Μία εβδομάδα μας χωρίζει πλέον από τα Χριστούγεννα. Οι γερμανικές πόλεις είναι στολισμένες, ενώ το χιόνι των τελευταίων ημερών έχει βάλει τις τελευταίες πινελιές στο γιορταστικό τοπίο. Στα καταστήματα οι "έφοδοι" των πελατών συνεχίζονται καθημερινά. Συνωστισμός στα πολυκαταστήματα, όπου παρά την κρίση ο τζίρος διατηρείται στα υψηλά επίπεδα. Οι Γερμανοί και φέτος θα πάρουν και θα δώσουν τα δώρα τους. Στο Βερολίνο, το κλίμα στην αγορά θυμίζει αρένα, παρατηρεί ο δημοσιογράφος Κρίστοφ Ρίχτερ. Η Γερμανία σε κατάσταση καταναλωτικής μέθης.

Τα δώρα είναι ένδειξη των ανθρώπινων σχέσεων

Σε ένα από τα μεγάλα πολυκαταστήματα της πρωτεύουσας ο κοινωνιολόγος Φρίντριχ Ροστ παρακολουθεί τη συμπεριφορά των καταναλωτών: το "μαζικό όργιο των δώρων", όπως το χαρακτηρίζει. Αλλά χωρίς δώρα δεν γίνεται. «Και αυτό γιατί η ανταλλαγή δώρων συνιστά μια έκφανση της εκτίμησης, της αξίας, την οποία κατά κανόνα δεν μπορεί κανείς να αγοράσει στα καταστήματα. Υπάρχουν δώρα που πετυχαίνουν το στόχο τους, αλλά και αποτυχημένα δώρα. Στην περίπτωση αυτή η απογοήτευση είναι μεγάλη. Αλλά τα δώρα που παίρνει η δίνει κανείς συνιστούν ένδειξη της σχέσης που έχουν οι άνθρωποι μεταξύ τους. Για εμάς τους κοινωνιολόγους είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό πλέγμα, δηλαδή ποιος δωρίζει τι και σε ποιον», θα πει ο κ. Ροστ.

Τα δώρα κάνουν τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Όχι μόνο εκείνους που τα δέχονται αλλά και εκείνους που τα δίνουν. Ο Φρίντριχ Ροστ εκτιμά ότι όταν δωρίζει κανείς περιορίζει την επιθετικότητά του.

Η ανταλλαγή δώρων ως ειρηνευτική αποστολή

Σύμφωνα με τον Γερμανό κοινωνιολόγο η ανταλλαγή δώρων συνιστά μια μοναδική στο είδος της έκφραση κοινωνικού πράτττειν, το οποίο δημιουργεί σχέσεις απεριόριστης εμπιστοσύνης. «Είναι μια διαδικασία, όπου λαμβάνεται υπόψη ο „άλλος“. Λαμβάνονται υπόψη οι προτιμήσεις και οι ανάγκες τους. δεν πρόκειται για κάποια ενέργεια με εγωιστικά κίνητρα, αλλά στο επίκεντρο είναι ο „άλλος“», θα διευκρινίσει ο καθηγητής Ροστ.

Ακόμη πιο σημαντικός είναι ο ρόλος των χριστουγεννιάτικων δώρων, κυρίως για τη συνοχή της οικογένειας. Η ανταλλαγή δώρων με φόντο το χριστουγεννιάτικο δέντρο συνιστά μια μοναδική ευκαιρία για την συμφιλίωση μελών της οικογένειας που έχουν συγκρουστεί, θα πει ο κ. Ροστ. Υπό την έννοια αυτή τα δώρα αναλαμβάνουν ρόλο ειρηνευτικής αποστολής, τονίζει χαριτολογώντας ο κοινωνιολόγος.

Τα δώρα ως τρόπος σύναψης συμμαχιών

Μέχρι σήμερα ωστόσο ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε για την ρίζες του εθίμου. Πρόκειται για ένα θέμα στο οποίο η επιστήμη δεν έδωσε τη δέουσα σημασία, μολονότι στη διαδικασία της ανταλλαγής δώρων εντοπίζουμε κώδικες, χειρονομίες, πολιτισμικές διαστάσεις, ακόμη και πολιτισμικές παρεξηγήσεις. «Υπό την έννοια αυτή θεωρούμε την ανταλλαγή δώρων ως μία σύνθετη δραστηριότητα με ρίζες στο παρελθόν και έντονα ανθρωπολογικά στοιχεία που παραπέμπουν στη διαπίστωση ότι η ανταλλαγή δώρων ήταν ένας τρόπος σύναψης συμμαχιών», εκτιμά ο καθηγητής Ροστ.

Σε αντίθεση ωστόσο με τους κοινωνιολόγους, μια μερίδα οικονομολόγων, αντιμετωπίζει απαξιωτικά τα δώρα. Ο Βρετανός οικονομολόγος Ζοέλ Βαλντφόγκελ χαρακτηρίζει την ανταλλαγή δώρων οικονομική παράνοια. Σύμφωνα με τα πορίσματα έρευνας που πραγματοποίησε, το κόστος των αποτυχημένων δώρων κάθε χρόνο στη Γερμανία αγγίζει τα 70 δισεκατομμύρια ευρώ.

Christoph Richter/Σταμάτης Ασημένιος

Υπεύθ. Σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου