Κάθε smartphone, tablet, φορητός υπολογιστής και τηλεόραση περιέχουν μέσα τους πολύτιμα χημικά στοιχεία, κάτι που δεν είναι πολύ γνωστό στους περισσότερους καταναλωτές. Όταν οι συσκευές εμφανίζουν ελαττώματα ή αντικαθίστανται με νέες, οι σπάνιες γαίες που περιέρχουν καταλήγουν συνήθως να ξεχαστούν σε κάποιο συρτάρι. Μια εταιρεία ανακύκλωσης από το Ηνωμένο Βασίλειο, η Electrical Waste Recycling Group, μαζεύει κινητά τηλέφωνα και άλλες έξυπνες συσκευές που καταλήγουν στα αζήτητα. Οι εγκαταστάσεις της βρίσκονται σε ένα παλιό εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας, κοντά στη μικρή πόλη Χάντερσφιλντ της βόρειας Αγγλίας.

Φορτηγά ξεφορτώνουν εκεί παλιές συσκευές, οι οποίες στη συνέχεια ταξινομούνται και καταλήγουν σε ένα μηχάνημα που διαχωρίζει καλώδια και μεταλλικά εξαρτήματα. Κάποια μεταλλικά εξαρτήματα από ευρέως διαδεδομένα υλικά, πχ. από χαλκό, λιώνουν και στη συνέχεια μεταπωλούνται σε εμπόρους μετάλλων. Έτσι βρίσκουν το δρόμο τους προς την ανακύκλωση. Και οι μπαταρίες ξεδιαλέγονται και απομονώνονται, έτσι ώστε να περιορίζεται ο κίνδυνος βραχυκυκλώματος. Όσο για τις τηλεοράσεις, αυτές αποσυναρμολογούνται με σχολαστικότητα από εξειδικευμένους εργαζόμενους. Όπως αναφέρει η Τζέιν Ρίτσαρντσον από το Electrical Waste Recycling Group, κάθε εργαζόμενος αποσυναρμολογεί έως και 80 συσκευές τη μέρα.

Η εμμονή της αναβάθμισης συσκευών

Τα ηλεκτρονικά έχουν γίνει πλέον αναλώσιμα είδη και κανείς δεν τα αγοράζει για μια ζωή, όπως παλιά. «Σήμερα τα περισσότερα ηλεκτρονικά είδη έχουν περισσότερο γραμμική ζωή και όχι κυκλική, δηλαδή δεν είναι ανακυκλώσιμα» ανέφερε στη DW η Ελίζαμπεθ Ζαρντίμ από την Greenpeace συμπληρώνοντας: «Οι συσκευές χρησιμοποιούνται για λίγα χρόνια και μετά γίνονται σκουπίδια». Στη μονάδα ανακύκλωσης Xάντερσφιλντ καταλήγουν ετησίως 8000 τόνοι ηλεκτρικών αποβλήτων. Αμελητέα ποσότητα, αν σκεφτεί κανείς ότι κάθε χρόνο στον κόσμο δημιουργούνται πάνω από 44 εκατομ. τόνοι σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ. «Eιδικότερα τα smartphone είναι δύσκολο να ανακυκλωθούν και οι κατασκευαστές δεν συνεργάζονται ιδιαίτερα με τις εταιρείες που ανακυκλώνουν» ανέφερε στη DW o Σον Ντόναχι από την Electrical Waste. «Δεν ενδιαφέρονται για την τύχη των προϊόντων τους μετά το τέλος της ‚ζωής‘ τους».

Σύμφωνα με τη Greenpeace η ενέργεια που δαπανάται ετησίως για την κατασκευή smartphone άγγιξε τις 250 τεραβατώρες το 2016 – από 75 που ήταν το 2012. Οι σπάνιες γαίες που περιέχουν πολλά από τα εξαρτήματα των έξυπνων συσκευών έχουν μειονέκτημα ότι ανακυκλώνονται εξαιρετικά δύσκολα –έως καθόλου. Ένα έξυπνο κινητό περιέχει σχεδόν 30 διαφορετικά χημικά στοιχεία, εκ των οποία πολλά είναι σπάνια, όπως το ταλάντιο, το γάλλιο ή το ίνδιο. Αυτά τα χημικά στοιχεία, πέρα από το ότι δεν ανακυκλώνονται, είναι επιπλέον προϊόντα εξαιρετικά επίπονων και ενεργοβόρων εξορύξεων, οι οποίες συνήθως δεν είναι φιλικές προς το περιβάλλον. Αν και ολοένα περισσότερες εταιρείες εστιάζουν στη βελτίωση της ανακύκλωσης σπάνιων γαιών, βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή. Σήμερα μόλις το 1% μπορεί να ανακυκλωθεί, εκτιμούν ειδικοί.

Στροφή των κατασκευαστών σε νέα υλικά

Δεδομένου ότι η ανακύκλωση των έξυπνων κινητών που κατακλύζουν πλέον την αγορά είναι δύσκολη, τι μπορούν να κάνουν εν τέλει οι καταναλωτές; Θα μπορούσαν για παράδειγμα να στραφούν σε εναλλακτικές επιλογές για επικοινωνία, όπως για παράδειγμα συσκευές που είναι κατασκευασμένες από υλικά που είναι ανακυκλώσιμα, έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και μπορούν να επισκευαστούν. Αλλά, όπως εκτιμά ο Τζος Λέπαβσκι, ειδικός σε θέματα ηλεκτρονικών αποβλήτων από τον Καναδά, πρώτα οι κατασκευάστριες εταιρείες και έπειτα οι καταναλωτές θα πρέπει να μεριμνούν για την «χημεία» των προϊόντων τους. Αυτές φέρουν την ευθύνη καταρχήν για τις συσκευές που διοχετεύουν στην παγκόσμια αγορά.

Γκρεγκ Νόρμαν

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη