Ο Κρίστιαν Όστερχαους γνωρίζει πολύ καλά τι σημαίνει κουλτούρα φιλοξενίας. Όταν οι πρόσφυγες κατέφθαναν στη Γερμανία ζητώντας προστασία το φθινόπωρο του 2015, ήταν ένας από τους πρώτους που συμμετείχε στην ίδρυση μιας τοπικής οργάνωσης αρωγής. «Δεν θέλαμε να επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος», λέει στη DW. Με περίπου 30 συνοδοιπόρους ο Όστερχαους ξεκίνησε να δραστηριοποιείται στο προσφυγικό το φθινόπωρο του 2015 στη Βόννη. Η ομάδα τους φρόντιζε εντατικά 40 έως 50 πρόσφυγες, εκ των οποίων οι περισσότεροι ήρθαν στη Γερμανία από τη Συρία.

Και στη Γερμανία υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, όπως ο Όστερχαους, οι οποίοι βοήθησαν στην υποδοχή και την ενσωμάτωση σχεδόν ενός εκατομμυρίου ανθρώπων από τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία. «Θέλαμε να δώσουμε σε αυτούς τους ανθρώπους ένα κομμάτι πατρίδα», λέει χαρακτηριστικά ο Όστερχαους. Ωστόσο κατά την πρώτη περίοδο της προσφυγικής κρίσης το 2015 και το 2016 υπήρχαν επίσης άνθρωποι που έδειχναν ελάχιστη κατανόηση μπροστά σε αυτό το είδος «κουλτούρας υποδοχής» των προσφύγων.

Ο σκεπτικισμός απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες μειώνεται

Στα πλαίσια μίας έρευνας το μη κερδοσκοπικό Ίδρυμα Μπέρτελσμαν εξέτασε πιο προσεκτικά τις αλλαγές στη γερμανική κουλτούρα «υποδοχής» των προσφύγων και των μεταναστών, καταφέρνοντας έτσι να εντοπίσει τις διάφορες τάσεις. Και σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι Γερμανοί φαίνεται να είναι πιο αισιόδοξοι από ό,τι παλιότερα: «Ουσιαστικά, η έρευνά μας δείχνει ότι ο σκεπτικισμός και οι ανάλογες συμπεριφορές απέναντι στη μετανάστευση εξακολουθούν να είναι διαδεδομένα στη Γερμανία, αλλά περιορίστηκαν συστηματικά κατά τα τελευταία χρόνια. Ταυτόχρονα, περισσότεροι άνθρωποι σήμερα βλέπουν τα πιθανά πλεονεκτήματα της μετανάστευσης, ειδικά για την οικονομία. Μάλιστα, αναφορικά με την κοινωνική ένταξη των μεταναστών, η έρευνα δείχνει ότι είναι περισσότεροι πια οι ερωτηθέντες που θεωρούν τις άνισες ευκαιρίες και τις διακρίσεις ως σημαντικά εμπόδια», επισημαίνει η μία από τους συγγραφείς της μελέτης, Ουλρίκε Βίλαντ.

Το ίδρυμα διεξάγει σχετικές έρευνες από το 2012 προκειμένου να καταγράψει με μεγαλύτερη ακρίβεια τις κοινωνικές τάσεις. Στην αρχή, οι ερευνητές ήθελαν κυρίως να μελετήσουν το πώς σκέφτονται οι Γερμανοί σχετικά με τη μετανάστευση ξένων ειδικευμένων εργαζομένων. Μετά την άφιξη των προσφύγων κατά την περίοδο 2015/2016, το ερευνητικό πεδίο μετακινήθηκε στη μελέτη του πώς σκέφτονται οι Γερμανοί για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.

Πλέον, όσον αφορά τις συνέπειες της μετανάστευσης, οι θετικές και οι αρνητικές εκτιμήσεις είναι περίπου ισορροπημένες. Ωστόσο, η καμπύλη δείχνει ότι μετά τις συζητήσεις της περασμένης πενταετίας, οι συμπεριφορές άλλαξαν σταδιακά προς το καλύτερο. Σήμερα, πολλοί βλέπουν τη μετανάστευση ως μια ευκαιρία για την αντιμετώπιση των δημογραφικών και οικονομικών προβλημάτων της Γερμανίας.

Πάνω από το 1/3 των Γερμανών δεν θέλει άλλους πρόσφυγες

Η μελέτη ωστόσο του ιδρύματος Μπέρτελσμαν δείχνει επίσης ξεκάθαρα ότι η Γερμανία εξακολουθεί να έχει πολλούς σκεπτικιστές απέναντι στους πρόσφυγες. Από την πρωτοβουλία του Όστερχαους στη Βόννη μάλιστα, κάποιοι αποφάσισαν να σταματήσουν εξαιτίας της αυξανόμενης κοινωνική απόρριψης. «Ενώ αρχικά ήμασταν μέρος ενός κοινωνικού κινήματος και νιώθαμε ότι μας υποστηρίζουν, πλέον εδώ και χρόνια εργαζόμαστε ενάντια στο κοινωνικό ρεύμα», είπε χαρακτηριστικά ο Όστερχαους στην DW.

Είναι αλήθεια ότι η ανοχή απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες έχει αυξηθεί συνολικά τα τελευταία χρόνια. Αλλά περισσότερο από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων (36 %) πιστεύει ότι η Γερμανία δεν μπορεί να δεχθεί άλλους πρόσφυγες. Το 2017, το ποσοστό αυτό ήταν 54 %. Και το 20 % των Γερμανών πολιτών τους θεωρεί «προσωρινούς επισκέπτες», οι οποίοι «δεν χρειάζεται να ενσωματωθούν».

Η σημερινή ομοσπονδιακή κυβέρνηση συνασπισμού Σοσιαλδημοκρατών, Πρασίνων και Φιλελευθέρων σφυρηλατεί ήδη μία πιο φιλόξενη κουλτούρα για το μέλλον. Έτσι για παράδειγμα αιτούντες άσυλο, των οποίων η αίτηση απορρίφθηκε, θα μπορούν να παραμείνουν στη Γερμανία εάν μάθουν γερμανικά και εξασφαλίσουν τα προς το ζην μέσω εργασίας. Επιπλέον η επανένωση οικογενειών θα διευκολυνθεί – το ίδιο και η πορεία προς το γερμανικό διαβατήριο. Αυτός είναι και για την επιστήμονα, Ουλρίκε Βίλαντ, ο σωστός δρόμος, «αλλά εξίσου σημαντική είναι και η καλλιέργεια μίας θετικής αντίληψης για το τι σημαίνει κοινωνία μετανάστευσης, όπου απαιτείται η συνεργασία μεταξύ πολιτικής και κοινωνίας των πολιτών».

Λίζα Χένελ, Φόλκερ Βίτινγκ

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου