Στον αστερισμό της προσφυγικής κρίσης ξεκίνησε σήμερα στη Βιέννη η ίσως σημαντικότερη από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στη Συρία διάσκεψη για την ειρήνευση στην πολύπαθη χώρα. Στην αυστριακή πρωτεύουσα κατέφθασαν οι υπ. Εξωτερικών και εκπρόσωποι από σχεδόν 20 χώρες, ανάμεσά τους οι ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία και Μεγάλη Βρετανία καθώς και η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία και το Ιράν. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων δεν κάθονται ωστόσο εκπρόσωποι από τη Συρία.

Για «αχτίδα ελπίδας για τη Συρία και την ευρύτερη περιοχή» έκανε λόγο γερμανός υπ. Εξωτερικών Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ στο προοίμιο της συνάντησης. Παράλληλα κάλεσε όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές να επιδείξουν συμβιβαστικό πνεύμα. Το ζητούμενο, όπως είπε, είναι να γίνει «ένα πρώτο βήμα για την πολιτική διευθέτηση του ζητήματος».

Αναγκαία η συμμετοχή του Ιράν

Εξέχουσα σημασία έχει βεβαίως η συμμετοχή του Ιράν. «Πρόκειται για σαφή ένδειξη ότι η συμφωνία μεταξύ Ιράν και Δύσης για το πυρηνικό πρόγραμμα διανοίγει πεδία συνεργασίας για να αντιμετωπιστεί η περιφερειακή κρίση», σχολιάζει ο Σεγέντ Χοσέιν Μουσάβιαν, πρώην πρέσβης του Ιράν στη Γερμανία και μετέπειτα εκπρόσωπος του Ιράν στις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ.

Στο παρελθόν η Ουάσιγκτον είχε αρνηθεί να δοθεί ρόλος και λόγος στο Ιράν. Με δεδομένο όμως ότι στην παρούσα φάση δεν διαφαίνεται φως στο τούνελ, οι ΗΠΑ αντελήφθησαν ότι δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική λύση χωρίς την Τεχεράνη, εκτιμά ο αναλυτής Σάιεντ Γκόλκαρ από το Chicago Council on Global Affairs. «Στην παρούσα φάση όλοι αντιλαμβάνονται ότι η κατάσταση δεν βελτιώνεται», είπε ο ειδικός προς την Deutsche Welle. «Κάθε μέρα η κατάσταση χειροτερεύει και καταλαβαίνουν ότι το Ιράν είναι η μοναδική χώρα στην περιοχή που βοηθά τον Άσαντ να επιβιώσει. Δεν μπορείς λοιπόν απλά να προσπεράσεις το Ιράν».

Για την Τεχεράνη όμως διογκώνεται το κόστος της στρατιωτικής εμπλοκής. Τον Οκτώβριο έχασαν τη ζωή τους στη Συρία τρεις διοικητές της ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς, ανάμεσά τους δυο στρατηγοί. «Διαρκώς φέρνουν σωρούς διοικητών», λέει ο Γκόλκαρ. «Βιώνουν το τίμημα της επέμβασης. Στο Ιράν εντείνεται η δυσαρέσκεια. Γι΄ αυτό και η ιρανική κυβέρνηση προσήλθε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τους Αμερικανούς».

«Εξομάλυνση» των σχέσεων ΗΠΑ-Ιράν

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι σχέσεις Ιράν και ΗΠΑ έχουν εισέλθει σε μια περίοδο εξομάλυνσης, η οποία κορυφώθηκε με την υπογραφή της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Ο ειδικός σε θέματα που αφορούν τη Συρία και το Ιράν Μαζίντ Ραφιζάντεχ από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ πάντως, εκτιμά ότι στις διαπραγματεύσεις για τη Συρία οι δύο πλευρές δεν πρόκειται να επιδείξουν την ίδια συμβιβαστική διάθεση που έδειξαν το καλοκαίρι. «Υπάρχουν πολύ διαφορετικά γεωπολιτικά και στρατηγικά συμφέροντα. Το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών είναι πολύ βαθύ για να γεφυρωθεί».

Για μεγάλο διάστημα Ιράν και Ρωσία θεωρούσαν ότι ο Μπασάρ αλ Άσαντ είναι ο μοναδικός παράγοντας που μπορεί να εγγυηθεί τη σταθερότητα. Γι΄ αυτό το λόγο δεν δίστασαν να τον στηρίξουν με άμεσες στρατιωτικές επεμβάσεις. Στον αντίποδα οι ΗΠΑ, οι Ευρωπαίοι και οι σουνίτες σύμμαχοί τους έβλεπαν στο πρόσωπο του σύρου προέδρου τη βασική πηγή βίας και αστάθειας. Εν τω μεταξύ η Ουάσιγκτον φαίνεται να έχει αναθεωρήσει την πολιτική της. Ήδη τον περασμένο Μάρτιο ο υπ. Εξωτερικών Τζον Κέρι παραδεχόταν ότι στο πλαίσιο της πολιτικής μετάβασης οι ΗΠΑ θα πρέπει να μιλήσουν και με το καθεστώς Άσαντ.

Λύση χωρίς τον Άσαντ;

Ο Γκόλκαρ εκτιμά ότι στο επιτελείο του προέδρου Ροχάνι υπάρχουν πραγματιστές που επιζητούν την πολιτική επίλυση του συριακού εμφυλίου και οι οποίοι φαίνονται μάλιστα διατεθειμένοι να εξετάσουν ακόμη και σενάρια που δεν προβλέπουν τον Άσαντ στον προεδρικό θώκο. Εντούτοις όλοι αυτοί βρίσκονται σε ευθεία αντιπαράθεση με τους σκληροπυρηνικούς της Επαναστατικής Φρουράς, οι οποίοι συνεχίζουν να στηρίζουν τον Άσαντ πιστεύοντας σε μια στρατιωτική λύση.

Ο ειδικός πιστεύει ότι ο ανώτατος πνευματικός ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ προσπαθεί να μεσολαβήσει ανάμεσα στα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Η συμμετοχή του υπ. Εξωτερικών Σαρίφ, εκτιμά ο ίδιος, έλαβε προηγουμένως τις ευλογίες του πνευματικού ηγέτη. Αυτό καταδεικνύει ότι ο Χαμενεΐ είναι διατεθειμένος να εξετάσει το ενδεχόμενο διπλωματικής λύσης. «Είναι έτοιμοι να εγκαταλείψουν τον Άσαντ εάν η λύση περιλαμβάνει τους Αλεβίτες και τους Σιίτες και εάν ικανοποιούνται τα συμφέροντα του Ιράν στην περιοχή», εκτιμά ο Γκόλκαρ. «Εάν όλες αυτές οι χώρες πετύχουν μια συμφωνία η οποία θα επιτρέψει στους Αλεβίτες την παραμονή στην εξουσία, τότε το Ιράν θα μπορούσε να μιλήσει για ένα συριακό μέλλον χωρίς τον Άσαντ, όχι όμως χωρίς το καθεστώς Άσαντ».

Σπένσερ Κιμπάλι / Κώστας Συμεωνίδης