Πριν από έναν χρόνοι τα κράτη-μέλη της ΕΕ υποσχέθηκαν να προμηθεύσουν τον ουκρανικό στρατό με ένα εκατομμύριο σφαίρες για τον αμυντικό πόλεμο εναντίον της Ρωσίας. Όμως μέχρι στιγμής η ΕΕ εκπλήρωσε την υπόσχεσή της μονάχα κατά το ήμισυ.

Την Τετάρτη (20 Μαρτίου) πάντως παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες μία σειρά από οικονομικά και πολιτικά μέτρα προς υποστήριξη της Ουκρανίας – και τουλάχιστον θα συνεχιστεί η οικονομική αρωγή.

50 δισεκατομμύρια ευρώ στον ουκρανικό προϋπολογισμό

Το Συμβούλιο Σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας συνεδρίασε για πρώτη φορά απ’ όταν η ΕΕ ανακοίνωσε επισήμως την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία τον Δεκέμβριο. Το Συμβούλιο αυτό είναι υπεύθυνο για την προετοιμασία των επόμενων βημάτων έως την έναρξη των επίσημων ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Ο Ουκρανός πρωθυπουργός Ντενίς Σμιχάλ παρουσίασε ένα πλάνο για τις μεταρρυθμίσεις και την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, για όσο διαρκεί η ρωσική εισβολή. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε πως σήμερα καταβλήθηκαν τα πρώτα 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ από το ευρωπαϊκό πακέτο συνολικού ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ προς την Ουκρανία.

Έως το τέλος του 2027 η ΕΕ θα συγχρηματοδοτεί τον προϋπολογισμό της Ουκρανίας, πράγμα «απολύτως καθοριστικό για τη χώρα», όπως τόνισε στις Βρυξέλλες η φον ντερ Λάιεν.

Από την πλευρά του ο πρωθυπουργός Σμιχάλ δήλωσε πως «είμαστε ιδιαιτέρως ευγνώμονες για την υποστήριξη». Τα 50 δισεκατομμύρια ευρώ του μηχανισμού χρηματοδότησης αποτελούν το κλειδί για τη σταθερότητα. «Η ΕΕ βρίσκεται πραγματικά στον ύψιστο βαθμό ετοιμότητας, διότι γνωρίζει πως διακυβεύονται και τα δικά της ζωτικά συμφέροντα», προσέθεσε ο Σμιχάλ.

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Ζοζέπ Μπορέλ, επαίνεσε την Ουκρανία πως κάνει ταχεία πρόοδο ως προς τις προϋποθέσεις για την ένταξη στην Ένωση και δη εν καιρώ πολέμου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πάντως απέφυγε να αναφέρει κάποια συγκεκριμένη ημερομηνία για τις επίσημες ενταξιακές διαπραγματεύσεις στα πλαίσια μίας διάσκεψης των κυβερνήσεων όλων των 27 κρατών-μελών συν της Ουκρανίας.

Για κάτι τέτοιο θα χρειαστεί επίσης μία ομόφωνη απόφαση των κρατών-μελών. Επανειλημμένα όμως η Ουγγαρία έχει θέσει εμπόδια στη διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας. Και οι διπλωμάτες της ΕΕ αναμένουν πως το ίδιο θα συμβεί και στο επόμενο βήμα προς την ουκρανική ένταξη.

Χρηματοδότηση όπλων για την Ουκρανία μέσω… Ρωσίας

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε και ένα σχέδιο για το πώς τα κέρδη από το πάγωμα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στην ΕΕ θα αξιοποιηθούν για την υποστήριξη της Ουκρανίας.

Πρόκειται για κέρδη από τα επιτόκια που θα φτάνουν περίπου τα 3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως και τα οποία προέρχονται από περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κρατικής τράπεζας που βρίσκονται στο βελγικό αποθετήριο τίτλων Euroclear. Τα περιουσιακά αυτά στοιχεία ύψους περίπου 200 δισεκατομμυρίων ευρώ έχουν παγώσει λόγω των κυρώσεων της ΕΕ και επομένως η ρωσική κεντρική τράπεζα δεν μπορεί να τα μεταφέρει.

Τα κέρδη από τα ρωσικά αυτά περιουσιακά στοιχεία θα προσμετρώνται εφ’ εξής στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό για την Ειρήνη – μέσω του οποίου τα κράτη-μέλη χρηματοδοτούν τις παραδόσεις όπλων στην Ουκρανία. Μέχρι στιγμής τα κράτη-μέλη έχουν εισφέρει συνολικά 5 δισεκατομμύρια ευρώ στον Μηχανισμό.

H Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πάντως ανησυχεί πως η αξιοποίηση ρωσικών χρημάτων από το Euroclear θα μπορούσε να επιδεινώσει τα οικονομικά της ιδιωτικής βελγικής εταιρείας και ως εκ τούτου να οδηγήσει σε μία μεγαλύτερη οικονομική κρίση. Έτσι, η βελγική εταιρεία μπορεί να διατηρήσει ένα μέρος των κερδών από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία ως ασφάλεια, προκειμένου να χρηματοδοτήσει με αυτόν τον τρόπο για παράδειγμα ενδεχόμενες απαιτήσεις άλλων επενδυτών.

Η ΕΚΤ φοβάται ακόμη πως οι κινεζικές τράπεζες ή άλλοι μεγάλοι επενδυτές θα μπορούσαν να πάρουν τα περιουσιακά τους στοιχεία από το Euroclear – στο χειρότερο σενάριο η εταιρεία θα έπρεπε τότε να διασωθεί από το βελγικό κράτος. Και αυτό θα οδηγούσε και πάλι σε μία οικονομική κρίση στην Ευρωζώνη.

Επιπλέον, η Ρωσία θα μπορούσε να δεσμεύσει περιουσιακά στοιχεία του Euroclear ως αντίποινα – γύρω στα 33 δισεκατομμύρια ευρώ της βελγικής εταιρείας φέρεται να βρίσκονται στη Μόσχα. Κατόπιν πίεσης της ΕΚΤ η ΕΕ επιθυμεί τώρα να δράσει μονάχα σε συνεργασία με άλλα δυτικά βιομηχανικά κράτη της G7, διότι η ρωσική κρατική τράπεζι έχει – λιγότερα βέβαια – περιουσιακά στοιχεία και των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας και της Μεγάλης Βρετανίας.

Η Μόσχα κάνει λόγο για «κλοπή»

Οι επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ συζητούν το σχέδιο για την αξιοποίηση των ρωσικών κερδών σήμερα Πέμπτη (21 Μαρτίου). Η Γερμανία, που μέχρι πρότινος φαινόταν αντίθετη στο μοντέλο αυτό, υιοθέτησε και αυτή θετική στάση.

Το Βέλγιο ανακοίνωσε πως θα μεταβιβασθεί στην Ουκρανία το 25% των φόρων κεφαλαίων από τα ρωσικά κέρδη. Με την πιθανή αξιοποίηση των ρωσικών χρημάτων για τη χρηματοδότηση της αγοράς όπλων για την Ουκρανία η ΕΕ βαδίζει σε άγνωστο μονοπάτι.

Μέχρι τώρα η δέσμευση ξένων περιουσιακών στοιχείων κρατικών τραπεζών γινόταν μονάχα μετά τη λήξη των πολέμων, για παράδειγμα μετά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου του Ιράκ εναντίον του Κουβέιτ το 1991 ή μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η αντίδραση της Μόσχας ήταν άμεση. Ο Ντμίτρι Πέσκοφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, ξεκαθάρισε πως η φήμη της Δύσης ως ενός ασφαλούς χώρου για τους επενδυτές καταστράφηκε.

«Η ζημιά είναι αναμφισβήτητη. Και φυσικά μέσα στις αρκετές επόμενες δεκαετίες θα ασκηθούν ποινικές διώξεις εναντίον των ατόμων και των κρατών που λαμβάνουν τέτοιες αποφάσεις», δήλωσε ο Πέσκοφ. Η εκπρόσωπος του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών έκανε λόγο για «κλοπή και ληστεία».

Πιθανοί οι δασμοί στα ουκρανικά γεωργικά προϊόντα

Το βράδυ της Τετάρτης τα κράτη-μέλη συμφώνησαν στην παράταση της αδασμολόγητης εισαγωγής αγαθών από τη  Ουκρανία για ένα ακόμη έτος. Εξαιτίας όμως των αγροτικών κινητοποιήσεων πρόκειται να εξαιρεθούν ορισμένα προϊόντα, όπως το μέλι, τα αβγά, τα πουλερικά, η ζάχαρη, το καλαμπόκι και η βρόμη. Από τον Ιούνιο θα μπορούσαν να ισχύουν και πάλι δασμοί για αυτά τα προϊόντα, εάν οι εισαγωγές ξεπερνούν μία ορισμένη ποσότητα.

Ο Ουκρανός πρωθυπουργός Σμιχάλ φάνηκε ικανοποιημένος με τις αποφάσεις, μιας και ούτως ή άλλως η Ουκρανία δεν πρόκειται να υπερβεί τα ανώτατα όρια που καθορίστηκαν για τα επίμαχα προϊόντα. Το ανώτατο όριο προκύπτει από τις μέσες τιμές των ετών 2022 και 2023. Το εάν οι Πολωνοί αγρότες, που εμποδίζουν τις εισαγωγές λόγω του φθηνού ουκρανικού ανταγωνισμού, μπορούν να κατευναστούν με αυτόν τον τρόπο, μένει να φανεί.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς