Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι είναι ουσιαστικά μεγάλες ασβεστολιθικές δομές που έχουν δημιουργηθεί από χιλιάδες μικρά κοραλλιογενή πλάσματα, τους πολύποδες. Τέτοιοι ύφαλοι υπάρχουν σε τροπικές περιοχές, σε περισσότερες από 100 χώρες.

Ωστόσο τα τελευταία χρόνια η κατάσταση των κοραλλιογενών υφάλων επιδεινώνεται διαρκώς. Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες στους ωκεανούς εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής προκαλούν λεύκανση των κοραλλιών. Οι ύφαλοι αποβάλλουν τη συμβιωτική άλγη που τους χαρίζει το χρώμα τους. Κι εάν αυτό συμβαίνει για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα κοράλλια ενδέχεται να πεθάνουν.

Κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες ο πλανήτης έχει ήδη χάσει περίπου τα μισά κοράλλια που υπάρχουν στα ρηχά νερά. Και με αυτόν τον ρυθμό θα έχει εξαφανιστεί περίπου το 90% μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα.

Τι προσφέρουν οι ύφαλοι;

Γύρω στα 200 εκατομμύρια άνθρωποι ανά την υφήλιο βασίζονται στους ύφαλους για την προστασία των παράκτιων κοινοτήτων τους από τις καταιγίδες και τα ισχυρά κύματα. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι λειτουργούν ως κυματοθραύστες, απορροφώντας το 97% της ενέργειας των κυμάτων και μειώνοντας έτσι τις πλημμύρες και τη διάβρωση της ακτής.

Σύμφωνα με το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ οι ύφαλοι αποτρέπουν ζημιές που θα έφταναν στα 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε περιοχές όπως η Φλόριντα, η Χαβάη και το Πουέρτο Ρίκο. Καθώς προβλέπεται πως οι παράκτιες πλημμύρες θα χειροτερεύσουν μέσα στις επόμενες δεκαετίες, οι ύφαλοι θα είναι ακόμη πιο σημαντικοί.

Επιπλέον, αν και οι κοραλλιογενείς ύφαλοι καλύπτουν μόλις το 0,5% της επιφάνειας της Γης, φιλοξενούν το 25% όλων των θαλάσσιων ειδών. Είναι δηλαδή κάτι σαν θαλάσσια τροπικά δάση. Και η βιοποικιλότητα είναι ιδιαιτέρως σημαντική, διότι στηρίζει και ενισχύει την ανθεκτικότητα και την υγεία του πλανήτη, όπως και την κοινωνική ευημερία.

Σχεδόν όλα όσα ξέρουμε για τους κοραλλιογενείς υφάλους τα έχουμε μάθει από εκείνους που βρίσκονται κοντά στις ακτές. Όμως οι περισσότεροι ύφαλοι είναι απόμακροι. Βρίσκονται σε κατά κύριο λόγο άγονες ωκεάνιες λεκάνες και εκεί μαζεύονται πολλών ειδών ψάρια για να φάνε, να ξεκουραστούν ή απλώς να βρουν τον δρόμο τους, καθώς ταξιδεύουν στη θάλασσα. Οι ύφαλοι επιτελούν δηλαδή ποικίλες λειτουργίες, με αποτέλεσμα να είναι υπερπολύτιμοι για τη θαλάσσια ζωή. Έτσι, εάν επιτρέψουμε την εξαφάνιση αυτών των υφάλων, θα συντελεστεί μία καταστροφή όπως εκείνη της Μεγάλης Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας – δεν θα μάθουμε ποτέ τι χάσαμε...

Οι επιπτώσεις θα ήταν μεγάλες

Ένας τεράστιος αριθμός των σύγχρονων φαρμάκων παράγεται από τη φύση. Και ως τώρα τα περισσότερα από αυτά προέρχονται από οργανισμούς που ζουν στην ξηρά.

Δεδομένου ότι το 80% της ζωής βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του νερού, οι ερευνητές ερευνούν ολοένα και περισσότερο τους θαλάσσιους οργανισμούς με στόχο την ανακάλυψη νέων χημικών ουσιών και ενζύμων, από τα οποία θα μπορούσαν να παραχθούν τα φάρμακα του αύριο. Ορισμένοι εκτιμούν πως τέτοιες επιστημονικές ανακαλύψεις είναι εκατό φορές πιο πιθανές στη θάλασσα απ' ότι στη στεριά.

Η κυταραβίνη (Ara-C), για παράδειγμα, που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του καρκίνου και περιλαμβάνεται στον Πρότυπο Κατάλογο Βασικών Φαρμάκων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), βρίσκεται σε σφουγγάρια σε υφάλους της Καραϊβικής.

Επίσης: Έχετε ακούσει μήπως ποτέ για τους θαλάσσιους λαγούς; Έτσι λέγονται ορισμένα γαστερόποδα που έχουν δολαστατίνη 10, η οποία τεστάρεται για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού και του ήπατος, των όγκων και της λευχαιμίας.

Ακόμη, ένα πολλά υποσχόμενο μόριο, η ελευθεροβίνη, που θεωρείται ότι καθυστερεί την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων, μπορεί να βρεθεί στα μαλακά κοράλλια. Οι επιστήμονες εξετάζουν τον γενετικό της κωδικό, ώστε να διαπιστώσουν πώς θα μπορούσαν να παράξουν τη χημική αυτή ουσία σε μεγάλες ποσότητες.

Τα θαλάσσια είδη των υφάλων είναι ζωτικής σημασίας

Την ίδια στιγμή οι ύφαλοι αποτελούν καταφύγιο για τα θαλάσσια είδη, αλλά και χώρους αναπαραγωγής για ψάρια που καταναλώνουν μαζικά οι άνθρωποι, όπως είναι οι σφυρίδες, ή και για ασπόνδυλα, όπως οι αστακοί.

Ορισμένες έρευνες έχουν υπολογίσει την αξία της αλιείας ειδών που ζουν σε κοραλλιογενείς υφάλους σε 6,8 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Περίπου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι παίρνουν την τροφή ή εξασφαλίζουν το εισόδημά τους απευθείας από τους υφάλους. Σε χώρες όπως οι Μαλδίβες οι ύφαλοι προσφέρουν στους κατοίκους το 77% της ζωικής πρωτεΐνης της διατροφής τους.

Μπορούν να προστατευτούν οι ύφαλοι;

Εάν όμως η διαχείριση των υφάλων δεν είναι η σωστή, τότε υπάρχει κίνδυνος να προκληθούν ελλείψεις στα τρόφιμα – και οι περιορισμένες σοδειές εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής θα επιδεινώσουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Τα πράγματα θα μπορούσαν να χειροτερεύσουν κι άλλο ενόψει πιθανής αύξησης της μαζικής μετανάστευσης, καθώς πολλοί άνθρωποι θα προσπαθούν να γλιτώσουν από τους λιμούς και τις πλημμύρες.

Υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι να προστατευτούν οι ύφαλοι- είτε πρόκειται για την αποκατάσταση των υφάλων μέσω της μεταφύτευσής τους, είτε για τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, που θα είναι όπως τα εθνικά πάρκα, είτε κάτι άλλο.

Ωστόσο, με την κλιματική αλλαγή να αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή απ' όλες για το μέλλον των κοραλλιογενών υφάλων μακροπρόθεσμα, μονάχα με τη μείωση των ρύπων θα έχουν οι ύφαλοι τις καλύτερες πιθανότητες να επιβιώσουν.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς