Ανταπόκριση από τη Βιέννη

Oι Ελεύθεροι της Αυστρίας (FPÖ), ένα κόμμα με καθαρά ακροδεξιό λόγο, προηγούνται στις δημοσκοπήσεις ενόψει των εκλογών της ερχόμενης Κυριακής με ποσοστά γύρω στο 27 με 28% και μια διαφορά δύο με τριών μονάδων από τους κυβερνώντες σήμερα Χριστιανοδημοκράτες. Συναντήσαμε στη Βιέννη τον κοινωνιολόγο και πολιτικό επιστήμονα Αντρέας Κράνεμπιτερ από το Αρχείο Τεκμηρίωσης της Αυστριακής Αντίστασης (DÖW), μιας οργάνωσης που αποτελεί σταθερό «παρατηρητή» της άκρας Δεξιάς στην Αυστρία για να του θέσουμε το ερώτημα: Είναι τελικά ένα ακροδεξιό κόμμα;

«Από τη σκοπιά μας είναι πράγματι. Αυτό δεν ήταν πάντα έτσι. Από το 1949, όταν συγκροτήθηκε ο Σύνδεσμος των Ανεξάρτητων και το 1956, όταν μετεξελίχθηκε σε Κόμμα Ελευθέρων, υπήρξαν αλλαγές στο πέρασμα των δεκαετιών. Κινήθηκε κατά καιρούς πιο ακροδεξιά, είχε και άλλες ιδεολογικές αναφορές. Ο νεοφιλελευθερισμός ήταν για παράδειγμα συστατικό στοιχείο του από πολύ νωρίς. Το 1986 με τον Γιεργκ Χάιντερ έλαβε χώρα το πρώτο «πραξικόπημα» σε ακροδεξιά κατεύθυνση. Και από το 2019, από τότε δηλαδή που είναι εκτός κυβέρνησης, έκανε μια ξεκάθαρη στροφή προς τα ακροδεξιά. Ρίχνοντας για παράδειγμα το φράγμα προς τους Ταυτοτικούς».

Οι Ταυτοτικοί ως δεξαμενή ιδεών

Πώς λειτουργεί ακριβώς αυτή η σχέση με τους Ταυτοτικούς, που με διάφορα ψευδοϊδεολογικά θεωρήματα έχουν καταφέρει να επιβάλουν την ατζέντα τους στην πολιτική αντιπαράθεση στην Αυστρία, αλλά και σε μεγάλο βαθμό και στη Γερμανία;

«Είναι μια σχέση καταμερισμού εργασίας. Έτσι το αντιμετωπίζουν και οι δύο πλευρές. Το FPÖ είναι ο κοινοβουλευτικός βραχίονας και οι Ταυτοτικοί η εξωκοινοβουλευτική, ακτιβιστική και προπαγανδιστική πλατφόρμα της Νέας Δεξιάς. Συχνά είναι και προμηθευτής ιδεών για την κοινοβουλευτική δράση με τα συνθήματα και τις πρωτοβουλίες της».

Ειδικά η νεολαία του κόμματος έχει υιοθετήσει πλήρως θέσεις, όπως αυτή για τη διαβόητη «ανταλλαγή πληθυσμών», τη δήθεν αντικατάσταση του πληθυσμού της Αυστρίας από μετανάστες, επισημαίνει ο Αντρέας Κράνεμπιτερ: «Βλέπουμε ειδικά στην οργάνωση της Νεολαίας των Ελευθέρων ισχυρούς δεσμούς όχι τόσο σε επίπεδο προσώπων, όσο σε επίπεδο ιδεολογίας. Για παράδειγμα η Νεολαία των Ελευθέρων στην Άνω Αυστρία κατασκεύασε μια ιστοσελίδα με τον τίτλο «Ανταλλαγή Πληθυσμών», που υιοθετεί ένα προς ένα το αφήγημα των Ταυτοτικών ότι κάποιες σκοτεινές πολιτικές ελίτ επιχειρούν μεσοπρόθεσμα την αντικατάσταση του πληθυσμού της Αυστρίας από μετανάστες.

Η σχέση με τους Ταυτοτικούς αποτέλεσε ξεκάθαρα επιλογή του σημερινού αρχηγού του κόμματος, Χέρμπερτ Κικλ, ενός σκληρού δεξιού, με θητεία στο Υπουργείο Εσωτερικών στην κυβέρνηση Σεμπάστιαν Κουρτς.

«Αυτό που τονίστηκε ξεκάθαρα μετά το 2019 και το σκάνδαλο της Ίμπιζα, και εδώ πρωτοστάτης ήταν ο Χέρμπερτ Κικλ, ήταν ότι θα πρέπει να δοθεί τέλος στην περίοδο των αποστάσεων από τους Ταυτοτικούς και ακυρώθηκαν προηγούμενες αποφάσεις που προέβλεπαν κάτι τέτοιο».

Ο ρόλος του ηγέτη

Ο Χέρμπερτ Κικλ ηγείται του κόμματος μετά από μια σειρά σκανδάλων, που είχαν μειώσει τα ποσοστά του, και το ξαναέφερε στην κορυφή, χωρίς ωστόσο να είναι απαραίτητα η μεγάλη προσωπικότητα του λαοπλάνου που παραπλανά τις μάζες, όπως επισημαίνει και ο Κράνεμπιτερ.

«Δεν θα υπερεκτιμούσα τον ρόλο των προσώπων. Υπάρχουν δημοσκοπήσεις και έχουμε και εμείς το δικό μας "Ακροδεξιό Βαρόμετρο", με το ερώτημα πόσο σημαντικό είναι το πρόσωπο του αρχηγού. Διαπιστώνουμε αυτό ακριβώς που βλέπουμε σε όλη την Ευρώπη, ότι δηλαδή υπάρχει μια συνολική δεξιά στροφή στις πεποιθήσεις των ανθρώπων. Αυτό έχει να κάνει με τις εξελίξεις των τελευταίων ετών και δεκαετιών, που προκαλούν μακροοικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Όταν δηλαδή υπάρχει ύφεση, πολιτικές λιτότητας, όταν οι κοινωνικά ασθενέστεροι γίνονται ακόμα πιο αδύναμοι, τότε παραδόξως διαπιστώνουμε ότι ενισχύονται οι τάσεις προς πιο αυταρχικές πολιτικές. Συνεπώς μια εκλογική διαδικασία, όπως αυτή στη Θουριγγία ή στην Αυστρία δεν αποτελεί έκπληξη, αφού αντανακλά τέτοιες εξελίξεις, της μετακίνησης δηλαδή της πολιτικής ατζέντας προς τα δεξιά».

Η κατάρα της κοντής μνήμης

Πώς εξηγεί όμως ο πολιτικός επιστήμονας το γεγονός ότι παρά τη σωρεία σκανδάλων αλλά και τις διασπάσεις του στο παρελθόν, το κόμμα των Ελευθέρων καταφέρνει πάντα να επιστρέφει δριμύτερο;

«Νομίζω ότι το πρόβλημα στην Αυστρία - και όχι μόνο - είναι πως οι ψηφοφόροι έχουν κοντή μνήμη και ψηφίζουν με βάση την επικαιρότητα και με κριτήριο τον φόβο για το μέλλον και λιγότερο με το βλέμμα στο παρελθόν. Σίγουρα παίζει ρόλο ότι η Αυστρία έχει εμπειρία δεκαετιών στο εκτόπισμα της Ιστορίας, στη λήθη, αλλά και στη συγχώρεση πολιτικών σκανδάλων. Η αφήγηση του FPÖ ήταν πάντα να αποποιείται τα σκάνδαλα ή τις ακροδεξιές παρεκκλίσεις του παρελθόντος ως μεμονωμένα περιστατικά, ακόμα και αν είναι τόσα πολλά που χάνεις το μέτρημα. Αυτή η τακτική δείχνει να λειτουργεί και να μην ενοχλεί τους ψηφοφόρους».

Μένει να δούμε λοιπόν αν αυτή η «κοντή μνήμη» θα ξαναφέρει στην εξουσία ένα κόμμα, που όταν το πέτυχε αυτό για πρώτη φορά, το 2000, είχε προκαλέσει έναν πολιτικό σεισμό στην Ευρώπη, η οποία σήμερα βλέπει εκπροσώπους αυτού του χώρου σε μια σειρά από εθνικές της κυβερνήσεις.