Την αφορμή για να κηρυχθεί το 2014 «Έτος μνήμης του Ολοκαυτώματος» έδωσε η 70η επέτειος του πογκρόμ εναντίον των Εβραίων της Ουγγαρίας. Από το Μάρτιο του 1944 μέχρι τον Απρίλιο του 1945, 600 χιλιάδες Εβραίοι εκτοπίστηκαν και θανατώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σε συνεργασία με την εβραϊκή κοινότητα της Ουγγαρίας και το κράτος του Ισραήλ, η ουγγρική κυβέρνηση διοργανώνει σειρά εκδηλώσεων και υλοποιεί πολλά προγράμματα δράσης σε διάφορες περιοχές της χώρας. Παράλληλα ανακαινίζονται παλαιές συναγωγές και δημιουργείται ένα κέντρο μνήμης στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό Γιόσεφστατ της Βουδαπέστης.

Προσπάθεια υποβάθμισης των ουγγρικών ευθυνών

Η απόφαση αυτή της κυβέρνησης Όρμπαν εξέπληξε θετικά τους Εβραίους της Ουγγαρίας. Κάποιοι, ωστόσο, αντιμετώπισαν με σκεπτικισμό τις προθέσεις της δεξιάς κυβέρνησης της χώρας και μάλλον δικαιώθηκαν. Ήδη το πρώτο δεκαπενθήμερο της νέας χρονιάς ο επικεφαλής του κρατικού Ιστορικού Ινστιτούτου «Veritas» Σάντορ Σακάλι προσπάθησε να υποβαθμίσει την ουγγρική συμμετοχή στο Ολοκαύτωμα. Σε συνέντευξή του προς το ουγγρικό πρακτορείο ειδήσεων ΜΤΙ, ο ιστορικός υποστήριξε ότι τα περισσότερα δεινά υπέστησαν οι Εβραίοι της Ουγγαρίας μετά από την 19η Μαρτίου του 1944, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Τις προηγούμενες διώξεις ο Σακάλι τις απέδωσε σε αστυνομικά μέτρα που ελήφθησαν επειδή οι περισσότεροι Εβραίοι ήταν υπήκοοι άλλων χωρών.

Ωστόσο την εντονότερη διαμάχη προκάλεσε το σχέδιο για τη δημιουργία ενός μνημείου για την γερμανική κατοχή. Σύμφωνα με τα σχέδια της κυβέρνησης, το μνημείο θα απεικονίζει έναν γερμανικό αετό, ο οποίος επιτίθεται στον αρχάγγελο Γαβριήλ, σύμβολο την Ουγγαρία. Σύμφωνα με την ουγγρική κυβέρνηση, το μνημείο είναι αφιερωμένο σε όλα τα θύματα της περιόδου 1944-1945. Σύμφωνα με την ουγγρική ανάγνωση της ιστορίας, όπως αυτή αποτυπώνεται και στο προοίμιο του ουγγρικού συντάγματος, η εθνική κυριαρχία της Ουγγαρίας ήρθη στις 19 Μαρτίου 1944. Υπό την έννοια αυτή, το ουγγρικό κράτος δεν θα πρέπει να θεωρείται υπεύθυνο για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ουγγαρίας. Οι εβραϊκές οργανώσεις της χώρας εκφράζουν πάντως την αντίθεσή τους στο εν λόγω μνημείο και καλούν την κυβέρνηση να μην το εγκαινιάσει. Μάλιστα, η Ομοσπονδία των Εβραϊκών Κοινοτήτων απειλεί με αποχώρηση από τις εκδηλώσεις εάν επιμείνει η κυβέρνηση στην ανέγερση του μνημείου και εάν δεν παραιτηθεί από το Ινστιτούτο Ιστορίας ο επικεφαλής του.

Πλαστογράφηση της Ιστορίας

Εκπρόσωπος της ουγγρικής κυβέρνησης κάνει λόγο για «υστερία», ενώ ο ίδιος ο Βίκτωρ Όρμπαν υπερασπίζεται το μνημείο. Όμως, οι διαμαρτυρίες δεν περιορίζονται στο εβραϊκό στοιχείο της Ουγγαρίας. Επιφανείς ιστορικοί, όπως ο Κρίστιαν Ουνγκβάρι, χαρακτηρίζει το μνημείο «πλαστογράφηση της ιστορίας». «Η Ουγγαρία τυπικά ήταν υπό κατοχή, ωστόσο παρέμεινε η σημαντικότερη σύμμαχος της Γερμανίας», υπογραμμίζει ο Ουνγκβάρι, παραπέμποντας στον ζήλο, τον οποίο επέδειξαν οι ουγγρικές Αρχές στο πλαίσιο των διώξεων σε βάρος των Εβραίων της χώρας. Προσθέτει μάλιστα πως εάν οι ουγγρικές Αρχές είχαν περιορισθεί στις προδιαγραφές των ναζιστικών διαταγών, ίσως να είχαν επιβιώσει 200 χιλιάδες περισσότεροι Ουγγροεβραίοι.
Σύμφωνα με τον ούγγρο ιστορικό, η όλη συζήτηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια «χρήσιμη προεκλογική εκδήλωση» για το κυβερνητικό κόμμα Fidesz, το οποίο παρουσιάζει τις επικρίσεις ως «ξένη επέμβαση σε βάρος της ουγγρικής εθνικής κυριαρχίας».

Keno Verseck/Σταμάτης Ασημένιος

Υπεύθ. Σύνταξης: Ειρήνη Αναστασοπούλου