Πρόκειται αναμφίβολα για πλήγμα. Για μια τεράστια ήττα της AfD απέναντι στην Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος 4 εβδομάδες πριν τις ευρωεκλογές. Το ότι το Ανώτατο Δικαστήριο του Μίνστερ επιβεβαιώνει ότι το κόμμα είναι ύποπτο για ακροδεξιά δράση, είναι ένα βαρίδι που μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στη μάχη για ψήφους. Ο Χάγιο Φούνκε, συγγραφέας και πολιτικός επιστήμων στο Βερολίνο, πιστεύει ότι ενισχύει την παρακμή του. Η απόφαση έρχεται επίσης σε μια στιγμή που τα ποσοστά του κόμματος στις δημοσκοπήσεις σε εθνικό επίπεδο δείχνουν να πέφτουν μετά από μια μακρά περίοδο ανόδου. Ενώ η AfD βρισκόταν κατά καιρούς σταθερά πάνω από το 20% το φθινόπωρο του 2023, οι δημοσκόποι υπολόγισαν πρόσφατα ποσοστά ανάμεσα στο 16 και 18%.

Αλλά ποιοι είναι οι λόγοι για την πτώση; Πρώτον, ένα δημοσίευμα των μέσων ενημέρωσης σχετικά με μια συνάντηση με ακροδεξιούς εξτρεμιστές προκάλεσε αμφιβολίες σε ορισμένους πολίτες σχετικά με τη συνταγματικότητα των πολιτικών της AfD. Δεύτερον, το γεγονός ότι η Συμμαχία Σάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) αποτελεί πλέον έναν ανταγωνιστή στον χώρο είναι επίσης πιθανό να έχει βλάψει την AfD. Και τρίτον, η ηγεσία του κόμματος έπρεπε να δώσει εξηγήσεις σε ερωτήματα σχετικά με τον "πατριωτισμό" ορισμένων ηγετικών πολιτικών της AfD.

Σφίγγει ο κλοιός

Ο Γιαν Γκούο, μακροχρόνιος συνεργάτης του επικεφαλής υποψηφίου της AfD για τις ευρωεκλογές, Μαξιμίλιαν Κρα, βρίσκεται τώρα υπό κράτηση ως ύποπτος για κατασκοπεία για λογαριασμό της Κίνας. Ο ίδιος ο Κρα έχει έρθει στο επίκεντρο της προσοχής, όπως και το μέλος της Βουλής Πετρ Μπίστρομ, λόγω πιθανών διασυνδέσεων με φιλορωσικά δίκτυα. Ο Μπίστρομ είναι δεύτερος στη λίστα υποψηφίων της AfD για τις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου. Μετά από δημοσιεύματα του τύπου σχετικά με πιθανές πληρωμές χρημάτων, και οι δύο πολιτικοί εξετάζονται επίσης για το εάν πρέπει να ξεκινήσουν έρευνες. Στην περίπτωση του Κρα, εξετάζεται επίσης εάν θα πρέπει να γίνει έρευνα για πιθανές κινεζικές πληρωμές. Τι μπορεί να κάνει τώρα η Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος; Μπορεί να συνεχίσει να παρακολουθεί την AfD ως ύποπτη για ακροδεξιά δράση. Η υπηρεσία πληροφοριών το κάνει αυτό από τον Μάρτιο του 2021, αλλά στη φύση της υποψίας ότι κάποτε πρέπει να επιβεβαιωθεί ή να διαλυθεί. Προς το παρόν δεν φαίνεται ότι η παρακολούθηση θα τερματιστεί. Άλλωστε, ο επικεφαλής της Υπηρεσίας Τόμας Χάλντενβανγκ έχει επανειλημμένα τονίσει ότι συνεχίζει να βλέπει το κόμμα σε πορεία προς την "ακροδεξιά". Υπό κανονικές συνθήκες οι αρχές χρειάζονται περίπου δύο χρόνια για να διερευνήσουν μία υποψία. Μερικές φορές, ωστόσο, όταν έχουν αλλάξει πολλά σε ένα κόμμα ή μία οργάνωση, οι συνταγματικοί προστάτες περιμένουν ακόμη περισσότερο και στη συνέχεια επικαιροποιούν την αξιολόγησή τους ξανά και ξανά.

Το γεγονός ότι αυτή τη φορά χρειάζεται πολύ περισσότερος χρόνος οφείλεται επίσης στη δίκη στο Μίνστερ. Κατά κανόνα αναμένεται η έκβαση μιας τέτοιας διαδικασίας. Εξάλλου, το σκεπτικό περιέχει συνήθως σημαντικές ενδείξεις για το πόσο βάσιμα είναι ορισμένα επιχειρήματα από την οπτική γωνία της δικαστικής εξουσίας. Και τι λέει επ' αυτού η δικαστική εξουσία; Στην απόφασή τους οι δικαστές του Μίνστερ ανάφεραν ότι για παράδειγμα τα στοιχεία της Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος σχετικά με την περιφρόνηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας αλλοδαπών και μουσουλμάνων από την AfD ήταν επαρκή. Οι δικαστές βλέπουν επίσης ενδείξεις αντιδημοκρατικών προσπαθειών, αλλά "όχι με τη συχνότητα και την πυκνότητα που υποθέτει η Υπηρεσία". Και τονίζουν ότι δεν υπάρχει αυτοματισμός όταν γράφουν στο αιτιολογικό ότι "αυτό που αρκεί για την υποψία αντισυνταγματικών προσπαθειών δεν οδηγεί απαραίτητα στην παραδοχή αποδεδειγμένης εξτρεμιστικής προσπάθειας".

Η τακτική της AfD

Σε ό,τι αφορά στη νεολαία του κόμματος Junge Alternative και περιφερειακές οργανώσεις, τυπικά οι τρέχουσες διαδικασίες δεν εμποδίζουν απαραίτητα την έκδοση απόφασης από την Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος, η οποία μπορεί στη συνέχεια να προσβληθεί δικαστικά. Αυτό δείχνει μία περίπτωση με τη Junge Alternative (JA). Τον Απρίλιο του 2023, η Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος την κατέταξε ως επιβεβαιωμένη ακροδεξιά οργάνωση, κατά της οποίας εκκρεμεί τώρα αγωγή στο Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο του Μίνστερ. Στη Θουριγγία, τη Σαξονία και τη Σαξονία-Άνχαλτ η ίδια κατηγοριοποίηση έχει ήδη γίνει για την αντίστοιχη τοπική οργάνωση του κόμματος.  Εάν τώρα η Υπηρεσία πρέπει να εξετάσει αυτό το βήμα και για την AfD ως κόμμα στο σύνολό του, το βασικό ερώτημα που τίθεται θα είναι μάλλον ποιος ασκεί πόση επιρροή στο κόμμα. Εξάλλου, υπάρχουν ακόμη "υπολείμματα" δεξιών συντηρητικών ή φιλελεύθερων οικονομικών δυνάμεων στην AfD από τα πρώτα χρόνια, όταν η Εναλλακτική για τη Γερμανία θεωρούνταν ακόμη "κόμμα των καθηγητών". Ωστόσο, το ερώτημα είναι εάν οι τελευταίες μπορούν ακόμη να επικρατήσουν απέναντι στη βούληση των ριζοσπαστών. Ωστόσο, δεν είναι απαραίτητο για να κατηγοριοποιηθεί το ομοσπονδιακό κόμμα ως επιβεβαιωμένη ακροδεξιά οργάνωση να γίνει το ίδιο και στις τοπικές οργανώσεις.

Τι κάνει τώρα η AfD; Ακολουθεί έναν διπλό δρόμο. Επικρίνει από τη μία το δικαστήριο ότι δεν αφιέρωσε αρκετό χρόνο εξέτασης των αιτήσεών της, ενώ ταυτόχρονα επισημαίνει τα σημεία του σκεπτικού της απόφασης στα οποία οι δικαστές δεν ακολούθησαν εκατό τοις εκατό τα επιχειρήματα της Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος. Παράλληλα, ανακοινώνει ότι προτίθεται να ασκήσει έφεση στο Ομοσπονδιακό Διοικητικό Δικαστήριο της Λειψίας. Εκεί δεν προβλέπεται εξέταση της ουσίας των ισχυρισμών. Για την AfD, η οποία είχε ήδη δηλώσει κατά τη διάρκεια της διαδικασίας στο Μίνστερ ότι θα υπάρχουν σίγουρα λόγοι για έφεση, είναι ωστόσο σημαντικό να μπορεί να πει ότι η τελευταία λέξη επί του θέματος δεν έχει ακόμη ειπωθεί.

Τον τόνο στο κόμμα δίνει ο Χέκε

Iδιαίτερα αριστεροί πολιτικοί, καθώς και ορισμένοι τοπικοί πολιτικοί άλλων κομμάτων, είναι πεπεισμένοι ότι η AfD πρέπει να απαγορευτεί. Ωστόσο, τα νομικά εμπόδια για μία τέτοια απαγόρευση είναι υψηλά, οπότε είναι απίθανο να συμβεί προς το παρόν. Ο πολιτικός των Πρασίνων Τιλ Στέφεν πρότεινε σε συνέντευξή του τον Απρίλιο ότι "μετά την απόφαση του Μίνστερ, θα πρέπει να διεξαχθεί συζήτηση στη Βουλή για πρόταση απαγόρευσης της AfD και να γίνουν κι άλλες προετοιμασίες". Η Βουλή, το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση είναι τα μόνα συνταγματικά όργανα που μπορούν να υποβάλουν αίτηση απαγόρευσης ενός κόμματος. Η απόφαση επί μιας τέτοιας αίτησης λαμβάνεται από το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο. Αύριο αναμένεται η απόφαση του Πρωτοδικείου του Χάλε, το οποίο πρέπει να αποφασίσει σχετικά με μία δήλωση του επικεφαλής του κρατιδίου της Θουριγγίας και της Κ.Ο. της AfD, Μπγερν Χέκε. Η υπόθεση αφορά σε μία ομιλία του Χέκε τον Μάιο του 2021 στο Μέρσεμπουργκ της Σαξονίας-Άνχαλτ, όπου φέρεται να χρησιμοποίησε ένα απαγορευμένο ναζιστικό σύνθημα του εθνικοσοσιαλιστικού NSDAP. Αντιμετωπίζει ποινή του πιο υψηλού προστίμου γι' αυτό. Η εισαγγελία τον κατηγορεί ότι στην ομιλία του χρησιμοποίησε εν γνώσει του το συγκεκριμένο σύνθημα. Ο Χέκε, ο οποίος ήταν καθηγητής ιστορίας προτού γίνει μέλος του κοινοβουλίου του κρατιδίου της Θουριγγίας, αρνήθηκε κάτι τέτοιο στο δικαστήριο.

Ποιος δίνει τελικά τον τόνο στην AfD; Κατά την άποψη του Φούνκε, ο οποίος έχει δημοσιεύσει πολλά βιβλία για την AfD, ο Χέκε είναι η πιο ισχυρή προσωπικότητα στο κόμμα. Ωστόσο, δεν έχει θέσει ποτέ υποψηφιότητα για την εκτελεστική εξουσία σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα, οι συμπρόεδροι, Αλίς Βάιντελ και Τίνο Κρουπάλα, μπόρεσαν να παραμείνουν στην κορυφή του κόμματος για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μόνο επειδή δεν έρχονται σε αντίθεση με τις απαιτήσεις του Χέκε. Ο Φούνκε λέει ότι έχει την εντύπωση ότι "η Βάιντελ αισθάνεται άβολα με αυτό", ενώ ο Κρουπάλα είναι "πιο ευέλικτος προς τα δεξιά".

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου