι πασχίζουν να αυξήσουν την παραγωγή της αμυντικής βιομηχανίας τους.

Σε κατ' ιδίαν συζητήσεις Ευρωπαίοι διπλωμάτες στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι οι δηλώσεις Τραμπ έχουν ήδη προκαλέσει ζημιά στη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Επιπλέον δε, είναι δύσκολο να απαντηθούν επί της ουσίας. Ο πρώην πρόεδρος στηλιτεύει τους συμμάχους γιατί «δεν πληρώνουν τον λογαριασμό», ενώ στην πραγματικότητα …δεν υπάρχει λογαριασμός. Αυτό που εννοεί ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ότι ορισμένα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ δεν εκπληρώνουν τον στόχο που είχε οριστεί ρητώς στη σύνοδο κορυφής του 2014 στην Ουαλλία: να δαπανούν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ για τον αμυντικό προϋπολογισμό τους.

Αυτό επισημαίνει διπλωματικά και η πρωθυπουργός της Εσθονίας, Κάγια Κάλας, μιλώντας στους δημοσιογράφους κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στις Βρυξέλλες. «Νομίζω ότι ο προεδρικός υποψήφιος στις ΗΠΑ θέλει να αφυπνίσει κάποιους συμμάχους που δεν έχουν κάνει αρκετά μέχρι στιγμής», δηλώνει.

Στη Γερμανία ο στόχος του 2% επιτυγχάνεται φέτος για πρώτη φορά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.Αυτό οφείλεται κυρίως στο «ειδικό ταμείο» των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ για την άμυνα που έχει επινοήσει η «συγκυβέρνηση» του Βερολίνου. Εγγυήσεις για περαιτέρω χρηματοδότηση των ενόπλων δυνάμεων δεν υπάρχουν. 

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου