Με την άφιξη της άνοιξης πολλοί χάνουν την υπομονή τους και ζητούν προοπτική για το πότε θα μειωθούν τα αυστηρά λοκντάουν, πότε θα εμβολιαστούν, πότε θα τελειώσει αυτό το βάσανο. Η συζήτηση πυροδοτήθηκε και από δηλώσεις από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για επικείμενη λήξη της πανδημίας. Σε συνέντευξη στη δανική ραδιοφωνία ο Χανς Ανρί Κλούγκε, Βέλγος διευθυντής Ευρώπης του WHO, φέρεται να είπε ότι σε μερικούς μήνες η πανδημία θα ξεπεραστεί. Μετά όμως από έντονο διάλογο σε κύκλους επιστημόνων αλλά και κοινωνικά μέσα δικτύωσης, ο Κλούγκε προέβη σε διευκρινιστικές δηλώσεις. Στο δεύτερο κανάλι της γερμανικής δημόσιας τηλεόρασης ZDF διέψευσε το περιεχόμενο. «Αντίθετα είπα ότι κανείς δεν μπορεί να προβλέψει, πότε θα αφήσουμε πίσω μας την πανδημία. Θα έλεγα, ως υπόθεση εργασίας αρχές του 2022, ο κορωνοϊός θα συνεχίσει να υπάρχει αλλά νομίζω ότι δεν θα είναι απαραίτητο να παίρνουμε ενοχλητικά μέτρα».

Προειδοποιούν Γερμανοί ιολόγοι

Στο άκουσμα των λεγομένων Κλούγκε οι επιστήμονες κoυνούν το κεφάλι τους. Στο twitter ο φημισμένος λοιμωξιολόγος Κρίστιαν Ντρόστεν από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Charité, ανέφερε ευθαρσώς ότι οι υποθέσεις πως ο κορωνοϊός αποδυναμώθηκε δεν ισχύουν. «Όχι, σε καμιά γνωστή μετάλλαξη δεν υπάρχει ένδειξη αποδυνάμωσης, είναι εικασίες». Μάλιστα σε ένα Podcast για την Βορειογερμανική Ραδιοφωνία NDR είχε εξηγήσει ότι θα χρειάζονταν πολύς χρόνος για να γίνει ο ιός ενδημικός δηλαδή τοπικά περιορισμένος. Στο Spiegel ο Ντρόστεν είπε μάλιστα ότι φέτος η πανδημική κατάσταση μπορεί να γίνει ακόμη πιο επικίνδυνη. Αλλά και ο επιδημιολόγος Καρλ Λάουτερμπαχ βλέπει την κατάσταση με τον ίδιο τρόπο και προειδοποιεί, όπως πολλοί πολιτικοί να μην γίνουν εσπευσμένα ανοίγματα. Ο Βαυαρός πρωθυπουργός Μάρκους Ζέντερ τόνισε μάλιστα στη Βαυαρική Ραδιοφωνία ότι δεν θα πρέπει να φτάσουμε στο άλλο άκρο, σε μια «μέθη μέτρων ανοίγματος». Ο αριθμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων SARS CoV-2 έφτασε τέλος Φεβρουαρίου στα 114 εκ. Οι νεκροί άγγιξαν τα  2,5 εκ. Πάνω από 64,4 εκ. έγιναν καλά. Σε απόλυτη εικόνα οι αριθμοί προκαλούν τρόμο. Σε ορισμένες μάλιστα χώρες ο ιός καλά κρατεί και σκορπά τον θάνατο. Επιπλέον υπάρχει και ο φόβος για πιθανή επιτάχυνση του τρίτου κύματος μέσω των μεταλλάξεων.

Σε παγκόσμιο επίπεδο αιφνιδιάζoυν παρόλα αυτά σημάδια εκτόνωσης της κατάστασης. Σύμφωνα με τον WHO εδώ και δύο μήνες μειώνονται σημαντικά τα κρούσματα. Και μάλιστα πιο γρήγορα και δυναμικά από όσο προβλέπονταν. Μέσα Ιανουαρίου τα κρούσματα έφταναν τους 700.000 ανθρώπους, στο μεταξύ μειώθηκαν «μόνο» σε λίγο πάνω από το ήμισυ. Αλλά και ο αριθμός των νεκρών έπεσε στο μισό σε ένα μήνα. Ο Τέντρος Αντάνομ Γκεμπρεγέσους, γενικός γραμματέας του ΠΟΥ, χαρακτήρισε την πολύ προσεκτική μείωση των αριθμών ως «δείγμα ελπίδας». «Η τάση θυμίζει ότι ακόμη και σήμερα που συζητάμε για εμβόλια, ο Covid-19 μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο με καταξιωμένα μέτρα δημόσιας υγείας. Είναι αυτό που έκαναν πολλές χώρες».

Δύσκολες ισορροπίες

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τη σαφή μείωση του αριθμού των λοιμώξεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Φυσικά δεν μπορεί να οφείλεται μόνο στα εμβόλια, αφού μέχρι τώρα έχει εμβολιαστεί ένα μικρό τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού. Σε πολλές χώρες επενεργούν τα μέτρα φυσικής απόστασης και υγιεινής. Αυτό συνηγορεί σε μια πολύ σταδιακή χαλάρωση των αυστηρών μέτρων απαγόρευσης των επαφών. Σε μερικές χώρες όπως στις ΗΠΑ και τη Βραζιλία, οι λοιμώξεις είναι τόσες πολλές που έχει χτιστεί αυτό που αποκαλείται ανοσία στην κοινότητα. Κι αυτό συνέβη στις ΗΠΑ σταδιακά αφού κόστισε τη ζωή σε πάρα πολλούς ανθρώπους. Επιπλέον ορισμένοι ερευνητές πρεσβεύουν την άποψη ότι ο κορωνοϊός έχει αποδυναμωθεί μέσω των μεταλλάξεων όσο κι αν ακούγεται παράξενο. Μέσα Φεβρουαρίου Αμερικανοί ερευνητές στην Ατλάντα και την Πενσυλβάνια υπό την καθοδήγηση της βιολόγου Τζένι Λαβίν δημοσίευσαν μια ενδιαφέρουσα μελέτη στο επιστημονικό περιοδικό Science. Σε αυτήν κάνουν την πρόγνωση ότι σύντομα ο κορωνοϊός θα καταστεί ενδημικός δηλαδή θα μεταδίδεται μόνο τοπικά και περιορισμένα. Δηλαδή θα χάσει τον τρόμο που προκαλεί και μέσω των εμβολιασμών θα επιταχυνθεί αυτή η διαδικασία. Αυτά τα προγνωστικά επιβεβαιώνουν την εκτίμηση του επιδημιολόγου Κλάους Στερ, ο οποίος διευθύνει το πρόγραμμα παγκόσμιας ινφλουέντζας του ΠΟΥ και διετέλεσε συντονιστής έρευνας για τον SARS. Η εμπειρία του έδειξε ότι η επιδημιολογική εξέλιξη μπορεί πολύ ξαφνικά να χάσει σε δυναμική. Το έδειξαν οι δύο καταστροφικές πανδημίες γρίπης, η ασιατική του 1957 που κόστισε τη ζωή σε 4 εκ. ανθρώπους και η γρίπη του Χονγκόνγκ το 1968 με μέχρι 3 εκ. νεκρούς. Και οι δύο εξαφανίστηκαν όσο γρήγορα είχαν κάνει την εμφάνισή τους.

Στην ισπανική γρίπη μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τα περισσότερα θύματα προέρχονται από το δεύτερο κύμα. Συνολικά έχασαν τη ζωή τους ανάμεσα στο 1918/1919 και 1920 πάνω από 50 εκ. άνθρωποι κατά προσέγγιση. Το τρίτο κύμα υποχώρησε αλλά ο ιός παρέμεινε. Μέχρι σήμερα ο ιός Η1Ν1 σε αποδυναμωμένη μορφή κάνει την εμφάνισή του σε κάθε κανονική γρίπη. Παρόμοια εξέλιξη θα μπορούσε να έχει μεσοπρόθεσμα και ο ιός SARS-CoV-2. Είναι πολύ πιθανόν να παραμείνει και να εμφανίζεται τοπικά. Θα αποδυναμώνεται μέσω των μεταλλάξεων και θα χάνει κάθε φορά το καταστροφικό του έργο. Αλλά μέχρι αν φτάσουμε εκεί και να εδραιωθούν θετικές κατευθύνσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, θα συνεχίσει αυτό το δύσκολο σπαγκάτ ανάμεσα στους απαραίτητους περιορισμούς επαφών και πιθανών μέτρων χαλάρωσης.

Αλεξάντερ Φρόιντ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου