Στους χώρους του «Λογοτεχνικού Ιδρύματος Βερολίνου» (Literarisches Colloquium Berlin) διοργανώθηκε την Κυριακή η Γιορτή Βιβλίου των Εκδόσεων Ρωμιοσύνη, οι οποίες έχουν ενταχθεί στο εκδοτικό πρόγραμμα του Κέντρου Νέου Ελληνισμού. Σκοπός της εκδήλωσης που διεξάγεται κάθε έξι μήνες είναι σύμφωνα με τον διευθυντή του καθηγητή Μιλτιάδη Πεχλιβάνο «αφενός να συζητήσουν οι συγγραφείς μας με τις αναγνώστριες και τους αναγνώστες τους στο Βερολίνο, να γνωριστούν και αφετέρου να αποκτήσουν μια νέα ορατότητα στην ευρύτερη δημόσια σφαίρα της πόλης». Προς το παρόν οι εκδόσεις Ρωμιοσύνη έχουν στο ενεργητικό τους 25 λογοτεχνικά και επιστημονικά βιβλία σε έντυπη μορφή ή δωρεάν στο διαδίκτυο. Είτε πρόκειται για νέες μεταφράσεις, είτε για παλιότερες που είχαν εκδοθεί από τον πάλαι ποτέ ομώνυμο εκδοτικό οίκο της Κολωνίας και έχουν τύχει στο μεταξύ επεξεργασίας.

Στη χθεσινή εκδήλωση ο καθηγητής Γιάννης Βούλγαρης συζήτησε με τον επικεφαλής του πολιτιστικού της εφημερίδας Tagesspiegel Ρύντιγκερ Σάπερ για το βίβλιο του «Πολιτική Ιστορία της Ελλάδας». Θέμα της συγγραφέως και μεταφράστριας Δανάης Κουλμάση και της κουρδικής καταγωγής συγγραφέως Μέλυ Κίγακ ήταν η αντίσταση μέσω του λόγου. Σημείο αναφοράς ήταν τα 50 χρόνια από το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ελλάδα και η σχετική με το θέμα ανθολογία της Δανάης Κουλμάση «Η εκτέλεση του μύθου». Στη συνέχεια προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ του Τίμωνα Κουλμάση «Λόγος και αντίσταση» που αφηγείται την ιστορία της ελληνικής εκπομπής της Deutsche Welle στην περίοδο της χούντας.

Η συζήτηση με τον Χ. Βλαβιανό

Στην εκδήλωση παρουσιάστηκαν και δύο βιβλία του Χάρη Βλαβιανού σε γερμανική μετάφραση. Το ένα είναι μια ανθολόγηση ποιημάτων από διάφορες συλλογές του και το άλλο το πεζό αυτοβιογραφικό κείμενο «Το αίμα νερό», όπου ο Χάρης Βλαβιανός μιλά για την επώδυνη σχέση με τους γονείς του. Εισηγητής στη συζήτηση για αυτό το βιβλίο, το οποίο είναι κατανεμημένο σε 45 «στιγμιότυπα», ήταν ο διευθυντής του Λογοτεχνικού Εργαστηρίου Βερολίνου Τόμας Βόλφαρτ. Μιλώντας για το βιβλίο επισήμανε ότι «αφηγείται την ιστορία μιας οικογένειας που δεν λειτουργεί ως οικογένεια. Είχα την εντύπωση πως η ελληνική οικογένεια είναι ένας λειτουργικός θεσμός. Αλλά εδώ τη βλέπουμε σε πλήρη αποσύνθεση. Έπειτα, ο Βλαβιανός έχει πολύ υψηλές απαιτήσεις από τους αναγνώστες. Θίγει πτυχές της ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας αλλά δεν δίνει περαιτέρω εξηγήσεις. Για να είναι κανείς σε θέση να σχηματίσει μια εικόνα θα πρέπει να είναι ενήμερος για τα ιστορικά συμφραζόμενα. Κατά την άποψη μου 'Το αίμα νερό' προσφέρει το υλικό κινηματογραφικής ταινίας για έναν οικογενειακό μύθο - αλλά χωρίς οικογένεια».

Στη συζήτηση συμμετείχε και ο μεταφραστής των δύο βιβλίων του Χάρη Βλαβιανού, ο ελληνιστής και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου του Μάιντς Τόρστεν Ίσραελ. Όπως σημείωσε, ο δικός του δίαυλος επικοινωνίας με το έργο του Βλαβιανού είναι η ικανότητα του ποιητή «να καθιστά αισθησιακή εμπειρία τη σκέψη». Ένα δεύτερο που τον έπεισε να μεταφράσει τον έλληνα συγγραφέα είναι η στάση που εκφράζει σε μια εποχή όπου τα πάντα αποδομούνται: «Αυτό που εμένα μου φαίνεται ενδιαφέρον είναι η θετική στάση που κρατάει, αναπτύσσει και περιγράφει μέσα από την ποίηση του για διάφορα κοινωνικά, αισθητικά και άλλα φαινόμενα».

Επιστολή στον Έζρα Πάουντ

Από τον περασμένο χρόνο έχει καθιερωθεί στις γιορτές βιβλίου να εκδίδεται μια Ανοιχτή Επιστολή ενός συγγραφέα προς μια γνωστή προσωπικότητα. Στην πραγματικότητα ο παραλήπτης είναι το ευρύ κοινό. Η Ελένη Βαροπούλου είχε γράψει στον Χάινερ Μύλλερ και ο Πέτρος Μάρκαρης στον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Ο Χάρης Βλαβιανός επέλεξε τώρα να απευθυνθεί στον αμερικανό ποιητή Έζρα Πάουντ. Η επιλογή αυτή ξαφνιάζει. Ο Πάουντ εκτός από ποιητής υπήρξε αντισημίτης, φανατικός οπαδός του Μουσολίνι και προπαγανδιστής του φασιστικού καθεστώτος ως το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Πράγματι, λέει ο Χ. Βλάβιανός, «είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Είναι κατά τη γνώμη μου μαζί με τον Τ. Σ. Έλιοτ οι μεγαλύτεροι αμερικανοί ποιητές, ήταν οι πρωτεργάτες του κινήματος του μοντερνισμού στην ποίηση. Αυτό που δεν μπορεί να του συγχωρεθεί δεν είναι τόσο η στράτευση του με τον Μουσολίνι όσο ο ακραίος αντισημιτισμός του. Αλλά εκείνη την εποχή πάρα πολλοί συγγραφείς είχαν την προκατάληψη του αντισημιτισμού. Θεωρούσαν ότι ο Εβραίοι ελέγχουν το τραπεζικό σύστημα, ότι οι συγκρούσεις και οι πόλεμοι εκπορεύονται από αυτούς. Είναι μια προφανώς λάθος άποψη, και ο Πάουντ στο τέλος της ζωής του κατάλαβε αυτό το λάθος.» Το οποίο σε αντίθεση με άλλους ομοϊδεάτες διανοούμενους ο Πάουντ πλήρωσε ακριβά. Καταδικάστηκε για προδοσία και πέρασε 13 χρόνια της ζωής του έγκλειστος σε ψυχιατρείο ποινικών κρατουμένων στις ΗΠΑ.

Ο Χάρης Βλαβιανός στην Ανοιχτή Επιστολή του δεν δίνει άφεση αμαρτιών. Αυτό που τον ενδιαφέρει είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε ο Πάουντ το λάθος του την τελευταία περίοδο της ζωής του και κυρίως τα χρόνια στο ψυχιατρείο: «Κάποια στιγμή ένιωσε την ανάγκη να μεταφράσει αρχαία ελληνική τραγωδία, μετέφρασε δύο έργα του Σοφοκλή. Και όταν είχα πάει στο Μπρούνενμπουργκ (ΗΠΑ) όπου ζούσε η κόρη του για να την επισκεφθώ και να μελετήσω το αρχείο του Πάουντ, μου έδειξε μια επιστολή του πατέρα της από το ψυχιατρείο, όπου της εξηγούσε γιατί ήθελε να μεταφράσει Σοφοκλή - “για να αντέξω τη δική μου τραγωδία έπρεπε να ακουμπήσω σε μια μεγαλύτερη”». «Εγώ», δηλώνει ο Χάρης Βλαβιανός, «σε αυτή την ομολογία του λάθους βρίσκω κάτι το βαθιά ανθρώπινο».

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο