«Σχεδίασε το διαβατήριο του 2018 μαζί μας», καλεί τους πολίτες το πολωνικό υπουργείο Εσωτερικών, ενθαρρύνοντάς τους να συμμετάσχουν σε σχετική διαδικτυακή ψηφοφορία. Από τα τέλη Ιουλίου οι επισκέπτες της αντίστοιχης σελίδας μπορούν να επιλέξουν έως και έξι μοτίβα τα οποία θα ήθελαν να τυπώνονται στο εξής στα πολωνικά διαβατήρια. Μεταξύ των διαθέσιμων επιλογών είναι επτά προσωπικότητες, τρία τιμητικά μετάλλια και τρία μνημεία.

Όπως επισημαίνει το πολωνικό υπουργείο Εσωτερικών, όλα τα μοτίβα σχετίζονται με την ανάκτηση της ανεξαρτησίας της Πολωνίας μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η χώρα είχε διαμοιρασθεί στο τέλος του 18ου αιώνα μεταξύ των γειτόνων της, της Πρωσίας, της Ρωσίας και της Αυστρίας και εξαφανίστηκε έτσι για 123 χρόνια από τον χάρτη της Ευρώπης. Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο μπόρεσε να υπάρξει πάλι ως αυτόνομο και ανεξάρτητο κράτος. Το 2018 γιορτάζει την εκατοστή επέτειο της ανεξαρτησίας της.

Δύο επίμαχα μνημεία

Τα έξι υποψήφια μοτίβα που θα λάβουν τις περισσότερες ψήφους μαζί με ακόμη 13 που έχουν επιλεγεί από μια ομάδα ειδικών θα τυπώνονται από την επόμενη χρονιά στα νεοεκδιδόμενα διαβατήρια της χώρας. Δύο από τα τρία μνημεία που προτείνονται όμως προκαλούν διπλωματικές εντάσεις με τις γειτονικές της Ουκρανία και Λιθουανία. Πρόκειται για μία πύλη που βρίσκεται στο Βίλνιους της Λιθουανίας, αλλά και ένα μέρος του νεκροταφείου του Λβιβ στην Ουκρανία.

Στην πύλη του Βίλνιους βρίσκεται μια σημαντική για την Πολωνία εικόνα της Παναγίας από την εποχή που η λιθουανική σήμερα πρωτεύουσα λεγόταν ακόμη Βίλνα και ήταν μέρος της Πολωνολιθουανικής Κοινοπολιτείας.  Στο δε νεκροταφείο της πόλης Λβιβ, που ονομαζόταν έως το 1918 Λέμπεργκ, είναι ο τελευταίος τόπος κατοικίας για εκατοντάδες ανήλικους πολωνούς στρατιώτες, που είχαν πολεμήσει το 1918/19 για να γίνει το Λέμπεργκ τμήμα της Πολωνίας. Τότε διεκδικούσε την πόλη και το ουκρανικό εθνικό κίνημα.

Τα δύο επίμαχα μνημεία ανήκαν πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στην επικράτεια της Πολωνίας, αλλά μετά τον πόλεμο πέρασαν στην κατοχή της Σοβιετικής Ένωσης. Από το 1991 ανήκουν πια στην Ουκρανία και την Λιθουανία αντίστοιχα. Το Κίεβο αρχικά και εν συνεχεία και το Βίλνιους αντέδρασαν, λέγοντας ότι είναι απαράδεκτο τα νέα πολωνικά διαβατήρια να απεικονίζουν τόπους που βρίσκονται σήμερα εκτός Πολωνίας.

Πάντως τα δύο επίμαχα μοτίβα φαίνεται ότι δεν έχουν πιθανότητες να τυπωθούν εν τέλει στα νεοεκδιδόμενα διαβατήρια, δεδομένου ότι βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις των προτιμήσεων όσων συμμετέχουν στη διαδικτυακή ψηφοφορία.

Πάντως τόσο η Λιθουανία όσο και η Ουκρανία ανησυχούν ότι η εθνολαϊκιστική κυβέρνηση της Πολωνίας, με την εθνικοπατριωτική γραμμή που ακολουθεί σε ζητήματα Ιστορίας, μπορεί μακροπρόθεσμα να εγείρει ρεβιζιονιστικές αξιώσεις.

Ανάμειξη της Μόσχας

Οι ουκρανικές και λιθουανικές ανησυχίες γίνονται τώρα αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης από το Κρεμλίνο. Η ρωσική κρατική τηλεόραση Rossija 24 μετέδωσε με έμφαση ότι δεν είναι η Μόσχα αλλά η Βαρσοβία εκείνη που διεκδικεί τμήματα των γειτονικών της χωρών. «Οι Πολωνοί θέλουν να διαμελίσουν την Ουκρανία, θέλουν μάλιστα να επιτεθούν στο Λβιβ», επισήμανε ένα πολιτικό τοκ σόου του ρωσικού σταθμού.

Πάντως πίσω από την επίμαχη υπόθεση βρίσκονται εσωπολιτικά αίτια. Στελέχη της πολωνικής κυβέρνησης, όπως ο υπουργός Εσωτερικών Μάριους Μπλάστσακ, έχουν επιδοθεί σε έναν ανταγωνισμό με έπαθλο την εύνοια του Γιάροσλαβ Κατσίνκσι, προέδρου του κυβερνώντος κόμματος PiS.

Το πολωνικό υπουργείο Εσωτερικών έχει στο μεταξύ καταστήσει σαφές ότι η διαδικτυακή ψηφοφορία έχει απλά και μόνο συμβουλευτικό χαρακτήρα. Όπως επισημαίνεται, οι τελικές αποφάσεις για τα νέα μοτίβα στο πολωνικό διαβατήριο θα ληφθούν τον προσεχή Σεπτέμβριο.

Πάουλ Φλούκιγκερ / Άρης Καλτιριμτζής