Το  πολύνεκρο προσφυγικό ναυάγιο της Πύλου στις 14 Ιουνίου του 2023 δεν πρέπει να ξεχαστεί και να παραπεμφθεί απλώς στις δικαστικές καλένδες χωρίς πραγματική απονομή ευθυνών στους υπαιτίους. Αυτό διεκδικούν εδώ και μήνες ενώπιον των αρμόδων ελληνικών και ευρωπαϊκών αρχών επιζώντες και συγγενείς των εκατοντάδων νεκρών και αγνοούμενων  που επέβαιναν στο μοιραίο αλιευτικό Adriana.

Έξι μήνες μετά, η Διεθνής Αμνηστία σε συνεργασία με το Παρατηρητηρίο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επανέρχονται με νέα στοιχεία στην υπόθεση, παρουσιάζοντας κοινή ανάλυσή βασισμένη σε μαρτυρίες 21 επιζώντων, 5 συγγενών αγνοουμένων καθώς και σε στοιχεία που προέκυψαν από επαφές με εκπροσώπους της ελληνικής ακτοφυλακής, της αστυνομίας,  των Ηνωμένων Εθνών, άλλων διεθνών οργανισμών και ανθρωπιστικών οργανώσεων. Μάλιστα κατά τη διάρκεια της έρευνάς τους αναζητήθηκαν κρίσιμες πληροφορίες μεταξύ άλλων από το ελληνικό υπ. Ναυτιλίας και την Frontex.

Σύμφωνα με ανακοίνωση της Διεθνούς Αμνηστίας και του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, πολύμηνες έρευνες, συνεντεύξεις και συγκλίνουσες πληροφορίες συντείνουν σε ένα: «ότι η ελληνική ακτοφυλακή άργησε πολύ να φτάσει στην περιοχή και ήταν διστακτική στην έναρξη επιχείρησης διάσωσης, μολονότι είχε γνώση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που επικρατούσε πάνω στο αλιευτικό σκάφος».

Οι δύο οργανώσεις καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η κινητοποίηση των ελληνικών αρχών μέσα στις 15 ώρες που μεσολάβησαν από την πρώτη αναφορά κινδύνου «δεν ήταν επαρκείς» και ότι οι ελληνικές αρχές «είχαν πλήρη γνώση της κατάστασης στο Adriana». Ήξεραν, αναφέρουν οι δύο οργανισμοί, ότι «το σκάφος ήταν υπερπλήρες και ότι δεν διέθετε επαρκή αποθέματα σε νερό και τρόφιμα. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων, οι αρμόδιες ελληνικές αρχές γνώριζαν επίσης ότι στο σκάφος υπήρχαν πτώματα. Γνώριζαν επίσης και τα επανειλημμένα αιτήματα διάσωσης που εξέπεμπαν επιβαίνοντες».

Σοβαρές αμφιβολίες για τις ελληνικές προθέσεις

Μιλώντας στο ελληνικό πρόγραμμα της DW η Σoφί Σάιτ, ειδικός σε θέματα ασύλου στη Διεθνή Αμνηστία Γερμανίας, η οποία έχει ασχοληθεί εντατικά με την υπόθεση του ναυαγίου αναφέρει: «Η έρευνα μας αναγκάζει να έχουμε σοβαρές αμφιβολίες ως προς την πρόθεση των ελληνικών αρχών να διερευνήσουν πραγματικά την υπόθεση του ναυαγίου. Το αντίθετο μάλιστα μπορεί να συμβαίνει, να παρεμπόδισαν ακόμη και ενεργά την έρευνα». Σύμφωνα με τη Σάιτ, από την έρευνα προκύπτει ότι «οι ελληνικές αρχές κατέστρεψαν στοιχεία, ενώ επιζών ανέφερε στη Διεθνή Αμνηστία ότι το πρωτόκολλο που είχε συνταχθεί στην ανάκρισή του παραποιήθηκε». Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά «οι επιζώντες και οι οικογένειές τους αξίζουν αλήθεια και δικαιοσύνη».

Στο πλαίσιο της έρευνας της Διεθνούς Αμνηστίας και του Παρατηρητήριου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ζητήθηκαν μεταξύ άλλων απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήματα και από το ελληνικό υπ. Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, που είναι αρμόδιο για το λιμενικό. Όμως, όπως αναφέρει η Σάιτ, το υπουργείο τους ενημέρωσε στις 4 Δεκεμβρίου ότι δεν θα μπορούσε να παράσχει περαιτέρω πληροφορίες για τα συγκεκριμένα γεγονότα» επικαλούμενο δικαστικές και εξωδικαστικές έρευνες που ήταν σε ελέξιξη.

Στο μικροσκόπιο και η Frontex

Ως προς τα ερωτήματα που γεννώνται για τον ρόλο που θα έπρεπε να είχε διαδραματίσει η Frontex στην υπόθεση του ναυαγίου της Πύλου, η Διεθνής Αμνηστία χαιρετίζει το γεγονός ότι έχει ήδη ξεκινήσει εσωτερική έρευνα από την ίδια την ευρωπαϊκή υπηρεσία για το ναυάγιο. «Όμως έχουμε σοβαρές αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητά της» αναφέρει στην DW η Σάιτ. Κι αυτό διότι, βάσει των στοιχείων που έχει στη διάθεσή της η Διεθνής Αμνηστία,φαίνεται ότι και η Frontex απέτυχε να ανταποκριθεί στην ευθύνη που έχει για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα ανοιχτά της Πύλου. «Ένα από τα αναγνωριστικά αεροσκάφη της Frontex ήταν το πρώτο που εντόπισε το σκάφος, όμως δεν προέβη σε κλήση εκτάκτου ανάγκης επειδή δεν θεώρησε ότι υπάρχει 'άμεση απειλή για την ανθρώπινη ζωή'» αναφέρει.

Μάλιστα ανεξάρτητη έρευνα έχει ξεκινήσει και από τον θεσμό του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, η οποία εστιάζει κυρίως στον ρόλο της Frontex.  Ταυτόχρονα όμως για την Σάιτ είναι απαραίτητη σε κάθε περίπτωση η διεξαγωγή ποινικής δίκης στην Ελλάδα με «ανεξάρτητη και αμερόληπτη διερεύνηση της υπόθεσης».

«Δεν είναι μεμονωμένη περίπτωση η Πύλος»

Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία η «Πύλος δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό». Κατά μήκος των ευρωπαϊκών εξωτερικών συνόρων, όχι μόνο στην Ελλάδα, «παραβιάζονται συστηματικά ανθρώπινα δικαιώματα αιτούντων προστασίας» σημειώνει η ειδικός στην DW, απευθύνοντας στη συνέχεια και μια έκκληση με αποδέκτη την Αθήνα:

«Η Διεθνής Αμνηστία, άλλες ανθρωπιστικές οργανώσεις και ακτιβιστές έχουν επανειλημμένως τεκμηριώσει pushback και άλλες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα. Απαιτείται η άμεση διερεύνηση των υποθέσεων αυτών και η αντίστοιχη τιμωρία.  Η Κομισιόν πρέπει επιτέλους να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει κατά της Ελλάδας. Η Διεθνής Αμνηστία καλεί επίσης την ελληνική κυβέρνηση να τερματίσει επιτέλους την απάνθρωπη και αντίθετη με τα ανθρώπινα δικαιώματα πρακτική των pushback».