Το μεναστευτικό ζήτημα είναι ιδιαίτερα επίκαιρο ξανά αυτές τις μέρες, άλλωστε τα τελευταία χρόνια δεν έχει φύγει ποτέ από την ημερήσια διάταξη. Στη Γερμανία μόλις χθες ολοκληρώθηκε άλλος ένας γύρος εσωτερικών διαβουλεύσεων μεταξύ κυβέρνησης και κρατιδίων για την ένταξη των νέων προσφύγων από την Ουκρανία, η ΕΕ εξετάζει τρόπους για την σύννομη ενίσχυση της φύλαξης των εξωτερικών συνόρων της. Ακόμη και ο Έλληνας πρωθυπουργός στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια συμμετέχει σε συζήτηση για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.

Με αφορμή το Φόρουμ για τη Δημοκρατία και την Ειρήνη, που ολοκληρώνεται αύριο στη γερμανική πρωτεύουσα, συναντήσαμε την υφυπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου της Ελλάδας Σοφίας Βούλτεψη και, όπως όλες οι πολιτικές συζητήσεις των τελευταίων ημερών και στη Γερμανία, έτσι και αυτή ξεκίνησε  με αφορμή τη βιβλική καταστροφή στην Τουρκία. Όπως αναφέρει η Σοφία Βούλτεψη μιλώντας στην DW, ο σεισμός χτύπησε τη συνοριογραμμή ουσιαστικά Τουρκίας-Συρίας, «μια περιοχή με υπερσυγκέντρωση εδώ και καιρό προσφυγικού πληθυσμού, γεγονός που θα έχει ευρύτερες συνέπειες το επόμενο διάστημα».

Έτοιμη η Ελλάδα για ένα ακόμη μεταναστευτικό κύμα μετά τον σεισμό;

«Μετά το πρώτο σοκ σίγουρα θα υπάρξει πρόβλημα καθώς οι άνθρωποι θα αρχίσουν να νιώθουν ότι τους λείπουν τα στοιχειώδη (...) Η ανθρωπιστική βοήθεια πρέπει να συνεχιστεί μαζικά και στοχευμένα στις πληγείσες περιοχές. Η ΕΕ θα πρέπει να καταλάβει εγκαίρως το πρόβλημα και να μη μένει πάντα ένα κεφάλαιο πριν (...) Μας προλαβαίνουν τελικά τα γεγονότα με ανυπολόγιστες συνέπειες», αναφέρει η Σοφία Βούλτεψη.

Σε ένα τέτοιο όμως πλαίσιο πόσο έτοιμη είναι η Ελλάδα να δεχθεί αυτή τη στιγμή ένα νέο μαζικό ενδεχομένως μεταναστευτικό ρεύμα; «Καμία χώρα δεν είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση μόνη της. Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια κινείται με δύο άξονες: προστασία συνόρων και προστασία ανθρώπων. Η προστασία των συνόρων είναι ζήτημα εθνικής κυριαρχίας, εθνικής ασφάλειας. Κάθε χώρα πρέπει να προστατεύει τα σύνορά της και αυτό πρέπει να το κάνει και η Ελλάδα». Ωστόσο όπως επισημαίνει η Ελλάδα έχει πια μια μεγάλη εμπειρία στη διαχείριση μεταναστευτικών ροών και ως τούτου είναι όσο καλύτερα προετοιμασμένη μπορεί.

Tι αναφέρει η υφυπ. Μετανάστευσης περί pushback

Την ίδια ώρα όμως η Ελλάδα χαρακτηρίζεται ολοένα περισσότερο ως χώρα-φρούριο, εξαιτίας του φράχτη αποτροπής στον Έβρο,  ενώ έντονη κριτική  συνεχίζει να της ασκείται κυρίως από διεθνή μέσα για πρακτικές παράνομων επαναπροωθήσεων ή αλλιώς pushbacks. Η Σοφία Βούλτεψη μεταφέρει τη δική της εκτίμηση στην DW για το θέμα: «Δεν είναι αληθές. Αν ήταν αληθές, θα είχαν αποδείξεις. Ταυτίζουν τη φύλαξη των συνόρων με τα pushbacks. Pushback είναι όταν εμποδίζεις κάποιον, δημιουργώντας συνθήκες ώστε να κινδυνεύσει. Το να φυλάσσεις τα σύνορά σου, είναι υποχρέωσή σου».

Για την ίδια, όπως και για την κυβέρνηση Μητσοτάκη, το θέμα των pushbacks έχει αποτελέσει αντικείμενο «προπαγάνδας» σε βάρος της Ελλάδας και αναφέρεται ειδικότερα στην περίπτωση της «μικρής Μαρίας» και του «θανάτου» της που όμως δεν ήταν τελικά αλήθεια. Τα δημοσιεύματα ανακλήθηκαν από το περιοδικό Spiegel ζητώντας δημόσια συγγνώμη. Για την Σοφία Βούλτεψη στη συγκεκριμένη υπόθεση η Ελλάδα «δυσφημίστηκε». Από την άλλη, ανεξάρτητα από την «υπόθεση Spiegel», η υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου αναφέρει στην DW ότι οι όποιες καταγγελίες και αναφορές για pushbacks διερευνώνονται τόσο από το υπ. Μετανάστευσης και τον Συνήγορο του Πολίτη όσο και από την Εθνική Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. «Απλώς μια καταγγελία πρέπει να μπορεί να αποδειχθεί» συμπληρώνει. Όπως αναφέρει επίσης η Ελληνίδα υφυπουργός, την ίδια ώρα συνεχίζεται και η «εγκληματική» δράση διακινητών στο Αιγαίο εν μέσω χειμώνα, με δύο πρόσφατα τραγικά ναυάγια σε Λέρο και Λέσβο.

Τι συμβαίνει με τα ασυνόδευτα παιδιά

Για την Σοφία Βούλτεψη πάντως οι συνθήκες πλέον στα προσφυγικά κέντρα δεν είναι όπως ήταν στη δύσκολη περίοδο του 2015-2016, όπου εκ των πραγμάτων καμία χώρα δεν θα μπορούσε να διαχειριστεί διαφορετικά την κατάσταση. «Η Μόρια δεν υπάρχει, οι φαβέλες της Σάμου δεν υπάρχουν» λέει χαρακτηριστικά δίνοντας έμφαση στα παιδιά που στεγάζονται σε «κανονικές κατοικίες» και πηγαίνουν σχολείο. Όσο για την ένταξη των ασυνόδευτων παιδιών, με ευρωπαϊκά κονδύλια που αναμένονται να εκταμιευθούν από το δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, στόχος είναι, πέρα από την εκμάθηση της γλώσσας και την επιδότηση ενοικίων μέσω του προγράμματος ΗΛΙΟΣ, να ενταχθούν και στην ελληνική αγορά εργασίας. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στον τουριστικό, τον κατασκευαστικό, τον αγροτικό και μεταποιητικό τομέα.

Η ΕΕ «δυστυχώς έχει καθυστερήσει πολύ» σε κρίσιμα πεδία της διαχείρισης του προσφυγικού προσθέτει η Σοφία Βούλτεψη. Μετά από δεκάδες ευρωπαϊκά συμβούλια δεν υπάρχει ακόμη Σύμφωνο Μετανάστευσης ή ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου ή ευρωπαϊκή πολιτική για τους επαναπατρισμούς, παρατηρεί. Ως προς τη Γερμανία θεωρεί ότι έχει συμβάλει θετικά τα τελευταία χρόνια: «Η Γερμανία μας έχει βοηθήσει πολύ με τα ασυνόδευτα. Είναι μια χώρα που συμμετέχει στη μετεγκατάσταση ασυνόδευτων ή στη νοσηλεία παιδιών με σοβαρές ασθένειες (...) Συνεργαζόμαστε με τη Γερμανία. Το πρόβλημα είναι ότι η Γερμανία, αλλά και άλλες χώρες της ΕΕ δεν έχουν πιέσει ώστε να βρεθούν πραγματικές λύσεις».

Κι αυτό διότι ο μηχανισμός μετεγκατάστασης παιδιών λειτουργεί μόνο με 13 χώρες αποτελώντας μια ad hoc και όχι μια συνολική λύση. Γεγονός είναι πάντως, όπως αναφέρει η υφυπουργός, ότι η γενιά των ασυνόδευτων παιδιών από τη Συρία και άλλες χώρες θα παραμείνει στην Ελλάδα: είτε σπουδάζοντας σε πανεπιστήμια ή τεχνικές σχολές, είτε με την ένταξη στην αγορά εργασίας και με εποπτεία και στήριξη από το ελληνικό κράτος για μερικά χρόνια μετά την ενηλικίωσή τους.

Διπλωματία των σεισμών μεν αλλά «οι κεντρικές πολιτικές δύσκολα αλλάζουν»

Όσο για το καυτό πεδίο των ευρύτερων ελληνοτουρκικών σχέσεων -οι οποίες φυσικά σχετίζονται και με το προσφυγικό- η ίδια κλείνοντας εκτιμά: «Η ιστορία έχει δείξει ότι η διπλωματία των σεισμών έχει παίξει έναν ρόλο, αλλά για πάρα πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Δεν αλλάζουν οι πολιτικές τόσο εύκολα. Σίγουρα η Ελλάδα δεν κάνει πίσω σε όσα πιστεύει και αυτά δεν είναι τίποτα άλλο περα από το δίκαιο (το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της θάλασσας). Σίγουρα είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει και η Τουρκία».  Ωστόσο η ίδια πιστεύει ότι τόσο το μέγεθος αυτού του σεισμού όσο και το σοκ που προκάλεσε είναι τόσο έντονα, ώστε αυτή τη φορά μπορεί να προκύψει κάτι καλύτερο από ό,τι στο παρελθόν.«Η ζωή γράφει σενάρια που δεν μπορούμε να τα φανταστούμε. Ωστόσο οι κεντρικές πολιτικές δεν αλλάζουν τόσο εύκολα» παρατηρεί η Σοφία Βούλτεψη.

Δήμητρα Κυρανούδη, Βερολίνο