Τι στρογγυλή που είναι η λέξη απολογισμός με τα τρία συναπτά της όμικρον! Ακτινοβολεί θαλπωρή. Και πώς να κάνει κανείς τον απολογισμό μιας Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου, όπως αυτής που έκλεισε την Κυριακή στη Φρανκφούρτη; Ο ένθερμος απολογισμός της θα ήταν ο εξής: 7000 εκδότες από 100 χώρες και 270.000 επισκέπτες. Ίσως μπορεί όμως να κάνει κανείς κι έναν απολογισμό των μικρότερων μεγεθών. Για παράδειγμα: 616 πρόσφυγες δέχθηκαν την πρόσκληση της Ομοσπονδίας Γερμανών Εκδοτών και επισκέφθηκαν την έκθεση δωρεάν, πήραν μια γεύση πρόσβασης στην κουλτούρα της χώρας που τους φιλοξενεί και επέστρεψαν στις προσφυγικές εστίες τους με ένα βιβλίο δώρο στα χέρια. Και εκεί, στις εστίες και τα καταλύματα, οι Γερμανοί εκδότες έχουν οργανώσει αθόρυβα μια σειρά από γωνιές ανάγνωσης με βιβλία εκμάθησης γερμανικών και λογοτεχνία μεταφρασμένη στις γλώσσες προέλευσης των προσφύγων και μεταναστών. Θέλοντας και μη η νέα αυτή μεγάλη μετανάστευση των λαών διαποτίζει την καθημερινότητά μας, εισχωρεί στους πόρους μας. Καθόλου τυχαίο που μπροστά σε μια μικρή καντίνα έξω από τους χώρους της έκθεσης το μάτι διαβάζει ασυναίσθητα „hot spot“ αντί για „hot soup“.

Ρωτώντας για την ποιότητα

Κατά τα άλλα η Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης είναι η εμπορικότερη στον κόσμο έκθεση αυτού του πνευματικού προϊόντος που λέγεται βιβλίο και ενέχει στη φυσιογνωμία του και τον Λόγιο και τον Κερδώο Ερμή. Στη Φρανκφούρτη η βασική δοσοληψία είναι η αγοραπωλησία πνευματικών δικαιωμάτων. Αλλά ποιός εκδότης προδίδει ποτέ τα μυστικά του, ποιός διαδίδει τί αγόρασε και τί πούλησε; Στη δεξίωση του μεγάλου γερμανικού οίκου Suhrkamp συναντούμε τον γελαστό κύριο Ουγιάνγκ Τάο, επικεφαλής του τμήματος ξένης λογοτεχνίας σε μεγάλο εκδοτικό οίκο του Πεκίνου. Ο κ. Τάο ρωτά με έκδηλο ενδιαφέρον για την ποιότητα του ελληνικού βιβλίου και μοιράζει αφειδώς τις κάρτες του, η μια πλευρά γραμμένη στα αγγλικά και η άλλη στα κινεζικά. Μάλλον δεν θα μάθουμε σύντομα, αν ο κ. Τάο από τις επαφές του στη Φραγκφούρτη εντόπισε κάποιους ελληνικούς τίτλους που θα αγοράσει, θα μεταφράσει και θα κυκλοφορήσει στην κινεζική αγορά, την αγορά των εκατομμυρίων.

Τα ελληνικά μεγέθη

Ας παραμείνουμε στα μικρά μεγέθη, για παράδειγμα: τα ελληνικά. Ορθά οι επαγγελματίες του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, τους οποίους έχει εγκολπωθεί την τελευταία διετία το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, δεν επιλέγουν τη διττή γλωσσική οδό του κ. Τάο. Αφήνουν κατά μέρος τα ελληνικά που δεν είναι πια ο φορεύς της φήμης και οργανώνουν εντός του ελληνικού περιπτέρου μια συζήτηση για τη νεοελληνική λογοτεχνία στα αγγλικά. Και συμμετέχουν σε όντως άπταιστα αγγλικά οι νέοι συγγραφείς Άκης Παπαντώνης και Γιώργος Παυλόπουλος με συντονίστρια την ατζέντη Ευαγγελία Αυλωνίτη. Όμως η υψηλού επιπέδου συζήτηση στα αγγλικά μένει μετέωρη γιατί δεν προϋπέθετε ως σύλληψη ένα ευάριθμο ελληνικό ακροατήριο, αλλά ένα διεθνές κοινό με επαγγελματίες από τον κλάδο του βιβλίου. Μοιάζει έτσι, μέσα στις συγκεκριμένες συνθήκες, σαν απελπισμένη χειρονομία ενός μεγαλομανούς που φαντάζεται πως ομιλεί στην οικουμένη. Όλη αυτή η τεχνογνωσία θα έχει νόημα αν επιδειχθεί εκτός των τειχών, πέραν των εθνικών εναγκαλισμών, σε άλλους χώρους της έκθεσης ή της πόλης. Γιατί όχι του χρόνου, στην 68η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου;

Σπύρος Μοσκόβου