Το ότι η βιταμίνη D παίζει ρόλο στο ανθρώπινο σώμα και πληροί σημαντικές λειτουργίες, είναι αδιαμφισβήτητο. Σοβαρή έλλειψη βιταμίνης D, από μια τιμή των 12 νανογραμμαρίων και κάτω ανά χιλιοστό λίτρου αίματος, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές και επώδυνες παραμορφώσεις των οστών. Στα βρέφη και τα μικρά παιδιά λέγεται ραχίτιδα και στους ενήλικες οστεοπόρωση. Εδώ όμως τελειώνει η συναίνεση των επιστημόνων για την ευεργετική της επίδραση. Πόση βιταμίνη D χρειάζεται στην πραγματικότητα ο άνθρωπος, δεν ξέρει κανείς. Το ίδιο αμφισβητούμενη είναι η απάντηση στην ερώτηση, από πιο σημείο γίνεται λόγος για έλλειψη της συγκεκριμένης βιταμίνης. Γεγονός πάντως είναι ότι η βιταμίνη D γίνεται όλο και πιο αγαπητή. Όχι μόνο η ψευδοεπιστημονική επωνυμία της «βιταμίνη του ήλιου» επαναλαμβάνεται συχνότερα, αλλά και ο αριθμός των σχετικών μελετών έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια.

«Δεν υπάρχει αιτιώδης συνάφεια»

Στο μεταξύ η βιταμίνη D δεν ευθύνεται μόνο για έναν λειτουργικό ανθρώπινο σκελετό, αλλά φαίνεται να συνδέεται με καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη τύπου B και διάφορες μορφές καρκίνου. Ανάλυση του Πανεπιστημίου Χοχενχάιμ θέτει το ενδεχόμενο να συνδέεται η έλλειψη της βιταμίνης D μαζί με ορισμένα υποκείμενα νοσήματα και με μια βαριά πορεία της ασθένειας Covid-19. Στην έκθεση αναφέρεται: «Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι ορισμένες μη μεταδοτικές ασθένειες, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτης, καρδιοαγγειακά νοσήματα και μεταβολικά σύνδρομα συνδέονται με χαμηλά επίπεδα πλάσματος βιταμίνης D. Αυτή η συννοσηρότητα που συνοδεύεται συχνά με έλλειψη βιταμίνης D, αυξάνει τον κίνδυνο βαριών εξελίξεων της νόσου Covid-19». Είναι όμως πράγματι έτσι; «Αυτή η τοποθέτηση είναι σωστή» αποφαίνεται ο Μάρτιν Φάσναχτ, επικεφαλής της Ενδοκρινολογίας στην Πανεπιστημιακή Κλινική του Βύρτσμπουργκ.

Παράλληλα όμως την σχετικοποιεί προσθέτοντας ότι «πρόκειται για την απλή παρατήρηση ότι αυτά τα γεγονότα εμφανίζονται ταυτόχρονα». Ο γερμανός ενδοκρινολόγος αντιμετωπίζει τη μόδα με τη βιταμίνη D με κριτική ματιά.  Όχι επειδή αποκηρύσσει τις σημαντικές λειτουργίες της. Αλλά διότι υπάρχουν μελέτες που δεν επιβεβαιώνουν τις θεραπευτικές της ιδιότητες, που τόσο διαφημίζονται, σε ανθρώπους, όπως τουλάχιστον ο ίδιος υποστηρίζει. «Εάν δείτε τα πράγματα πιο προσεκτικά, τότε θα διαπιστώσετε ότι δεν επιβεβαιώνονται οι ελπίδες πως η βιταμίνη D κάνει θεραπευτικά θαύματα». Θέση του είναι ότι πολλές μελέτες είναι αποτέλεσμα συνειρμών ή παρατηρήσεων. «Αυτές οι μελέτες δεν μπορούν εξ ορισμού να επιβεβαιώσουν την αιτιώδη συνάφεια, παρά μόνο τον συσχετισμό» σημειώνει και προσπαθεί με ένα παράδειγμα να εξηγήσει τι θέλει να πει.

Συνειρμοί, όχι συσχετισμοί

«Φανταστείτε δύο ομάδες ογδοντάρηδων. Η μια είναι δραστήρια, καλοστεκούμενη και κάνει σπόρ. Εάν την συγκρίνετε με την άλλη που βρίσκεται σε γηροκομείο, η διαφορά δράσης της βιταμίνης D, είναι ολοφάνερη. Ακόμη και το προσδόκιμο ζωής διαφέρει διαμετρικά», υπογραμμίζει ο Φάσναχτ. Η διαφορά όμως στο βαθμό κινητικότητας δεν μπορεί να εξηγηθεί με τη λήψη μόνο βιταμίνης D. «Το επίπεδο βιταμίνης D αποτελεί ένα καλό μέτρο για το πόσο ασθενής είναι κάποιος, τίποτα περισσότερο» τονίζει. Συμπέρασμα; «Καμιά επεμβατική, κλινική μελέτη μέχρι τώρα, που να στοχεύει στις ευεργετικές ιδιότητες της βιταμίνης D σε διάφορες ασθένειες, δεν έχει επιβεβαιώσει τις συνειρμικές και εργαστηριακές μελέτες, και κατά συνέπεια τις υποτιθέμενες θετικές επιπτώσεις της βιταμίνης D» επαναλαμβάνει ο Φάσναχτ.

Στη δημοσιευμένη μελέτη του το Πανεπιστήμιο Χοχενχάιμ προτείνει σε περίπτωση υποψίας για μόλυνση με κορωνοϊό να ερευνάται οπωσδήποτε η περιεκτικότητα του αίματος σε βιταμίνη D και σε περίπτωση έλλειψης να συμπληρώνεται. «Γίνονται μελέτες, όπου εξετάζεται εάν η βιταμίνη D βοηθά ασθενείς Covid-19. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι συμβαίνει» επιμένει ο ενδοκρινολόγος Φάσναχτ. Παρόλα αυτά έχει νόημα να γίνονται αυτές οι εξετάσεις, σημειώνει. «Δεν θέλω να αποκλείσω ότι υπάρχουν υποομάδες ανθρώπων που όντως  βοηθούνται από τη λήψη επιπλέον δόσης βιταμίνης D». Ούτε προληπτικά πιστεύει ο Φάσναχτ ότι βοηθά η βιταμίνη D με βάση τις υπάρχουσες μελέτες. «Η πίστη μου ότι η βιταμίνη μπορεί να βοηθήσει κάπου είναι πολύ μικρή, αλλά φυσικά μπορεί να κάνω λάθος».

Γιούλια Βέργκιν

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου