«Ξεκίνησα, επειδή δεν μπορούσα να βρω πουθενά ένα κατάστημα που θα επιδιόρθωνε και θα καθάριζε ένα παλιό ζευγάρι παπουτσιών που δεν ήθελα να πετάξω», λέει η Μαρτίνα Ζαστάβνα, δημιουργός και ιδιοκτήτρια της εταιρείας «Woshwosh», της πρώτης παγκοσμίως που καθαρίζει, επιδιορθώνει και εξατομικεύει τα παπούτσια των πελατών της.

«Κοίταξα στην Βαρσοβία, μετά στην Πολωνία και έπειτα σε ολόκληρη την Ευρώπη αλλά δεν φαινόταν να υπάρχει τίποτα σαν και αυτό», είπε η ίδια μιλώντας στην DW στο Ευρωπαϊκό Οικονομικό Συνέδεριο που έλαβε χώρα στη πόλη Κατοβίτσε, της Πολωνίας. Η εταιρεία «Woshwosh» έχει στο δυναμικό της 30 άτομα στην Βαρσοβία, ενώ λειτουργεί από το 2015. Μέσα σε αυτό το διάστημα η εταιρεία κατάφερε να ανανεώσει πάνω από 500.000 χιλιάδες ζευγάρια παπουτσιών. Η Ζαστάβνα ξεκίνησε την επιχείρησή της σε ένα μικρό διαμέρισμα στην Ανατολική Βαρσοβία. Είχε μόλις αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο και ήταν 24 ετών. «Στην αρχή ήμουν μόνο εγώ και ο σκύλος μου(…) πολύ γρήγορα όμως είχαμε 500 ζευγάρια παπουτσιών να διαχειριστούμε, και έπρεπε να νοικιάσω ένα μέρος», εξομολογείται.

Οι προσπάθειές της ωφελούν επίσης δεκάδες χιλιάδες άστεγους της Πολωνίας. Μόλις λίγα χρόνια μετά την ίδρυση της εταιρείας της η Ζαστάβνα οργάνωσε μια εκδήλωση συλλογής υποδημάτων για να βοηθήσει τους άστεγους. Από τότε η «Woshwosh» έχει συγκεντρώσει και δωρίσει περισσότερα από 180.000 ζευγάρια παπουτσιών σε όσους έχουν ανάγκη. «Πρέπει να μάθουμε ότι αντί να πετάμε τα υποδήματα που δεν φοράμε, μπορούμε να τα δίνουμε στους άλλους, παρατείνοντας τη διάρκεια ζωής τους και βοηθώντας έτσι τους άλλους ανθρώπους και τον πλανήτη», υπογραμμίζει η  Μαρτίνα Ζαστάβνα.

Οι στόχοι της ΕΕ είναι δύσκολο να επιτευχθούν

Η εταιρεία «Woshwosh», είναι μια από τις λίγες εταιρείες που εκπληρώνει τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για βιωσιμότητα στη βιομηχανία της μόδας. Σύμφωνα με τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για έναν αειφόρο τομέα κλωστοϋφαντουργίας, ο ρουχισμός αλλά και τα υποδήματα πρέπει έως το 2030 να είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον. Τα προϊόντα στην αγορά της ΕΕ θα πρέπει να είναι πολύ πιο ανθεκτικά από ότι σήμερα και ανακυκλώσιμα, κατασκευασμένα από ανακυκλώσιμες ίνες, απαλλαγμένα από επικίνδυνες ουσίες και να παράγονται με σεβασμό στα κοινωνικά δικαιώματα και στο περιβάλλον.

«Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τις παραγωγικές διαδικασίες, τον σχεδιασμό των προϊόντων και την επικοινωνία τους», δηλώνει η Αγκνιέζκα Ολέκσιν- Βάιντα, διευθύντρια του Ινστιτούτου Βιώσιμης Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Λαζάρσκι στη Βαρσοβία.  Η ίδια επαινεί το φιλόδοξο σχέδιο της ΕΕ αλλά αναρωτιέται εάν η βιώσιμη μόδα είναι οικονομικά εφικτή και εάν η προθεσμία που έχει τεθεί μπορεί να τηρηθεί. Ας μην ξεχνάμε πως η βιομηχανία της μόδας βρίσκεται σε κρίση λόγω της ενεργειακής κρίσης και της οικονομικής αβεβαιότητας που υφίσταται ο κλάδος. Αυτό σημαίνει πως δεν είναι λίγοι οι αγοραστές που προτιμούν να αγοράσουν ρούχα «γρήγορης μόδας», η οποία δεν επιβαρύνει πολύ την τσέπη των καταναλωτών αλλά σε μεγάλο βαθμό το περιβάλλον.

«Η ΕΕ φιλοδοξεί τα κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα να είναι επίσης οικονομικά προσιτά για τον καταναλωτή. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψιν τα μέσα που θα εισαγάγουν οι εταιρείες, όπως το ψηφιακό διαβατήριο προϊόντων, καινοτόμες πρωτοβουλίες, (οικολογικός σχεδιασμός, νέες τεχνολογίες που επιτρέπουν την ανακύκλωση ίνα προς ίνα) και ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται για τη πράσινη μετάβαση, υποθέτω ότι το συνολικό κόστος του κλωστοϋφαντουργικού προϊόντος θα είναι υψηλότερο», επισημαίνει η Ολέκσιν- Βάιντα.

Δύσκολη η αλλαγή συμπεριφοράς του καταναλωτή

Η υιοθέτηση της νέας στρατηγικής θα σημαίνει επίσης την «αναδιαμόρφωση των αγοραστικών συνηθειών των καταναλωτών και εισαγωγή νέων κυκλικών επιχειρηματικών μοντέλων, όπως καινούργιες υπηρεσίες για τα προϊόντα (για παράδειγμα ενοικίαση ενός προϊόντος αντί για αγορά), υπηρεσίες επιστροφής, επισκευής και μεταχειρισμένα προϊόντα», σημειώνει η ίδια. Επικαλείται στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα οποία δείχνουν ότι από το 1996 η ποσότητα ρούχων που αγοράζεται στην ΕΕ ανά άτομο έχει αυξηθεί κατά 40% χάρη στην απότομη μείωση των τιμών, η οποία όμως έχει μειώσει και τη διάρκεια ζωής των ρούχων. Οι Ευρωπαίοι χρησιμοποιούν κατά μέσον όρο σχεδόν 26 κιλά υφασμάτων ενώ πετούν περίπου 11 κιλά ανά έτος.

Η βιομηχανία της μόδας ωστόσο αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για να μειώσει τις εκπομπές αερίου στην εφοδιαστική αλυσίδα. Ένα παράδειγμα είναι η δέσμευση για μηδενικές εκπομπές αερίου μέχρι το 2050 ως μέρος του Χάρτη Βιομηχανίας της Μόδας για την Κλιματική Δράση, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Μια άλλη κρίσιμη πτυχή αυτής της στρατηγικής αποτελεί η διαφανής, αξιόπιστη και μετρήσιμη επικοινωνία με τους καταναλωτές. Στο ψηφιακό διαβατήριο προϊόντος θα περιλαμβάνονται όλες οι πληροφορίες για την προέλευσή του καθώς και εάν είναι ή όχι ανακυκλώσιμο.

Μαζί με έναν φίλο, η Ολέκσιν- Βάιντα ίδρυσε μια μικρή μάρκα μόδας στη Πολωνία. Μετά από δύο χρόνια, λόγω του υψηλού κόστους και δυσκολιών που αντιμετώπισε με τους εξωτερικούς της συνεργάτες, έπρεπε να εγκαταλείψει. «Συνειδητοποίησα ότι για μια τέτοια επιχείρηση πρέπει να υπάρχει γνώση όχι μόνο της επιχείρησης και του νόμου αλλά επίσης του μάρκετινγκ,της ανάπτυξης προϊόντων και ένα καλό δίκτυο συνεργατών». Η ίδια προς έκπληξή της ανακάλυψε πως δεν υπάρχουν μαθήματα που μπορεί να παρακολουθήσει ένας νέος επιχειρηματίας στην Πολωνία για να αποκτήσει αυτές τις δεξιότητες. Για αυτόν τον λόγο συν-δημιούργησε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα για τον τομέα της μόδας, όπου κύριο θέμα αποτελεί η προώθηση της βιωσιμότητας στον χώρο της μόδας. Όπως λέει και η ίδια, η εκπαίδευση είναι κρίσιμη σε αυτό τον τομέα αλλά και το πόσοι άνθρωποι ασπάζονται τις αλλαγές.

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου