Ο ανώτατος διοικητής των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων Βλαντιμίρ Πούτιν έχει προκαλέσει σοκ στη χώρα του και σε ολόκληρο τον κόσμο με μια άνευ προηγουμένου κήρυξη πολέμου στην Ουκρανία.  Σε ομιλία του στην  κρατική τηλεόραση τα ξημερώματα της Πέμπτης εξήγγειλε ότι έδωσε εντολή στον ρωσικό στρατό να εισβάλει στην Ουκρανία. Ο επικεφαλής του Κρεμλίνου μπροστά από την κάμερα κουστουμαρισμένος απειλεί με το παγωμένο βλέμμα του και με κοφτερή γλώσσα, ότι κανείς δεν πρέπει να τολμήσει να επιτεθεί στη Ρωσία. Και όποιος επιχειρήσει, θα αποτύχει και θα υποστεί τρομερές συνέπειες. Και αμέσως μετά αναφέρεται σε κάτι που οι πρόεδροι της Ρωσίας σπάνια αναφέρουν ανοιχτά ότι η Ρωσία είναι σήμερα η ισχυρότερη πυρηνική δύναμη του κόσμου. 

Ένα ιστορικό ψεύδος

Οι άνθρωποι αυτό το γκρίζο πρωϊνό της Πέμπτης ξυπνούν σε μια χώρα που είναι διαφορετική. Μια χώρα, στην οποία ένας «ψεύτης», όπως αναφέρεται στα κοινωνικά δίκτυα, βρίσκεται στο ανώτατο βάθρο εξουσίας, ένας αυταρχικός ηγέτης που αφήνει να εννοηθεί ότι αντλεί εξουσία από τη βαλίτσα με τα πυρηνικά και το «κόκκινο κουμπί». Πολλοί Ρώσοι ανατριχιάζουν ακούγοντας τον Πούτιν. Την περασμένη Δευτέρα αρνήθηκε στην Ουκρανία το δικαίωμα ύπαρξης, κήρυξε ανεξάρτητα κράτη τις περιοχές των αυτονομιστών Λουχάνσκ και Ντονέτσκ. Η στρατιωτική εισβολή αποσκοπεί στην προστασία αυτών των «λαϊκών δημοκρατιών». Ο Πούτιν ισχυρίζεται ότι νεοναζί έχουν καταλάβει την εξουσία στην Ουκρανία και είναι σημαντικό να αποτραπεί μια «γενοκτονία» χωρίς να το αποδεικνύει. Μέχρι τώρα διαβεβαίωνε ο ίδιος και το περιβάλλον του ότι κανείς δεν σκοπεύει να εισβάλει στην Ουκρανία, κανείς δεν θέλει τον πόλεμο. Εξέχουσες προσωπικότητες της ρωσικής πολιτικής χλεύαζαν τις προειδοποιήσεις του προέδρου Μπάιντεν για επερχόμενο πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Την Πέμπτη η αυτοαποκαλούμενη ελίτ της Ρωσίας και τα κρατικά μέσα ενημέρωσης που ελέγχουν αντιμετωπίζουν την κατηγορία ότι διέσπειραν ένα ιστορικό ψεύδος.

«Δεν ήθελα να πιστέψω μέχρι το τέλος ότι ο Πούτιν θα ξεκινούσε αυτόν τον παράλογο πόλεμο, έκανα λάθος» λέει ο συγγραφέας Μπόρις Ακούνιν. «Η παραφροσύνη νίκησε, άνθρωποι πεθαίνουν, αίμα χύνεται, η Ρωσία κυβερνάται από ένα δικτάτορα που ψυχικά δεν είναι νορμάλ. Μια νέα εποχή έχει ξεκινήσει και είναι ανατριχιαστική». Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία προκάλεσε σεισμό στα χρηματιστήρια. Το ρούβλι έχασε από την αξία του σε σχέση με το δολάριο και το ευρώ. Εδώ και καιρό οι επιχειρηματίες παραπονιούνται ότι ο Πούτιν δεν νοιάζεται για την οικονομία ή τους ανθρώπους. Οι τιμές αυξάνονται υπό την πίεση των κυρώσεων. Όλοι λένε ότι ο Ρώσος πρόεδρος ενδιαφέρεται μόνο για ιστορικές επιδείξεις ισχύος και δεν σκέφτεται τις απώλειες. Ωστόσο, πολλοί ειδικοί στοιχημάτιζαν ότι ο Πούτιν δεν θα ξεκινούσε πόλεμο, επειδή δεν θα είχε κανένα όφελος, ούτε ακόμη μεγαλύτερη λαϊκή υποστήριξη. Οι εποχές που μπορούσε να προκαλέσει ευφορία και να αποκομίσει πολιτικά οφέλη με την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 έχουν παρέλθει προ πολλού. Τα δισεκατομμύρια που δαπανήθηκαν για ακριβά έργα υποδομής στην Κριμαία λείπουν σε άλλους τομείς της τεράστιας αυτοκρατορίας του. Πολλοί άνθρωποι ζουν στις χειρότερες συνθήκες. Οι προηγούμενες κυρώσεις της Δύσης λόγω της επιθετικής του πολιτικής έχουν ήδη προκαλέσει σοβαρή ζημιά στη ρωσική οικονομία.                    

«Έχει χάσει την επαφή του με την κοινωνία»

Για άλλη μια φορά ο Πούτιν προστρέχει στην ιστορία για την επιχείρησή του στην Ουκρανία, την κοινή νίκη επί του γερμανικού φασισμού. «Οι πατέρες, οι παππούδες σας και οι προπάπποι σας δεν πέθαναν αγωνιζόμενοι κατά του φασισμού, για να βρίσκονται σήμερα στο Κίεβο νεοναζιστές» λέει ο Πούτιν. «Οι Ουκρανοί πρέπει να καταθέσουν τα όπλα και να πάνε σπίτι τους». Όποιος ακούει το Ρώσο πρόεδρο για μέρες, βιώνει την εικόνα ενός ανθρώπου που βρίσκεται σε έκσταση, που διακατέχεται από μια ακατανόητη αντίληψη του εαυτού του ως σωτήρα. «Μόνο η αποστρατιωτικοποίηση και η αποναζιστικοποίηση μπορούν να σώσουν την Ουκρανία» υποστηρίζει. Ακούγεται σαν να μην θέλει να σταματήσει στην ανατολική Ουκρανία, αφού το κέντρο εξουσίας είναι στο Κίεβο. Πολλοί Ρώσοι βλέπουν τον κίνδυνο η χώρα τους, νικήτρια δύναμη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου με δικαίωμα βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας, να προσλαμβάνεται πια ως πολεμική δύναμη και μόνο. Τη νύχτα προς την Πέμπτη ο ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι προσπάθησε να τηλεφωνήσει στον Πούτιν και να του μιλήσει, οπουδήποτε, σε οποιαδήποτε μορφή, μόνο για χάρη της ειρήνης. Αλλά ο επικεφαλής του Κρεμλίνου δεν απάντησε, ήταν απασχολημένος με την προετοιμασία της μεγαλύτερης στρατιωτικής επιχείρησης από την εισβολή στη Συρία. Μετά από περισσότερα από 20 χρόνια στην εξουσία ο Πούτιν έχει τη φήμη ότι παίρνει αποφάσεις μόνος του στο Κρεμλίνο χωρίς σύμβουλο. Και χρησιμοποιεί τον μηχανισμό του για να προκαλέσει την επιβεβαίωση των χειρισμών του.

«Αμφιβολίες και αντιφάσεις δεν είναι του ευπρόσδεκτες» υποστηρίζει ο Ρώσος ειδικός Αντρέι Περτζλέφ από το Κέντρο Carnegie της Μόσχας. Συγγραφείς της δεξαμενής σκέψης έχουν επισημάνει επανειλημμένα ότι ο Πούτιν έχει χάσει την επαφή του με την κοινωνία. Με το μυαλό που είχε στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, την εποχή που ήταν αξιωματικός της μυστικής υπηρεσίας KGB με έδρα τη Δρέσδη, σχεδιάζει νέο σιδηρούν παραπέτασμα μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Εδώ και χρόνια ο Πούτιν που είναι επικεφαλής και των εγχώριων μυστικών υπηρεσιών FSB, ενεργεί όλο και με περισσότερη σκληρότητα απέναντι στους αντιφρονούντες και τις δημοκρατικές ελευθερίες. Σήμερα ωστόσο, όπως υποστηρίζει η πολιτική επιστήμων Τατιάνα Στανόβαγια, ο Πούτιν έχει χάσει την υποστήριξη της ελίτ. Τόσο οι απλοί Ρώσοι όσο κι αυτοί που συμμετέχουν στον μηχανισμό εξουσίας δηλώνουν «εμφανώς σοκαρισμένοι». Πολλοί βλέπουν επίσης την επίθεση του Πούτιν στην Ουκρανία ως ένα σημάδι για την απογοήτευσή του από τη Δύση, επειδή είχε ζητήσει εγγυήσεις ότι η Ουκρανία δεν θα γινόταν μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά απέτυχε. Το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ πρότειναν συνομιλίες για μια νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρώπη, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για τον Πούτιν. «Τώρα, η σύγκρουση με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ περνά σε ένα νέο επίπεδο» πιστεύει η Στανόβαγια.

Ουλφ Μάουντερ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου