Είναι Ιούνιος και η ζέστη είναι έντονη στα Σκόπια, τόσο στους δρόμους όσο και μέσα στα κτήρια της πόλης. Το ίδιο και στο Τμήμα Διοικητικών Υποθέσεων στο κτήριο του δημοσίου ραδιοτηλεοπτικού φορέα MRT, όπου εκδίδονται τα διαβατήρια με το νέο όνομα της χώρας: «Βόρεια Μακεδονία».

«Για τι περίμενα μισή ώρα;», ρωτάει μία απογοητευμένη νεαρή γυναίκα μιλώντας στο τηλέφωνο.

«Υποτίθεται πως πρέπει να ξανάρθω σε μία βδομάδα. Πότε ακριβώς όμως;», μονολογεί ένας μεσήλικας άνδρας κατεβαίνοντας τις σκάλες.

Πολλοί από τους Βορειομακεδόνες που βρέθηκαν σήμερα στο κτήριο θα πρέπει να περιμένουν κι άλλο για να παραλάβουν τα ταξιδιωτικά τους έγγραφα. Άλλοι πάλι φεύγουν με ένα πλατύ χαμόγελο και το νέο τους διαβατήριο ανά χείρας, πανέτοιμοι για τις καλοκαιρινές τους διακοπές.

Η Συμφωνία των Πρεσπών

Έξι χρόνια πριν, στις 17 Ιουνίου 2018, η Ελλάδα και η τότε Δημοκρατία της Μακεδονίας υπέγραψαν τη Συμφωνία των Πρεσπών, η οποία μεταξύ άλλων προέβλεπε την αλλαγή του ονόματος της δεύτερης σε «Βόρεια Μακεδονία».

Βάσει της Συμφωνίας οι Βορειομακεδόνες πολίτες που θα ήθελαν να βγουν από τη χώρα μετά τις 12 Φεβρουαρίου 2024 θα μπορούσαν να το πράξουν μονάχα έχοντας διαβατήριο με το νέο όνομα του κράτους.

Παρ’ ότι όμως οι όροι της Συμφωνίας τέθηκαν σε ισχύ με την αναθεώρηση του Συντάγματος της Βόρειας Μακεδονίας τον Φεβρουάριο του 2019, οι πολίτες που έκαναν αίτηση για διαβατήριο δύο χρόνια αργότερα εξακολουθούσαν να παίρνουν έγγραφα με το παλιό όνομα της χώρας.

Μεγάλη αναμονή, απογοητευμένοι πολίτες

Πριν από κάποιους μήνες μάλιστα οι ουρές των πολιτών που περίμεναν να λάβουν νέο διαβατήριο ήταν ακόμη μεγαλύτερες – πολλοί περιμέναν ώρες ολόκληρες απλώς για να μιλήσουν με έναν υπάλληλο και οι τηλεφωνικές γραμμές «έπεφταν» από τις πολλές κλήσεις.

Βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας το κράτος υποχρεούται να εκδώσει τα αιτούμενα έγγραφα εντός 15 εργάσιμων ημερών ή εντός 48 ωρών, εφ’ όσον ένας πολίτης αιτείται την ταχεία έκδοση διαβατηρίου – η οποία κοστίζει και 100 ευρώ. Όσοι μίλησαν πάντως στην DW δήλωσαν πως περίμεναν εδώ και δύο μήνες κατά τη συνήθη διαδικασία έκδοσης.

Έπειτα από πολλές ανεπιτυχείς προσπάθειες ο Ανγκέλ από τα Σκόπια έκλεισε ραντεβού για να βγάλει τη φωτογραφία για το διαβατήριό του στις αρχές Μαρτίου. «Μου είπαν πως θα λάβω το διαβατήριό μου μέσα σε έναν με δύο μήνες. Όμως το δίμηνο έχει ήδη παρέλθει. Ρώτησα παντού, κανείς δεν μπορούσε να βρει το διαβατήριό μου. Είναι έτοιμο ή όχι;», αναρωτιέται. Περιμένοντας το διαβατήριό του ο Ανγκέλ έχασε την ευκαιρία να δουλέψει στη Γερμανία και την Ισπανία. «Δεν είναι καθόλου ευχάριστη η όλη εμπειρία», λέει στην DW.

Ο Ανγκέλ θεωρεί πως η διαδικασία έκδοσης των εγγράφων θα μπορούσε να έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα και να υπάρχει και μία ενημέρωση του πολίτη για την εξέλιξη της αίτησής του. Απ’ όταν μίλησε στην DW ο Ανγκέλ κατάφερε ευτυχώς να πάρει το διαβατήριό του.

Χωρίς διαβατήριο δεν γίνεται προγραμματισμός

«Βρισκόμουν σε μία κατάσταση όπου δεν μπορούσα ούτε να κάνω κάποιον προγραμματισμό, ούτε και να εξετάσω τις επιλογές μου εκτός της χώρας ή να κλείσω εισιτήρια», δηλώνει στην DW η φωτογράφος Αρμπνόρα Μεμέτι. «Ήθελα να πάω στην Ιταλία, αλλά δεν μπορούσα. Γιατί είναι αδύνατον να κλείσεις εισιτήρια χωρίς τον νέο αριθμό διαβατηρίου σου». Η τύχη όμως της χαμογέλασε και μετά από κάποιον καιρό έλαβε και εκείνη ειδοποίηση να πάει να παραλάβει το διαβατήριό της. Άλλοι βέβαια δεν στάθηκαν τόσο τυχεροί και ορισμένοι σκέφτονται ακόμη και το να μηνύσουν το κράτος.

Το Υπουργείο Εσωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας ανέφερε στην DW πως μεταξύ της 5ης Ιουλίου 2021 και της 31ης Μαΐου 2024 είχαν γίνει 1,6 εκατομμύρια αιτήσεις για διαβατήρια, 1,3 εκατομμύρια για ταυτότητες και περισσότερες από 680.000 για άδειες οδήγησης. Σύμφωνα πάντα με το Υπουργείο Εσωτερικών καθημερινά εκδίδονται 3.000 με 4.000 διαβατήρια.

Και οι επιχειρήσεις πλήττονται

Και δεν είναι μόνο οι ιδιώτες που βιώνουν τις επιπτώσεις αυτής της… κρίσης με τα διαβατήρια. Το φετινό καλοκαίρι θα είναι πολύ δύσκολο και για τα ταξιδιωτικά γραφεία.

Όπως τονίζει η Παυλίνα Ποπόφσκι από το ταξιδιωτικό γραφείο Atlantis, οι επιπτώσεις είναι ήδη αισθητές: «Εξαιτίας των προβλημάτων με τα διαβατήρια δεν καλύφθηκαν όλες οι θέσεις στις πρώτες πτήσεις για την καλοκαιρινή σεζόν».

Συνήθως πολλοί κλείνουν αεροπορικά εισιτήρια από τον Δεκέμβρη, προκειμένου να επωφεληθούν από τις χαμηλότερες τιμές. Αρκετοί Βορειομακεδόνες όμως αναγκάστηκαν να ακυρώσουν τα σχέδιά τους, επειδή δεν πήραν εγκαίρως το νέο τους διαβατήριο. Και τώρα οι τιμές έχουν ανέβει σημαντικά.

«Εάν συνεχίσουν να περιμένουν, ίσως να πάρουν το διαβατήριό τους μερικές βδομάδες πριν την αναχώρησή τους. Εάν όμως τελικά ακυρώσουν τις κρατήσεις τους λίγο πριν την έναρξη των διακοπών τους, τότε θα πρέπει να τους κρατήσουμε κάποιο χρηματικό ποσό. Και αυτό δεν βολεύει κανέναν, οπότε απλώς ακυρώνουν τα εισιτήριά τους», λέει η Ποπόφσκι. «Το πρόβλημα είναι απλώς το εάν κάποιος θα έχει ένα ταξιδιωτικό έγγραφο, ένα διαβατήριο ή κάτι άλλο. Πλήττεται ένας ολόκληρος κλάδος. Πριν από τρία χρόνια ήταν ο κορωνοϊός, τώρα είναι τα διαβατήρια».

Νέες εντάσεις με την Ελλάδα;

Εντωμεταξύ στις πρόσφατες εκλογές της 8ης Μαΐου εξελέγη η πρώτη γυναίκα πρόεδρος – η Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα-Ντάβκοβα, μία συνταξιούχος καθηγήτρια συνταγματικού δικαίου – και νέα κυβέρνηση, της οποίας ηγείται το δεξιό κόμμα VMRO-DPMNE.

Οι σχέσεις Βόρειας Μακεδονίας και Ελλάδας βρέθηκαν και πάλι στο προσκήνιο, όταν η νέα πρόεδρος Σιλιάνοφσκα-Ντάβκοβα αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει το νέο, συνταγματικά κατοχυρωμένο όνομα της χώρας κατά την ανάληψη των καθηκόντων της. Και αρκετοί αναρωτήθηκαν μήπως η Ελλάδα αποφασίσει ως απάντηση να άρει τη στήριξή της προς τη Βόρεια Μακεδονία για την ένταξη της χώρας στην ΕΕ.

Αν και η νέα κυβέρνηση ανέφερε πως η πρόεδρος θα χρησιμοποιεί επισήμως τη συνταγματικώς κατοχυρωμένη ονομασία της χώρας, δήλωσε ακόμη πως «στις δημόσιες εμφανίσεις της η πρόεδρος έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το όνομα "Μακεδονία", ως άσκηση του προσωπικού της δικαιώματος αυτοπροσδιορισμού και αυτοδιάθεσης, σεβόμενη τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες και σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές αξίες και αρχές».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς