Ο Πάτρικ Ντερ ήταν μόλις δέκα ετών όταν συνέβη κάτι πραγματικά ιστορικό στη Γερμανία. Το 1994, η Βουλή αποφάσισε να καταργήσει οριστικά το άρθρο 175 του Ποινικού Κώδικα που ποινικοποιούσε την ανδρική ομοφυλοφιλία. «Και καθυστέρησε», λέει στη Deutsche Welle ο Ντερ, μέλος του Ομοσπονδιακού Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ένωσης Λεσβιών και Ομοφυλοφίλων στη Γερμανία. Αλλά πριν από 30 χρόνια τα μυαλά των ανθρώπων στη χώρα ήταν ποτισμένα με άλλες απόψεις σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο. «Το 1994 η Γερμανία ήταν ακόμη μια χώρα όπου δεν γινόταν και πολύς λόγος για αυτά τα ζητήματα. Για μένα στο σχολείο, δεν ήταν θέμα, δεν γνώριζα άλλους queer ανθρώπους. Στα μέσα ενημέρωσης δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου πρότυπα. Αυτό έχει αλλάξει σημαντικά και είναι κάτι καλό».

Διατήρηση της ναζιστικής νομοθεσίας για πολλά χρόνια 

Η ιστορία του λεγόμενου «νόμου για τους ομοφυλόφιλους» χρονολογείται από τον 19ο αιώνα. Όταν ιδρύθηκε το Γερμανικό Ράιχ το 1871, ο νόμος αυτός θεσπίστηκε για να τιμωρείται η λεγόμενη «αφύσικη πορνεία» μεταξύ ανδρών με φυλάκιση έως και 6 μηνών. Οι εθνικοσοσιαλιστές αυστηροποίησαν τις διώξεις. Ακόμη και ένα φιλί ή ένα λάγνο βλέμμα ήταν αρκετά για να καταλήξει ένας γκέι στη φυλακή. Οι περιπτώσεις «σοβαρής πορνείας» τιμωρούνταν μάλιστα ακόμη και με φυλάκιση μέχρι και 10 ετών. Περίπου 100.000 ομοφυλόφιλοι απελάθηκαν, βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ. Η μεταπολεμική Γερμανία κράτησε τη ναζιστική εκδοχή του νόμου σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητη. Με μεγάλο ζήλο και με τη βοήθεια των «ροζ λιστών» των Ναζί κινήθηκαν περίπου 100.000 διαδικασίες εναντίον ομοφυλόφιλων στη Δυτική Γερμανία, οι μισοί από τους οποίους καταδικάστηκαν και τους επιβλήθηκαν αυστηρότατες ποινές φυλάκισης. Επί 123 ολόκληρα χρόνια, η ζωή των ομοφυλόφιλων στη Γερμανία ήταν μια κόλαση. Αυτό που προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη για το πόσα πολλά έχουν συμβεί σχετικά με τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων ατόμων από το 1994 έως σήμερα. 

«Ο νόμος για το σύμφωνο συμβίωσης καθιερώθηκε για πρώτη φορά υπό το 2001, από κυβέρνηση Σοσιαλδημοκρατών-Πρασίνων, στη συνέχεια ο γάμος για όλους εισήχθη ουσιαστικά από την κυβέρνηση της Άγκελας Μέρκελ το 2017» θυμάται ο Ντερ.  «Από το 2018 υπάρχει και ένα τρίτο φύλο στο ληξιαρχικό μητρώο. Και πρόσφατα ψηφίστηκε ο νόμος περί αυτοδιάθεσης, ο οποίος επιτρέπει επίσης την αυτοδιάθεση των διαφυλικών και ίντερσεξ ατόμων». Ωστόσο, το άρθρο 175 παραμένει ένας λεκές ντροπής στη γερμανική ιστορία. Οι θιγόμενοι που καταδικάστηκαν, φυλακίστηκαν ή αθωώθηκαν μπορούν να ζητήσουν αποζημίωση μέχρι το 2027, όπως και τα άτομα που αποδεδειγμένα υπέστησαν επαγγελματικές, οικονομικές ή υγειονομικές διακρίσεις. Εκπρόσωπος του υπουργείου Δικαιοσύνης επιβεβαίωσε στην DW ότι συνολικά 353 άτομα είχαν υποβάλει σχετική αίτηση μέχρι την 1η Μαΐου 2024, ενώ 262 αιτήσεις για αποζημίωση έχουν εγκριθεί.

Μακρύς ο αγώνας για δικαίωση

Ο Γκέοργκ Χέρπφερ είναι ίσως ο μόνος στη Γερμανία που έχει κάνει τα περισσότερα για τα θύματα του άρθρου 175. Ως πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ομοσπονδιακής Αντιπροσωπείας των Συμφερόντων των Ομοφυλόφιλων Ηλικιωμένων έχει οργώσει όλη τη Γερμανία για να ενημερώσει τους θιγόμενους για τα δικαιώματά τους. Δημιούργησε ακόμη και μια δωρεάν τηλεφωνική γραμμή και δεν άφησε καμιά δυνατότητα ανεκμετάλλευτη προκειμένου να προσεγγίσει τον κόσμο. Έβαλε διαφημίσεις ακόμη και σε περιοδικά που βρίσκονται σε φούρνους και φαρμακεία.

«Ακόμη και ένας 99χρονος υπέβαλε αίτηση, αλλά απορρίφθηκε» θυμάται. «Πρέπει να θυμάστε ότι οι άνθρωποι δεν στιγματίστηκαν απλά επειδή πέρασαν δύο χρόνια στη φυλακή, εξοστρακίζονταν και κοινωνικά επειδή δεν είχαν λευκό ποινικό μητρώο. Είτε δεν έβρισκαν δουλειά είτε απολύονταν αν ήταν σε δημόσια υπηρεσία».

Και σήμερα ποια είναι η κατάσταση για τα queerάτομα στη Γερμανία του 2024, τριάντα χρόνια μετά την κατάργηση του άρθρου 175; Σύμφωνα με διεθνή μελέτη που δημοσίευσε το ινστιτούτο ερευνών αγοράς και γνώμης Ipsos στις αρχές Ιουνίου μια σαφής πλειοψηφία των Γερμανών τάσσεται κατά των διακρίσεων σε βάρος της queer κοινότητας και υπέρ της ισότητας των δικαιωμάτων. Ωστόσο, οι αντι-queer απόψεις αυξάνονται μεταξύ των νέων ανδρών. Ο Ντερ αναφέρεται στη γενιά Ζ και πιστεύει ότι είναι διχασμένη. «Τα ποσοστά αποδοχής του queer τρόπου ζωής εξακολουθούν να αυξάνονται μεταξύ των γυναικών, αλλά μειώνονται και πάλι μεταξύ των νεαρών ανδρών. Και αυτό πρέπει φυσικά να προκαλεί ανησυχία».

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου