Ιδιοφυία του εμπορίου ή τυχοδιώκτης; Αρχαιολόγος, ιστοριοδίφης ή τυμβωρύχος; Πλούσιος εγωπαθής με αγωνία για την υστεροφημία του ή λάτρης της ιστορίας με αγνή φιλομάθεια; Ο Ερρίκος Σλήμαν (1822-1890) δεν είχε μία αλλά πολλές ταυτότητες.Γεννημένος στο Σβερίν του Μεκλεμβούργου, ήταν ένα ανήσυχο πνεύμα του 19ου αιώνα, πολύγλωσσος, ευρυμαθής, ενθουσιώδης. Πολυταξιδεμένος από την Ιαπωνία και την Κίνα μέχρι το Σακραμέντο των ΗΠΑ, με ενδιάμεσους σταθμούς το Παρίσι, την Αγία Πετρούπολη, την πολυαγαπημένη του Αθήνα και τέλος τη Νάπολη αλλά και αφήνοντας μια αξεπέραστη κληρονομιά στην παγκόσμια αρχαιολογία: τις ανασκαφές στην ομηρική Τροία και τις Μυκήνες του μυθικού Αγαμέμνονα.

Ματιές σε αυτή τη μυθιστορηματική ζωή αλλά και τον μοναδικό αρχαιολογικό πλούτο από τις - αμφιλεγόμενες επιστημoνικά κατά πολλούς - ανασκαφές του θα έχουν την τύχη να ρίξουν όσοι βρεθούν στο Βερολίνο τους επόμενους μήνες. «Οι Κόσμοι του Σλήμαν. Η ζωή του. Οι ανακαλύψεις. Ο μύθος». Έτσι ονομάζεται η έκθεση που εγκαινιάστηκε στις 13 Μαΐου στην Γκαλερί James Simon και το γειτονικό Νέο Μουσείο Βερολίνου με αφορμή τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Ερρίκου Σλήμαν. Μια εντυπωσιακή από κάθε άποψη επιστροφή στις μεγάλες αρχαιολογικές εκθέσεις, που και αυτές υπήρξαν τα τελευταία χρόνια θύματα της πανδημίας.

«Πολύχρυσες Μυκήνες»

«Η έκθεση περιλαμβάνει στιγμιότυπα από τη ζωή του, πολύ ωραία σκηνοθετημένα, ένα τμήμα της όλης πολυσχιδούς του καριέρας στον τομέα των αρχαιολογικών ερευνών στην Ελλάδα και συγκριμένα στις Μυκήνες, την Τύρινθα και τον Ορχομενό αλλά και από τις ανασκαφές του στην Τροία» ανέφερε στην DW η Δρ. Άννα-Bασιλική Καραπαναγιώτου, διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα, το οποίο συνεισέφερε με σπουδαία δάνεια στην έκθεση στο ιστορικό Νησί των Μουσείων της γερμανικής πρωτεύουσας.

«Φέραμε στο Βερολίνο μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά ευρήματα των ανασκαφών του Σλήμαν στην Ελλάδα. Είναι εμβληματικά έργα, αριστουργήματα και πολύς χρυσός. Οι Πολύχρυσες Μυκήνες! Βοηθήσαμε με χαρά, ώστε να μπορέσει η Ελλάδα και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο να δώσει ό,τι καλύτερο είχε για την έκθεση αυτή» υπογραμμίζει με χαρά η Ελληνίδα αρχαιολόγος. «Πολλά από τα πρωτότυπα αριστουργήματα βγαίνουν μάλιστα για πρώτη φορά έξω από την Ελλάδα. Ξεχωρίζουν τοιχογραφίες, χρυσά κύπελλα από τις Μυκήνες ή η βάση του θρόνου από το Παλάτι της Τίρυνθας». O Σλήμαν ξεκίνησε τις ανασκαφές στις Μυκήνες το 1876, με τα ευρήματα του Ταφικού Περιβόλου Α να θεωρούνται απαράμιλλου κάλλους και ιστορικής αξίας. Ο Σλήμαν πίστευε ότι εντόπισε τον Τάφο του μυθικού βασιλιά Αγαμέμνονα, στον Ορχομενό τον θησαυρό του Μινύα, ενώ στην Τίρυνθα τα εντυπωσιακά απομεινάρια του Παλατιού της.

Eκτός όμως από τις μνημειώδεις ανασκαφές στον ελλαδικό χώρο, μεγάλο μέρος της έκθεσης εστιάζει και στα ευρήματα από τον Λόφο Χισαρλίκ στη Μικρά Ασία, όπου εντόπισε την ιστορική Τροία.Στην έκθεση παρουσιάζονται πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα, γνωστά αλλά και άγνωστα,που πρόσφατα ήρθαν στο φως από τα απομεινάρια του κατεστραμμένου μεταπολεμικά Μουσείου Μάρτιν Γκρόπιους Μπάου. Λείπει ωστόσο ο περίφημος «Θησαυρός του Πριάμου», που βρίσκεται στην Ρωσία και ήταν εξαιρετικά δύσκολο, ήδη πριν από τον πόλεμο να μεταφερθεί στη Γερμανία, όπως εξήγησε ο Ματίας Βέμχοφ, διευθυντής του Μουσείου Προϊστορίας και Πρώιμης Ιστορίας του Βερολίνου.

Ο Σλήμαν και το «κεφάλαιο Ελλάδα»

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ώριμη φάση της ζωής του Σλήμαν στην Ελλάδα, όταν μετά τα σαράντα του χρόνια επέλεξε να ζήσει στην Αθήνα. «Προτιμούσε να τον αποκαλούν Ερρίκο και όχι Χάινριχ γιατί μεταξύ όλων των άλλων μιλούσε άπταιστα ελληνικά» αναφέρει η κ. Καραπαναγιώτου. Ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε μια Ελληνίδα, τη Σοφία, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά. Το σπίτι του, «Ιλίου Μέλαθρον», που σήμερα στεγάζει το Νομισματικό Μουσείο, εντυπωσιάζει με την αισθητική και τις αρχαιοελληνικές επιρροές. Όπως και ο τάφος-μαυσωλείο του στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών. Ήταν δική του επιλογή να ταφεί στην Αθήνα, παρότι είχε ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο.

Η έκθεση του Βερολίνου αποτυπώνει μεταξύ άλλων άγνωστες στιγμές από τη ζωή του στην Ελλάδα μέσα από ντοκουμέντα, εξιστορήσεις, προσωπικά αντικείμενα. Ιδιαίτερη είναι και η συμβολή της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας-Μουσείου Γ.Ι. Κατσίγρα, το οποίο δάνεισε για τις ανάγκες της έκθεσης το γραφείο του Ερρίκου Σλήμαν.

Στην έκθεση για τους «Κόσμους του Σλήμαν» μπορεί κανείς να δει επίσης εκθέματα από πολυάριθμες κρατικές συλλογές του Βερολίνου, μεταξύ άλλων από το Εθνολογικό Μουσείο, το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης, το Αιγυπτιακό Μουσείο. Ιδιαίτερη στιγμή των εγκαινίων, ένα θεατρικό δρώμενο για τον Τρωικό Πόλεμο από μαθητές του Γυμνασίου Ερρίκου Σλήμαν του Βερολίνου καθώς και η μουσική συνοδεία με ακορντεόν βασικών σταθμών της ζωής του Σλήμαν από τον Μαξίμ Σαγκάεφ: από Μπαχ και Βιβάλντι μέχρι τη Μισιρλού. Παρούσα στην εκδήλωση ήταν η υφυπουργός Πολιτισμού της Γερμανίας Κλαούντια Ροτ, ενώ βιντεοσκοπημένο μήνυμα απέστειλε και η Ελληνίδα υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.

Δήμητρα Κυρανούδη, Βερολίνο