Πρόκειται για γενέθλια με ηχηρό παρασκήνιο. Η Κοινοπολιτεία των Εθνών, με τη σύγχρονη μορφή της, γίνεται 75 ετών σήμερα, Παρασκευή 26 Απριλίου, δηλαδή έχει την ίδια ηλικία με τον επικεφαλής της, τον βασιλιά Κάρολο Γ. Ο Βρετανός μονάρχης εξακολουθεί να είναι επίσημα ο αρχηγός του κράτους πολλών εκ των 56 μελών της. Ωστόσο, σε αρκετές εξ αυτών ενισχύεται η επιθυμία να διακόψουν τους δεσμούς με τη βασιλική οικογένεια και μάλιστα αυτήν την περίοδο που ο καρκινοπαθής βασιλιάς δεν είναι σε θέση να ασκεί πλήρως τα καθήκοντά του λόγω της ασθένειάς του.

Τον περασμένο Μάρτιο στον εορτασμό της Κοινοπολιτείας ο Κάρολος απευθύνθηκε στα μέλη της μέσω βιντεοσκοπημένου μηνύματος και έκανε έκκληση για ενότητα. Ο γιος του και διάδοχος του θρόνου πρίγκιπας Ουίλιαμ είχε ήδη ξεκαθαρίσει πριν από λίγο καιρό ότι μακροπρόθεσμα το βρετανικό στέμμα δεν θα διεκδικούσε απαραίτητα ηγετικό ρόλο και ο ίδιος θα υποστήριζε μια δημοκρατική πορεία των μελών. Μετά τον θάνατο της βασίλισσας Ελισάβετ Β', η οποία σύμφωνα με τους ειδικούς θεωρούνταν ο ενωτικός σύνδεσμος, οι αντίπαλοι της μοναρχίας αυξάνονται στις δημοσκοπήσεις σε πολλά μέρη, μεταξύ άλλων και στο ίδιο το Ηνωμένο Βασίλειο.

Δημοψήφισμα στη Τζαμάικα

Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για το Στέμμα στην Καραϊβική, όπου ο Κάρολος είναι επικεφαλής οκτώ χωρών. Αυτό είναι πιο εμφανές στην Τζαμάικα. Όταν τον περασμένο Ιανουάριο οπρίγκιπας Χάρι, ο μικρότερος γιος του Καρόλου, και η σύζυγός του Μέγκανπαρευρέθηκαν στην πρεμιέρα της ταινίας μεγάλου μήκους «Bob Marley: One Love» στο Κίνγκστον στην πρωτεύουσα της Τζαμάικας, και φωτογραφήθηκαν εκεί με τον πρωθυπουργό Άντριου Χόλνες, στον βρετανικό Τύπο διατυπώθηκαν κατηγορίες για έλλειψη ευαισθησίας. Γιατί ο Χόλνες τον Μάρτιο του 2022, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του αδελφού του Χάρι, Ουίλιαμ και της συζύγου Κέιτ αφήσει υπονοούμενα ότι θα απομακρυνθεί από τη μοναρχία. Η επίσκεψη κατέληξε να γυρίσει μπούμερανγκ, καταστρέφοντας τις βασιλικές δημόσιες σχέσεις. Οι προετοιμασίες για δημοψήφισμα σχετικά με αντίστοιχη συνταγματική τροποποίηση βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη σε αυτό το νησιωτικό κράτος, το οποίο υπήρξε κάποτε μια εξαιρετικά επικερδής αποικία για τη βασιλική μοναρχία χάρη στους σκλάβους που δούλευαν στις φυτείες ζαχαροκάλαμου και ανεξαρτητοποιήθηκε το 1962. Η κυβέρνηση της Τζαμάικα θέλει να ολοκληρώσει τη διαδικασία πριν από τις βουλευτικές εκλογές που θα γίνουν του χρόνου.

Οι κυβερνήσεις πολλών άλλων μελών της Κοινοπολιτείας της Καραϊβικής έχουν επίσης δηλώσει την πρόθεσή τους να λάβουν μέτρα για να γίνουν δημοκρατίες. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται οι Μπαχάμες, η Αντίγκουα και η Μπαρμπούντα. Ωστόσο, τα σχέδια αυτά δεν έχουν ακόμη προχωρήσει και τόσο. Σε δημοσκόπηση του Βρετανού Λόρδου Άσκροφτ λίγο πριν από τη στέψη του Καρόλου τον Μάιο του 2023, η πλειοψηφία σε τρεις χώρες της Καραϊβικής τάχθηκε υπέρ της κατάργησης της μοναρχίας. Η Κοινότητα της Καραϊβικής (Caricom) απαιτεί αποζημιώσεις και μια "συγνώμη" για τη δουλεία και το απαρτχάιντ κατά την αποικιοκρατική εποχή.

Χαρτονομίσματα στην Αυστραλία χωρίς «βασιλείς»

Από την άλλη πλευρά στην Αυστραλία, ο πρωθυπουργός Άντονι Αλμπανέζε είναι δηλωμένα εκφραστής της κατάργησης της συνταγματικής μοναρχίας στη χώρα του. Ο Αλμπανέζε έχει υπαινιχθεί στο παρελθόν ένα νέο δημοψήφισμα. Το 1999, η πλειοψηφία των Αυστραλών ψήφισε υπέρ του στέμματος. Ωστόσο, η κυβέρνηση αρνήθηκε πρόσφατα να δεσμευτεί. «Το θέμα δεν αποτελεί προτεραιότητα και δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα», δήλωσε στις αρχές του χρόνου ο αρμόδιος υπουργός Ματ Θιστλθγουέιτ. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ένα πολύ οριακό αποτέλεσμα σε περίπτωση που γίνει νέο δημοψήφισμα. Το θέμα σιγοβράζει, στην επικαιρότητα επανέρχεται ξανά και ξανά και πιο πρόσφατα μετά το θάνατο της βασίλισσας Ελισάβετ Β' το Σεπτέμβριο του 2022, όταν χιλιάδες άνθρωποι διαμαρτυρήθηκαν με αφορμή την εθνική ημέρα πένθους προς τιμήν της. Σημαίες κάηκαν και ένα αφιέρωμα στη βασίλισσα βάφτηκε με τα χρώματα της σημαίας των Αβοριγίνων. Ειδικά οι Αβορίγινεςσυνδέουν τη μοναρχία με τον αποικισμό και την καταπίεση των αυτόχθονων πληθυσμών.

Πέρυσι ανακοινώθηκε ότι ο βασιλιάς Κάρολος δεν θα εμφανιζόταν στο χαρτονόμισμα των πέντε δολαρίων της Αυστραλίας ως ο νέος αρχηγός του κράτους. Και ότι το πορτρέτο της βασίλισσας θα αντικατασταθεί από ένα σχέδιο που θα τιμά τον πολιτισμό και την ιστορία των ιθαγενών. Αυτό σημαίνει ότι οι βασιλείς δεν θα απεικονίζονται πλέον σε κανένα χαρτονόμισμα της Αυστραλίας παρά μόνο στα κέρματα. Παρά την ασθένειά του ο βασιλιάς σχεδιάζει για φέτος επίσκεψη στην Αυστραλία και τις γύρω χώρες και θέλει επίσης να συμμετάσχει σε συνάντηση των αρχηγών κυβερνήσεων της Κοινοπολιτείας στο νησιωτικό κράτος του Ειρηνικού, την Τόνγκα.

«Not my King» και στη Βρετανία

Στον Καναδά, τα μηνύματα υπέρ της βρετανικής μοναρχίας ήταν θετικά. Πρόταση για την απαλλαγή των βουλευτών από τον όρκο τους προς τον βασιλιά απέτυχε και αυτό έκανε τους βουλευτές που ήταν φιλικά διακείμενοι προς τους βασιλείς να τραγουδήσουν αυθόρμητα το «God Save the King». Ωστόσο, συχνά οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι όλο και περισσότεροι Καναδοί τάσσονται υπέρ ενός εκλεγμένου αρχηγού κράτους παρά υπέρ της μοναρχίας. Ωστόσο, η εφαρμογή ενός τέτοιου ενδεχόμενου στην πράξη θεωρείται δύσκολη, γιατί καταρχήν το Σύνταγμα θέτει πολύ υψηλά εμπόδια για την αλλαγή της μορφής διακυβέρνησης. Όμως υπάρχει ένα πρόβλημα για τον βασιλιά που δύσκολα αναμενόταν μέχρι πρόσφατα, μέσα στην ίδια του τη χώρα: Στο Ηνωμένο Βασίλειο ο αριθμός εκείνων που θέλουν να καταργήσουν τη μοναρχία αρχίζει σιγά σιγά να αυξάνεται. Μετά τον θάνατο της βασίλισσας οι αντίπαλοι του θεσμού έχουν γίνει επίσης πιο ορατοί, ενώ δεν υπάρχει σχεδόν καμία βασιλική εκδήλωση χωρίς τις κίτρινες σημαίες με την επιγραφή «Not my King» της οργάνωσης πολέμιων της μοναρχίας Republic.

Σημαίες με το σύνθημα «Not my King» ανέμιζαν έξω από το Αβαείο του Ουέστμινστερ την Ημέρα της Κοινοπολιτείας, όταν η σύζυγος του Καρόλου, η βασίλισσα Καμίλα και ο γιος του Γουίλιαμ συμμετείχαν στους εορτασμούς. Οι βασιλείς χρησιμοποιούσαν την Κοινοπολιτεία μόνο ως όχημα για τις δικές τους δημόσιες σχέσεις, επέκρινε ο επικεφαλής των πολέμιων της Republic Γκράχαμ Σμιθ. «Οι κοινοτοπίες που ακούμε από τον Κάρολο και την Καμίλα το μόνο που κάνουν είναι να συγκαλύπτουν τις σοβαρές ανησυχίες για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την έλλειψη δημοκρατίας σε πολλές χώρες της Κοινοπολιτείας».

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου