Ελληνικές "παράπλευρες απώλειες" της κρίσης
8 Φεβρουαρίου 2013Ενώ η θεματολογία αρκετών ταινιών που παρουσιάστηκαν πέρυσι στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου αφορούσε τις αιτίες της τραπεζικής κρίσης του 2007, φέτος ένας μεγαλύτερος αριθμός ταινιών ασχολείται με τις συνέπειες εκείνης της κρίσης που είχε ξεσπάσει με την πτώχευση της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας, Λίμαν Μπράδερς. Μια από της ταινίες που έχει ως αντικείμενο τις, όπως τις χαρακτηρίζει ό διευθυντής της Μπερλινάλε Ντίντερ Κόσλικ, “παράπλευρες απώλειες”, είναι και η ταινία του Χάρη Πατραμάνη Fynbos.
Οικουμενική οπτική γωνία
Η πλοκή διαδραματίζεται στη Νότιο Αφρική, σε μια χώρα που μαστίζεται από την οικονομική κρίση. Ένα από τα θύματά της είναι ένας μεσίτης στα πρόθυρα της πτώχευσης. Η τελευταία ευκαιρία να την αποφύγει είναι να πουλήσει σε μια πάμπλουτη Αγγλίδα ένα πολυτελέστατο εξοχικό σε ένα πανέμορφο και τεράστιο οικόπεδο. Το μόνο που “ενοχλεί” είναι η εξαθλιωμένη περιοχή, το slum, από το οποίο θα πρέπει να περάσει κανείς. Η αγορά κινδυνεύει να ναυαγήσει λόγω της ανάρμοστης συμπεριφοράς της γυναίκας του μεσίτη, η οποία κάποια στιγμή εξαφανίζεται. Ως το τέλος της ταινίας δεν θα μάθουμε εάν έφυγε μόνη της λόγω των αξεπέραστων προσωπικών προβλημάτων του ζευγαριού ή αν τη δολοφόνησε ο άνδρας της για να μη διακυβεύσει την πώληση του ακινήτου.
Ο Χάρης Πατραμάνης γύρισε αυτή την ταινία με μια καθαρά νοτιοαφρικανική υπόθεση που όμως δεν ασχολείται, όπως συνήθως οι ντόπιες παραγωγές, με το παρελθόν αλλά με τη σύγχρονη Νότιο Αφρική. Μπορεί να μην επικρατεί πλέον το καθεστώς του απαρτχάιντ, αλλά οπωσδήποτε οι έντονες κοινωνικές ανισότητες. Ο Χάρης Πατραμάνης για αυτήν την επιλογή: “Για μένα ο σινεμάς είναι εικόνα. Η εικόνα αυτή ήταν τόσο δυνατή που μας έπεισε να κάνουμε την ταινία εκεί. Αλλά και για έναν ακόμη λόγο. Πιστεύω πως η Νότιος Αφρική αντιπροσωπεύει πάρα πολύ αυτό που συμβαίνει τώρα στον κόσμο. Έχεις δηλαδή τα slum δίπλα σε πολυτελείς βίλες και πολυτελή ξενοδοχεία. Τη στιγμή που μπαίνεις στο μπάνιο να κάνεις ντους ξέρεις από ποιους παίρνεις αυτό το νερό, ξέρεις ότι ο άλλοι δεν έχουν νερό.”
Αυτή η “οικουμενική” οπτική γωνία του Χάρη Πατραμάνη δεν είναι τυχαία. Ο ίδιος γεννήθηκε στο Μόναχο, μεγάλωσε στην Αθήνα όπου φοίτησε στη γερμανική σχολή, ενώ αργότερα επέστρεψε στο Μόναχο για να σπουδάσει στην εκεί πανεπιστημιακή σχολή κινηματογράφου. Για πολλά χρόνια γύριζε στην Ελλάδα διαφημιστικά, ενώ εδώ και καιρό μένει με τη γυναίκα του και παραγωγό της ταινίας Ελένη Ασβεστά στο Λος Άντζελες.
Το θυμωμένο βλέμμα της νέας γενιάς
Αυτή τη στιγμή δεν έχουν εξαντληθεί μόνο τα εισιτήρια της επίσημης προβολής της ταινίας του Χάρη Πατραμάνη, αλλά και αυτά για την ταινία Η κόρη του Θάνου Αναστόπουλου, για την οποία έχει εκδηλωθεί μεγάλο ενδιαφέρον. Ας σημειωθεί ότι ήδη την Πέμπτη το βράδυ τα Tagesthemen, το βραδινό ειδησεογραφικό μαγκαζίνο του Πρώτου Προγράμματος της γερμανικής τηλεόρασης, έδειξαν αποσπάσματα από την ταινία και δηλώσεις του σκηνοθέτη.
Πρόκειται για μια σκληρή ιστορία. Η Μυρτώ, ένα κορίτσι δεκατεσσάρων ετών απάγει ένα δεκάχρονο αγοράκι ενός συνεταίρου του πατέρα της. Ο πατέρας τη Μυρτώς έχει εξαφανιστεί, επειδή φοβάται ότι θα τον κλείσουν φυλακή για τα κοινά χρέη που έχει με τον συνέταιρό του. Η Μυρτώ ελπίζει ότι με την απαγωγή του μικρού θα αναγκάσει τον συνέταιρο να πληρώσει τα χρέη, έτσι ώστε να μπορέσει να επιστρέψει ο πατέρας της. Η αντιμετώπιση του μικρού από την Μυρτώ με μια διάθεση σαδισμού σοκάρει πραγματικά, φέρνει κανείς στη μνήμη του ανάλογες συμπεριφορές των παιδιών-στρατιωτών στους εμφυλίους πολέμους στην Αφρική.
“Ναι, θα μπορούσε κανείς να το πει και έτσι. Αλλά εμένα με ενδιαφέρει να δω ποιο είναι το αντίκτυπο της κρίσης ή μάλλον των κοινωνικών συγκρούσεων και της αίσθησης ασφυξίας και βίας, μέσα στις οποίες μεγαλώνει η νεώτερη γενιά. Σε δέκα χρόνια, σε πέντε ή όποτε θα είναι, όταν θα έχει περάσει η κρίση, τα παιδιά αυτά θα είναι οι ενήλικες του αύριο. Με ενδιαφέρει να δω τι θα κρατηθεί μέσα σε αυτούς, πως θα αντιμετωπίζουν τα πράγματα - αυτή η ματιά με ενδιέφερε.” Αν βγάλουμε το συμπέρασμα από την τελευταία σκηνή και το πρόσωπο της Μυρτώς, την οποία υποδύεται μια καταπληκτική Σαβίνα Αλιμάνη, κόρη του αλβανικής καταγωγής σκηνοθέτη Μπουγιάρ Αλιμάνη, τότε πρόκειται για μια θυμωμένη γενιά που δεν τρέφει πολλές ελπίδες.
Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο
Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου