«Θυμάμαι τον πατέρα μου να με σπρώχνει στο πλάι όταν έσκασε η πρώτη βόμβα", λέει ο Άντι Ρόουεν. Και μετά ξέσπασε χάος γύρω του. Ο 61χρονος σήμερα Ρόουεν ήταν έντεκα ετών τότε. Βρισκόταν στο Δουβλίνο για να βοηθήσει στην παράδοση εμπορευμάτων όταν η ζωή του άλλαξε για πάντα, όπως λέει στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων DPA. Ήταν πριν από 50 χρόνια, μια Παρασκευή, το απόγευμα της 17ης Μαΐου 1974. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα τρεις βόμβες σε παγιδευμένα αυτοκίνητα εξερράγησαν χωρίς καμία προειδοποίηση στο κέντρο της ιρλανδικής πρωτεύουσας. Λόγω απεργίας των λεωφορείων, οι περισσότεροι κινούνταν στους δρόμους με τα πόδια, περισσότεροι απ' ό,τι συνήθως. Μια άλλη βόμβα εκρήγνυται στις 6:58 μ.μ. σε ένα λευκό φορτηγάκι στο Monaghan, μια πόλη κοντά στα σύνορα με τη Βόρεια Ιρλανδία.

Το Brexit δυσκολεύει την ειρήνη

33 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους επί τόπου, άλλοι τραυματίστηκαν. Από αυτούς οι 3 υπέκυψαν αργότερα στα τραύματά τους. Πρόκειται για την πιο θανατηφόρα επίθεση κατά τη διάρκεια του εμφυλίου στη Βόρεια Ιρλανδία, γνωστής και ως Troubles (Ταραχές) που πέρασε στη γειτονική χώρα, τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας. Την ευθύνη ανέλαβε πολύ αργότερα η προτεσταντική παραστρατιωτική οργάνωση Ulster Volonteer Force (Εθελοντική Δύναμη του Όλστερ). Αν και η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής του 1998 τερμάτισε τον εμφύλιο πόλεμο, 50 χρόνια μετά τις επιθέσεις στο Δουβλίνο και το Μόναχαν, η κατάσταση στη Βόρεια Ιρλανδία παραμένει τεταμένη. Μια δημόσια "σταύρωση" ενός άνδρα - στερεώθηκε σε έναν φράχτη με ένα καρφί σε κάθε χέρι - στο χωριό Μπούσμιλς στις αρχές Μαΐου έχει παραστρατιωτικό υπόβαθρο, σύμφωνα με την αστυνομία. Η "μοχθηρή επίθεση" είναι ένα σημάδι ότι η σύγκρουση εξακολουθεί να σιγοκαίει, είπε στο BBCο αστυνομικός Μπόμπι Σίνγκλετον. Αλλά και οι συνέπειες του Brexit έχουν επίσης επιβραδύνει την ειρηνευτική διαδικασία. Αν και τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ περνούν από το κέντρο της Ιρλανδίας, δεν υπάρχουν έλεγχοι. Αυτό γίνεται σκόπιμα. Ο φόβος ότι ένα "σκληρό σύνορο" θα προκαλούσε νέες αναταραχές είναι πολύ μεγάλος. Αλλά αυτό σημαίνει επίσης ότι οι εισαγωγές στη Βόρεια Ιρλανδία από το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να ελέγχονται. Ένα σκάνδαλο για τους νομιμόφρονες που φοβούνται ρήξη με τη Μεγάλη Βρετανία.

Οι σκληροπυρηνικοί και από τις δύο πλευρές εστιάζουν συχνά σε μια πόλη που από το όνομά της και μόνο δείχνει τις διαιρέσεις της χώρας. Για τους ανθρώπους που επιθυμούν την επανένωση με τη γειτονική Δημοκρατία της Ιρλανδίας, η πλειονότητα των οποίων είναι καθολικοί, η πόλη με πληθυσμό 85.000 κατοίκων ονομάζεται Ντέρι.Οι κυρίως προτεστάντες νομιμόφρονες, ωστόσο, που θέλουν να διατηρήσουν την ένωση με τη Μεγάλη Βρετανία, την αποκαλούν Λόντοντερι, με το επίσημο όνομά της. Όσοι θέλουν να μείνουν εκτός την αποκαλούν Ντέρι - Λόντοντερι. Τον Ιανουάριο του 2019 εξερράγη παγιδευμένο αυτοκίνητο. Λίγους μήνες αργότερα, η δημοσιογράφος Λίρα ΜακΚι σκοτώθηκε από πυροβολισμούς καθώς προσπαθούσε να κάνει ρεπορτάζ για τις ταραχές. Ήταν ένα τυχαίο θύμα. Την ευθύνη ανέλαβε η ρεπουμπλικανική τρομοκρατική οργάνωση Νέος IRA. Το 2021 σημειώθηκαν ταραχές από παραστρατιωτικές ομάδες των νομιμοφρόνων. Πολύ συχνά η βία επισκιάζει την πολιτική συζήτηση για την επανένωση.

Θα έρθει η επανένωση;

Αν ρωτήσει κανείς στο Δουβλίνο, θα μάθει ότι οι ιρλανδικές αρχές προετοιμάζονται ήδη για την ημέρα Χ, έστω και αν αυτή θα αργήσει ακόμη. Ανάλογα με το ποιον ρωτάει κανείς οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από 10 έως 30 χρόνια. Ο πρώην πρωθυπουργός της χώρας Λίο Βαράντκαρ ήταν βέβαιος ότι θα μπορούσε να ζήσει την επανένωση στη διάρκεια της ζωής του. Είναι 45 ετών. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να γίνει δημοψήφισμα και στα δύο κομμάτια της Ιρλανδίας, όπως ορίζει η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής. Ωστόσο δεν είναι ακόμη σαφές πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις θα διεξαχθεί ένα τέτοιο δημοψήφισμα. Η ατμόσφαιρα μεταξύ Δουβλίνου και Λονδίνου είναι προς το παρόν κακή. Επειδή η Μεγάλη Βρετανία με νόμο και ενάντια στη βούληση όλων των βορειοϊρλανδικών κομμάτων διέγραψε την επεξεργασία των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, η Ιρλανδία έχει προσφύγει εναντίον της στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ). Η σύγκρουση με πάνω από 3.500 νεκρούς εξακολουθεί να απασχολεί την κοινωνία. Περίπου το 39% του πληθυσμού της Βόρειας Ιρλανδίας έχει υποστεί τραύμα που σχετίζεται με τη σύγκρουση, ενώ ένα επιπλέον 39% πληροί τα κριτήρια για ψυχική πάθηση σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Όλστερ. Τα ποσοστά διαταραχών της διάθεσης, του άγχους και της χρήσης ουσιών, όπως και ο εθισμός, είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο.

Ο Άντι Ρόουεν, ο οποίος επέζησε από τις βομβιστικές επιθέσεις πριν από 50 χρόνια, ήταν επίσης εθισμένος στην ηρωίνη για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πιστεύει ότι οι αναμνήσεις του είναι πολύ σημαντικές. Μόλις δημοσίευσε μάλιστα ένα ποίημα σχετικά, το "One Long Lost Day".   Ανάλογες εμπειρίες του σκιαγραφούνται σε τραγούδια των U2. Το "Bad", το τραγούδι που έκανε διάσημο το ιρλανδικό ροκ συγκρότημα στη συναυλία Live Aid το 1985, αναφέρεται στον Άντι, η οικογένεια του οποίου ανήκει στον κύκλο φίλων του τραγουδιστή Μπόνο. Οι βομβιστικές επιθέσεις στο Δουβλίνο και το Monaghan δεν έχουν ξεχαστεί στην τέχνη, εμφανίζονται επίσης στο μυθιστόρημα του Roddy Doyle "The Dead Republic" του 2010. Όμως τα θύματα και οι οικογένειες που πενθούν περιμένουν ακόμη και σήμερα πολλές απαντήσεις. Το 2003 μια ιρλανδική έρευνα επέκρινε το πρόωρο κλείσιμο των αναζητήσεων. Η βρετανική κυβέρνηση από την πλευρά της δεν έδωσε στη δημοσιότητα σημαντικά έγγραφα. Ποτέ δεν απαγγέλθηκε κατηγορία.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου