Παρά την ασφυκτική ζέστη οι Θεσσαλονικείς γέμισαν την όμορφη και πάντα φιλόξενη αυλή του Ινστιτούτου Γκαίτε Θεσσαλονίκης για να «ταξιδέψουν» σε μία μουσική διαδρομή στις παραδόσεις των περιοχών της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας και να ανακαλύψουν τις κρυφές Γίντις-ελληνο-οθωμανικές μουσικές συνδέσεις. Με πρωτότυπους μουσικούς πειραματισμούς η νεανική ορχήστρα YAM Ensemble μάγεψε το κοινό υπενθυμίζοντας σε όλους πόσα περισσότερα μπορεί να ενώσει η μουσική.

Μια κοινή μουσική παράδοση

«YAM» στα Γίντις και τα εβραϊκά σημαίνει «θάλασσα». «Κάθε παράδοση προσθέτει κάτι στη μελωδία και υπάρχει μία διαφορετική προοπτική. Δεν μπορείς να πεις με σιγουριά ότι κάποιος το πήρε από κάποιον άλλον. Είναι μία κοινή μουσική παράδοση που έρχεται από τη Μεσόγειο, από τη θάλασσα», λέει χαρακτηριστικά μιλώντας στην Deutsche Welle o Ίλια Σνέιβις, διευθυντής της ορχήστρας, δείχνοντας τη στενή σύνδεση της μουσικής παράδοσης της Γίντις μουσικής με την ελληνική και την τουρκική. Με καταγωγή από τη Λετονία ασχολείται με την παραδοσιακή μουσική των Aνατολικοευρωπαίων Εβραίων και αναζητεί τελευταία τις κοινές διαδρομές της Γίντις μουσικής και άλλες μουσικές παραδόσεις.

Τα Γίντις είναι η γλώσσα που μιλούσαν οι Εβραίοι Ασκενάζι της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. «Υπάρχουν μελωδίες που υπάρχουν σε όλες τις παραδόσεις σχεδόν απαράλλαχτες. Ήταν πολύ γνωστές μελωδίες, που παίζονταν παντού, χωρίς απαραίτητα να είναι γνωστό από πού ακριβώς προέρχονται την εποχή του 19ου αιώνα. Από την Οδησσό έως τη Θεσσαλονίκη», λέει χαρακτηριστικά ο Σνέιβις συνεχίζοντας: «Άλλες μελωδίες έχουν έντονες διαφοροποιήσεις στην κατεύθυνση κάθε κουλτούρας. Άλλες μελωδίες έχουν ξεκάθαρη προέλευση και έγιναν διασκευές».

Μία κοινή μουσική παράδοση, ένας κοινός ήχος στο ανατολικό κομμάτι της Μεσογείου. Μελωδίες και τραγούδια απ' όλες τις ακτές της που μοιάζουν, ενώνουν και κάνουν τους λαούς με έναν μαγικό τρόπο να επικοινωνούν. Στη συζήτηση με τον Λετονό μαέστρο ο ίδιος βρίσκει αναλογία σε αυτές τις συνδέσεις με τις μουσικές γέφυρες που υπάρχουν ανάμεσα στο φλαμένγκο, το φάντο και το ρεμπέτικο. «Έμαθα πολλά από τους συμμετέχοντες, από τις διαφορετικές εκδοχές των τραγουδιών σε τόπους, σε νησιά. Παίζουμε συνδυάζοντας διάφορες εκδοχές και πειραματιζόμαστε και με νέους συνδυασμούς. Είμαστε στην αναζήτηση αυτής της "θάλασσας"», τονίζει ο Σνέιβις. Για τον ίδιο το εγχείρημα δεν έχει μόνο εθνογραφική ή μουσικολογική σημασία. «Στο τέλος αυτό που θέλουμε είναι να παίζουμε μουσική και να χαιρόμαστε, και να κάνουμε τους ανθρώπους να χαίρονται», επισημαίνει.  

Νεανικές μουσικές συναναστροφές

Το 25μελές μουσικό σύνολο διάλεξε το γραφικό χωριό του Αγίου Λαυρεντίου στο Πήλιο για να περάσει τη μία εβδομάδα εντατικών προβών του. «Ήρθα σε επαφή με την ελληνική και τουρκική μουσική και ήταν πολύ ενδιαφέρον. Είδαμε ομοιότητες και διαφορές. Τραγούδησα σε πολλές γλώσσες που δεν γνωρίζω. Ήταν δύσκολο. Ήταν ενδιαφέρον να τραγουδώ στα ελληνικά και τα Γίντις και να συνδυάζονται τα κλασικά όργανα με νέα όργανα όπως το μπουζούκι και το κανονάκι. Βρήκαμε όλοι μαζί έναν καινούργιο ήχο», αναφέρει μιλώντας στην Deutsche Welle η Ρόζαμοντ φαν Βίνγκερντεν από την Ολλανδία που κατοικεί στο Βερολίνο, παίζει βιολί και τραγουδά κι έχει εμπειρία με τη Γίντις μουσική. Οι συμμετέχοντες στην ορχήστρα YAM Ensemble είναι κάτοικοι Ελλάδας, Γερμανίας και Τουρκίας και είναι από έντεκα διαφορετικές εθνότητες σε ένα μωσαϊκό πολιτισμών. Το YAM Ensemble υποστηρίζεται από το Ελληνογερμανικό Ίδρυμα Νεολαίας και τη Γερμανοτουρκική Γέφυρα Νεολαίας.

«Ήταν μια πολύ δυναμική εμπειρία. Είναι πολλές οι ομοιότητες με την ελληνική μουσική, είμαστε πολύ κοντά για αιώνες. Οι μουσικές είναι παρόμοιες, τα λόγια είναι διαφορετικά. Ένα πολύ καλό μάθημα για μένα να έρθω σε επαφή και με τη Γίντις μουσική. Κάτι πειραματικό, που έδωσα όλη μου τη μουσική ενέργεια», επισημαίνει η 22χρονη Γκοκσού Ουνούρ, τραγουδίστρια του σχήματος από την Τουρκία. «Η Ελλάδα έχει πολλά μουσικά ιδιώματα. Κάποια από αυτά μοιάζουν με τις Γίντις μουσικές και τις οθωμανικές. Οι οθωμανικές μοιάζουν περισσότερο με τα σμυρναίικα που δεν μου ήταν άγνωστο το ιδίωμα, προσαρμόστηκα αμέσως. Και η Γίντις μουσική μοιάζει πολύ με τα χασαποσέρβικα και το βαλκανικό είδος», λέει ο Στέλιος Πατρίκης, με καταγωγή από την Πάρο που σπουδάζει στη Θεσσαλονίκη παραδοσιακό και κλασικό βιολί. «Ήταν καταπληκτική εμπειρία. Μάθαμε νέους αυτοσχεδιασμούς στα όργανα από τις άλλες παραδόσεις. Μέσα σε μόλις μία εβδομάδα έχω συναναστραφεί με τόση διαφορετικότητα, που πιστεύω με έχει αλλάξει», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Το μουσικό ταξίδι συνεχίζεται στη Γερμανία

Από όμορφες σουίτες στα Γίντις, σε ρουμάνικα μινόρε που θύμιζαν ελληνικά τσάμικα τραγούδια μέχρι μελωδίες από τα ελληνικά νησιά, που παντρεύονταν όμορφα με την οθωμανική μουσική παράδοση στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, η ορχήστρα YAM Ensemble πρόσφερε ένα σπάνιο μουσικό ταξίδι. Με σύμμαχο το ελαφρύ αεράκι του Θερμαϊκού και τα δροσερά καλοκαιρινά κοκτέιλς, το κοινό της Θεσσαλονίκης είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τις, άγνωστες για πολλούς, μουσικές συνδέσεις της ελληνικής, οθωμανικής και Γίντις μουσικής, που αντικατοπτρίζει ανάγλυφα και το ιστορικό παρελθόν της πόλης. Το ταξίδι της ορχήστρας θα συνεχιστεί με συναυλίες στην Ερφούρτη, το Άιζεναχ και τέλος στη Βαϊμάρη, στο 24ο Yiddish Summer Weimar, ένα από τα σημαντικότερα φεστιβάλ παγκοσμίως για τα Γίντις και τους συναφείς πολιτισμούς.