Δώδεκα χώρες στην Ευρώπη παραμένουν πιστές στον θεσμό της μοναρχίας (αν συμπεριλάβουμε τα πριγκιπάτα και το Δουκάτο του Λουξεμβούργου). Κατά κανόνα ο θρόνος κληρονομείται στον ή στη διάδοχο, όταν ένας μονάρχης φεύγει από τη ζωή. Εξού και η χαρακτηριστική φράση: «Ο βασιλιάς πέθανε, ζήτω ο βασιλιάς!» Κι όμως, πολλές φορές τα τελευταία χρόνια οι «βασιλευόμενες δημοκρατίες» τολμούν μία ριζική ανανέωση- είτε από επιλογή, είτε υπό το βάρος σκανδάλων και ενοχλητικών φημών- ενόσω ο μονάρχης βρίσκεται ακόμη εν ζωή.

Μετά την Ολλανδία, το Βέλγιo και την Ισπανία τον ίδιο δρόμο επιλέγει ο βασιλικός οίκος της Δανίας. Αν και εξαιρετικά δημοφιλής, η 83χρονη βασίλισσα Μαργαρίτα ανακοίνωσε προ ημερών ότι, λόγω αισθητής επιδείνωσης της υγείας της, αποχωρεί μετά από 52 συναπτά έτη στο βασιλικό Ανάκτορο Αμάλιενμποργκ της Κοπεγχάγης. Κατά συνέπεια παραχωρεί τον θρόνο στον μεγαλύτερο γιο της, Φρειδερίκο.

Στα 55 του χρόνια ο Φρειδερίκος αναλαμβάνει μία αποστολή, την οποία «δεν ήθελε με τίποτα» αν πιστέψουμε τη βιογράφο του, παρότι προετοιμάζεται γι' αυτή σε όλη του τη ζωή, θέλοντας και μη. «Δεν θέλω να γίνω βασιλιάς» φώναζε στις γκουβερνάντες του, όταν ήταν μικρός. Στην εφηβεία απέκτησε τη φήμη του ολίγον επαναστάτη, που ενδιαφέρεται περισσότερο για τη νυχτερινή ζωή της Κοπεγχάγης, παρά για τα πριγκιπικά του καθήκοντα. Αλλά γρήγορα- το αργότερο μετά τον γάμο του με την Αυστραλή δικηγόρο Μέρι Ντόναλντσον- άρχισε να κατασταλάζει στους στόχους του και σήμερα το 80% των Δανών δηλώνει απολύτως ευχαριστημένο με την παρουσία του διαδόχου.

Μία ζωή σαν σαπουνόπερα

Δεν αποκλείεται να περάσει ο θρόνος στη νεότερη γενιά κατά τον ίδιο τρόπο και σε άλλες σκανδιναβικές χώρες. Στη Σουηδία η πριγκίπισσα Βικτόρια αναμένεται να διαδεχθεί τον πατέρα της, Γουσταύο, ο οποίος έχει συμπληρώσει 50 χρόνια στον θρόνο. Στη Νορβηγία ο βασιλιάς Χάραλντ σπάνια εμφανίζεται πλέον στη δημοσιότητα λόγω της επιβαρυμένης υγείας του. Διάδοχός του θα είναι ο 51χρονος πρίγκιπας Χάακον.

Στις ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες ο θεσμός της βασιλείας έχει διατηρηθεί, είναι εξαιρετικά δημοφιλής. «Νομίζω ότι οι περισσότεροι πολίτες κάπου το διασκεδάζουν κιόλας» υποστηρίζει η Μόνικα Βίενφορτ, καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Πότσνταμ και ειδικός στους βασιλικούς οίκους. Βέβαια, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες όπου ευδοκιμεί ο θεσμός, ο μονάρχης έχει αποκλειστικά αντιπροσωπευτικές αρμοδιότητες και όχι ουσιώδεις εξουσίες παρέμβασης στην πολιτική σκηνή.

Σήμερα οι βασιλικοί οίκοι ζουν από την παράδοση, αλλά και από το κουτσομπολιό που τους συνοδεύει. Από την αρμονική οικογενειακή ζωή, αλλά και τα σκάνδαλα που ανακύπτουν κάθε τόσο. «Η ζωή μας είναι μία ατελείωτη σαπουνόπερα» έλεγε παλαιότερα ο βασιλιάς Κάρολος του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο πατέρας του, πρίγκιπας Φίλιππος, μέλος της ελληνικής βασιλικής οικογένειας, είχε παρομοιάσει τον Οίκο του Ουίνδσορ με «επιχείρηση» που οφείλει να προσφέρει στη δημοσιότητα ωραίες εικόνες, ως αντάλλαγμα για την στήριξή του με τα χρήματα των φορολογουμένων.    

Μία στις πέντε χώρες παραμένει μοναρχία

Σχεδόν μία στις πέντε χώρες σε όλον τον κόσμο (για την ακρίβεια  ποσοστό 22%) διατηρεί τον θεσμό της μοναρχίας. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό οφείλεται στην παράδοση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Ακόμη και σήμερα ο μονάρχης του Ηνωμένου Βασιλείου παραμένει ανώτατος άρχων σε 14 χώρες εκτός Ευρώπης, για παράδειγμα στον Καναδά ή στην Αυστραλία. Μόνη αυτοκρατορία είναι σήμερα η Ιαπωνία. Μοναδική περίπτωση αποτελεί βέβαια και η Μαλαισία, όπου ο βασιλιάς εκλέγεται από τους σουλτάνους των εννέα περιφερειών της χώρας.

Σε ορισμένες χώρες, όπως η Ιορδανία και το Μαρόκο, ο μονάρχης έχει ουσιώδεις εξουσίες, οι οποίες θεωρητικά ρυθμίζονται από το Σύνταγμα της χώρας. Σε άλλες πάλι θεωρείται απόλυτος κυρίαρχος, χωρίς να υφίσταται τον παραμικρό κοινοβουλευτικό ή θεσμικό έλεγχο. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν το Μπρουνέι, το Ομάν, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία, αλλά και το …Βατικανό, αν αναλογιστούμε ότι λογίζεται επίσης ως ανεξάρτητο κράτος και όχι απλώς ως η έδρα της Καθολικής Εκκλησίας. 

«Μπίζνες» με την παράδοση

Στη Μέση Ανατολή δεν νοείται βέβαια «κίτρινος τύπος» που να εκθέτει δημοσίως- και μάλιστα με κριτικό σχολιασμό- τα σκάνδαλα της μοναρχίας. Αντιθέτως στην Ευρώπη υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον για «βασιλικά κουτσομπολιά», το οποίο πρόθυμα υπηρετούν τα εξειδικευμένα στο είδος μέσα ενημέρωσης. Κύριο σημείο αναφοράς παραμένει το Ηνωμένο Βασίλειο, ακόμη και χωρίς τη βασίλισσα Ελισάβετ, που έφυγε από τη ζωή το 2022 σε ηλικία 96 ετών. Τα καθημερινά «δράματα» του Καρόλου και της Καμίλα, του Γουίλιαμ και του Χάρι, εξακολουθούν να ενθουσιάζουν τους Βρετανούς.

«Οι αστραφτερές πτυχές και η μεγαλοπρέπεια της καθημερινότητας κεντρίζουν το ενδιαφέρον» λέει η Μόνικα Βίενφορτ. Στην πραγματικότητα, λέει η Γερμανίδα ιστορικός, σε μία βασιλική οικογένεια γίνονται τα ίδια πράγματα, όπως και σε οποιαδήποτε άλλη οικογένεια. Οι βιογραφίες είναι μάλλον τετριμμένες. Μόνο που τα πάντα διαδραματίζονται με τρόπο πομπώδη και σε ένα σκηνικό πολυτέλειας, με επιβλητικές άμαξες, παραδοσιακές στολές και τα συναφή.

«Παραμυθένιες» είναι όμως και οι απολαβές του εκάστοτε μονάρχη. Πλουσιότερος βασιλιάς του κόσμου θεωρείται ο Ράμα Χ της Ταΐλάνδης με περιουσία τουλάχιστον 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με αμερικανικά ΜΜΕ. Στην Ευρώπη τη μεγαλύτερη περιουσία διαθέτει ο πρίγκιπας Χανς Άνταμ του Λίχτενσταΐν (3,5 δις δολάρια), ενώ ακολουθεί ο βασιλιάς Κάρολος (1,8 δις δολάρια). Σε σχέση με αυτά τα ποσά, η χορηγία των 30 εκ. δολαρίων που λαμβάνει με την ενθρόνισή του ο Φρειδερίκος της Δανίας είναι ασήμαντη, αλλά μάλλον επαρκής για μία αξιοπρεπή διαβίωση.

(Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου)