Από τον Ηρακλή στον Μπάτμαν – Yπερήρωες στο μουσείο
Σουζάνε Κορντς
19 Νοεμβρίου 2025
Από τους θεούς της αρχαιότητας έως τους σύγχρονους υπερήρωες, το Αρχαιολογικό Μουσείο Αμβούργου αποκαλύπτει πώς μύθοι και ήρωες εξελίχθηκαν σε σύμβολα δύναμης και ελπίδας.
Η αφίσα της έκθεσης στο Αμβούργο: Από τον μύθο στην ποπ κουλτούραΕικόνα: Archäologisches Museum Hamburg/Contemporanea Progetti
Διαφήμιση
Πετούν, πολεμούν το κακό και σώζουν τον κόσμο, αλλά η ιστορία των υπερηρώων ξεκινάει πολύ πριν από τον Σούπερμαν και τον Μπάτμαν. Οι πρώτοι ήρωες με υπερδυνάμεις δεν φορούσαν κάπα, αλλά χιτώνα, και ήταν οι θεοί της αρχαιότητας. Αυτό αποκαλύπτει η νέα έκθεση «Μύθος Υπερήρωες: Από τον Ηρακλή στον Superman» στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Αμβούργου, που συνδέει την αρχαία μυθολογία με τη σύγχρονη ποπ κουλτούρα.
«Όλοι οι χαρακτήρες που γνωρίζουμε σήμερα από τα κόμικς και το σινεμά έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα», εξηγεί ο αρχαιολόγος Μίχαελ Μέρκελ, επιμελητής της έκθεσης. «Ο Δίας εκτόξευε κεραυνούς, ο Ποσειδώνας προκαλούσε καταιγίδες, όπως και άλλες θεομηνίες, ο Θωρ ήταν ο θεός του κεραυνού και της αστραπής, ήταν οι πρώτοι σούπερ ήρωες». Οι άνθρωποι τους χρειαζόντουσαν για να εξηγήσουν τα ανεξήγητα φυσικά φαινόμενα και τις δυνάμεις της φύσης, που αλλιώς δεν μπορούσαν να κατανοήσουν.
Ηρακλής: Ο πρώτος υπερήρωας της αρχαιότηταςΕικόνα: Therin-Weise/ImageBroker/picture alliance
Ανθρώπινες αδυναμίες και υπερφυσικές δυνάμεις
Οι αρχαίοι θεοί ενσάρκωναν τόσο υπερφυσικά όσο και ανθρώπινα χαρακτηριστικά: ζήλια, θυμό, έρωτα, εκδίκηση. Ο Ηρακλής, για παράδειγμα, πνίγει φίδια ήδη από τη βρεφική του ηλικία, αλλά γινόταν βίαιος όταν ένιωθε ότι αδικείται. Οι ιστορίες αυτές δεν έμεναν στη φαντασία: οι άνθρωποι ήθελαν να τις κάνουν απτές.
Διαφήμιση
Κόμικς με κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις
Η σχεδιάστρια κόμικς Πάουλα Μπούλινγκ από το Βερολίνο. Έγινε γνωστή για το κόμικ της για ένα κέντρο ασύλου. Πολιτικοποιημένα έργα την ελκύουν περισσότερο αλλά μπορεί να σχεδιάσει και μελαγχολικά και ανάλαφρα κόμικς.
Εικόνα: Paula Bulling/avant-verlag
Το κίνημα διαμαρτυρίας στη Νέα Υόρκη
Η Πάουλα Μπούλινγκ έγινε γνωστή για τα ασπρόμαυρα κόμικς της. Πρόσφατα έχει αρχίσει να σχεδιάζει και με χρώμα. Αντλεί τα θέματά της από κοινωνικά κινήματα, διαμαρτυρίες αλλά και τη ζωή των μεταναστών σε πόλεις και προσφυγικούς καταυλισμούς. Τον περασμένο Ιανουάριο βρέθηκε στη Νέα Υόρκη, όπου ετοίμασε ένα κόμικ εμπνευσμένο από το κίνημα Οccupy Wall Street.
Εικόνα: Paula Bulling
Μελαγχολικά σχέδια
Το πρώην πάρκο Zuccotti σε μία μελαγχολική αποτύπωση το χειμώνα, χωρίς διαδηλωτές και πολύχρωμα φύλλα. Το πάρκο αυτό καταλήφθηκε τον Σεπτέμβριο του 2001 από κόσμο και μετονομάστηκε σε «Πάρκο της Ελευθερίας». Το κίνημα Οccupy Wall Street είχε το πάρκο ως ορμητήριο. Η Μπούλινγκ αποτυπώνει στο χαρτί μιά κριτική ματιά για τον κόσμο.
Εικόνα: Paula Bulling
Συζητήσεις με τους πρωταγωνιστές
Στο επίκεντρο βρίσκονται οι συνεντεύξεις με ανθρώπους του νεουρκέζικου κινήματος.Η ιδέα της είναι να διηγηθεί, εκ των έσω, ένα κίνημα διαμαρτυρίας. Η Μπούλινγκ ενδιαφέρεται να μελετήσει τι πραγματικά συμβαίνει σε μια τέτοια δυναμική, αυθόρμητη, συλλογική κίνηση πολιτών. Ακόμα και όταν δεν συμφωνεί πάντα με τους ακτιβιστές.
Εικόνα: Paula Bulling
Οι Βρυξέλλες στο επίκεντρο
Μία άλλη ιστορία της Μπούλινγκ διαδραματίζεται στις Βρυξέλλες και αποτελεί μέρος των άλμπουμ που κυκλοφόρησαν πρόσφατα με τίτλο «Bruss. Brussels in Shorts». Η Μπούλινγκ συνεργάστηκε με τον Νιγηριανό Salissou Maman Oumarou, αποτυπώνοντας τις αντιθέσεις ανάμεσα σε μία αγορά των Βρυξελλών και σε μία της Αφρικής.
Εικόνα: Paula Bulling
Πρόσφυγες
Η καλλιτέχνις είχε συζητήσεις με ανθρώπους διαφορετικών εθνικοτήτων. Μέντοράς της ήταν ο Salissou Maman Oumarou, ο οποίος είχε έρθει από τον Νίγηρα το 2001. Η προσωπική του εμπειρία με πρόσφυγες, μιας και ο ίδιος έζησε σε ένα κέντρο προσφύγων, είναι για την Μπούλινγκ πολύτιμος οδηγός για να προσεγγίσει τόσο ευαίσθητα κοινωνικά θέματα.
Εικόνα: Paula Bulling
Με τη φωτογραφική στο χέρι
Η αντίθεση δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη: από μια πολυσύχναστη αγορά της Αφρικής σε ένα κέντρο μεταναστών στη Γερμανία. Για τις εικόνες του βιβλίο της «Στη γη όσων ξυπνούν νωρίς» η Μπούλινγκ χρησιμοποίησε κατά κόρον μια φωτογραφική μηχανή. Οι λήψεις της την βοήθησαν αργότερα στα σχέδιά της, επειδή οι λεπτομέρειες που αποτύπωσε με τον φωτογραφικό φακό ήταν συγκλονιστικές.
Εικόνα: Paula Bulling/avant-verlag
Αποτύπωση της στιγμής
Βέβαια υπήρξαν και πράγματα που δεν μπόρεσε να αποτυπώσει μέσα από την κάμερα, πρόσωπα αλλά και συναισθήματα. Σχεδίασε επί τόπου τα πρώτα πορτρέτα και σκίτσα, τα οποία στη συνέχεια τα εξέλιξε σε κόμικς προσπαθώντας να αποδώσει, όσο το δυνατό, τις αγωνίες και την καθημερινή πάλη αυτών των ανθρώπων.
Εικόνα: Paula Bulling/avant-verlag
7 εικόνες1 | 7
Όπως σήμερα τα παιδιά παίζουν με φιγούρες υπερηρώων, έτσι και τότε υπήρχαν αντίστοιχα αντικείμενα. «Τότε μπορούσες να αγοράσεις μικρές φιγούρες μονομάχων γύρω από τις μεγάλες αρένες», λέει ο Μέρκελ. «Ήταν φτιαγμένες από πηλό, είχαν αφαιρούμενο κράνος ή μπορούσαν να κινούν το χέρι τους».
Η πολυμορφία των σύγχρονων υπερηρώων
Αιώνες μετά, οι υπερήρωες απέκτησαν στολές και νέα σύμβολα, αντανακλώντας τις κοινωνικές και πολιτικές ανάγκες της εποχής. Ο Σούπερμαν έγινε το απόλυτο σύμβολο δικαιοσύνης και της αμερικανικής ηθικής τάξης. Ο Μπάτμαν έφερε μια πιο σκοτεινή ατμόσφαιρα και εσωτερική πολυπλοκότητα στον κόσμο των υπερηρώων, ενώ η Γουόντερ Γούμαν έγινε το πρώτο γυναικείο πρότυπο δύναμης και ελευθερίας.
Η Wonder Woman αποτέλεσε το πρώτο γυναικείο σύμβολο ανεξαρτησίαςΕικόνα: Cinema Publishers Collection/IMAGO
Στη συνέχεια, οι υπερήρωες έγιναν πιο αντιπροσωπευτικοί της πολυμορφίας της κοινωνίας. O Κάπτεν Αμέρικα προσωποποίησε τον πατριωτισμό, ο Μαύρος Πάνθηρας τη φυλετική ισότητα και η Ms. Marvel, μια έφηβη μουσουλμάνα πακιστανικής καταγωγής, ανέδειξε την ανάγκη για νέα πρότυπα διαφορετικότητας.
«Σε κάθε γωνιά του κόσμου, από την Ασία και την Αφρική έως την Ευρώπη και την Αμερική, υπάρχουν ιστορίες υπερηρώων», τονίζει ο Μέρκελ. «Και όσο συνεχίζουν να εμφανίζονται "υπερκακοί", θα έχουμε πάντα ανάγκη από ηρωίδες και ήρωες που να μας δίνουν ελπίδα».
