Η Επίτροπος της Ε.Ε. για τις Θεμελιώδεις Αξίες, Βέρα Γιούροβα, δεν έχει ακόμη σχολιάσει επισήμως την εκλογική νίκη της αντιπολίτευσης στην Πολωνία, αλλά μάλλον θα πρέπει να ένιωσε ένα βάρος να φεύγει από πάνω της. Εδώ και χρόνια η Γιούροβα βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την εθνικοσυντηρητική κυβέρνηση του PiS γύρω από θέματα σχετικά με το κράτος δικαίου στην Πολωνία.

Όταν το PiS αρνήθηκε να αποσύρει μια δικαστική μεταρρύθμιση, την οποία το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είχε κηρύξει παράνομη, προκάλεσε σειρά αντιδράσεων από τις Βρυξέλλες. Η Ε.Ε. πάγωσε τα κονδύλια προς την Πολωνία, ενώ επιβλήθηκαν πρόστιμα στη χώρα για μη συμμόρφωση με αποφάσεις του Δικαστηρίου του Λουξεμβούργου.

Τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ε.Ε. ξεκίνησαν νομικές διαδικασίες κατά της Πολωνίας, οι οποίες όμως δεν προχώρησαν πολύ. Την ίδια στιγμή από τη Βαρσοβία ακούγονταν συχνά αντιευρωπαϊκοί και αντιγερμανικοί τόνοι. Μετά την αναμενόμενη αλλαγή κυβέρνησης όμως ο πιθανός τρικομματικός συνασπισμός Χριστιανοδημοκρατών, Αριστερών Φιλελεύθερων και Πρασίνων αναμένεται να αλλάξει την πορεία της χώρας άμεσα.

Μπορεί να αναχαιτιστεί η επιρροή του PiS;

Ο Πιότρ Μπούρας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR), μιας διεθνούς δεξαμενής σκέψης, πιστεύει ότι μια κυβέρνηση υπό τον Ντόναλντ Τουσκ θα διαδραματίσει έναν πιο εποικοδομητικό ρόλο στην Ε.Ε., συμβάλλοντας στην «αποκατάσταση των σχέσεων με τους εταίρους και της εμπιστοσύνης με μια φιλοευρωπαϊκή στάση».

Ωστόσο, με μια ισχυρή αντιπολίτευση του PiS η ευρωπαϊκή πολιτική θα παραμείνει εξαιρετικά αμφιλεγόμενη στην Πολωνία. Η νέα κυβέρνηση «θα δυσκολευτεί σοβαρά να περιορίσει την επιρροή του PiS και να αποκαταστήσει το κράτος δικαίου». Επιπλέον, προκειμένου να ανατραπούν ορισμένοι νόμοι απαιτείται πλειοψηφία 3/5 στο πολωνικό κοινοβούλιο, την οποία ο νέος συνασπισμός δεν θα έχει.

Εκ νέου εισροή ευρωπαϊκών κονδυλίων

Ο ευρωβουλευτής του FDP Μόριτς Κέρνερ, ο οποίος ασχολείται με το κράτος δικαίου στην Πολωνία και την Ουγγαρία για λογαριασμό των Φιλελευθέρων, είναι βέβαιος ότι κάτι θα αλλάξει σύντομα στη Βαρσοβία. «Μόλις διασφαλιστεί ότι οι αρχές του κράτους δικαίου εφαρμόζονται και πάλι, τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα αρχίσουν και πάλι να εισρέουν στην Πολωνία», δηλώνει ο Κέρνερ στην DW.

Η στροφή στην Πολωνία αποτελεί και προειδοποίηση για άλλους «επίδοξους αυταρχικούς ηγέτες», τονίζει ο φιλελεύθερος ευρωβουλευτής. «Τα νέα είναι άσχημα για τον Βίκτορ Όρμπαν, καθώς το Συμβούλιο της Ε.Ε. αναμένεται το συντομότερο δυνατόν να κινήσει τη διαδικασία του άρθρου 7 περί παραβίασης των ιδρυτικών αξιών της Ε.Ε. κατά της Ουγγαρίας. Μία διαδικασία που μέχρι στιγμής μπλόκαρε η Πολωνία».

Έως τώρα ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν μπορούσε να βασίζεται στην Πολωνία ως εθνικοσυντηρητικό εταίρο. Η διαδικασία αυτή μπορεί τελικά να οδηγήσει σε αναστολή της ιδιότητας της Ουγγαρίας ως κράτους-μέλους της Ε.Ε. λόγω του ότι ο Όρμπαν επιδιώκει να θέσει τα πάντα στη χώρα υπό τον έλεγχό του.

«Θρίαμβος για τη δημοκρατία»

Κατά τον Πιότρ Μπούρας, η νέα κυβέρνηση θα επιδιώξει να απομακρύνει τους οπαδούς του PiS από θέσεις-κλειδιά στη διοίκηση, τα μέσα ενημέρωσης, τις κρατικές επιχειρήσεις και το δικαστικό σώμα.

«Οι εκλογές είναι ένας θρίαμβος τόσο για τη δημοκρατία όσο και για τον φιλελευθερισμό», λέει ο Μπούρας. «Με την υψηλότερη προσέλευση ψηφοφόρων από το τέλος του κομμουνισμού το 1989 το εκλογικό σώμα έδειξε ότι νοιάζεται για το μέλλον της χώρας και θέλει να την αναδιαμορφώσει. Η αντιπολίτευση κέρδισε, παρ’ όλο που οι ίδιες οι εκλογές ήταν εξαιρετικά άδικες. Τα κυβερνώντα κόμματα καταχράστηκαν κρατικούς πόρους και παρ’ όλα αυτά απέτυχαν».

Βελτίωση των σχέσεων με την Ουκρανία;

Η ευρωβουλευτής των Πρασίνων Τέρι Ράιντκε, που παρακολουθεί τις εξελίξεις στην Πολωνία εδώ και πολλά χρόνια ως συμπρόεδρος των Πρασίνων, εξέφρασε την ανακούφισή της για την πιθανή αλλαγή κυβέρνησης στη Βαρσοβία, εκτιμώντας πως αυτή θα μπορούσε να δώσει νέα ώθηση και στη μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου που βρίσκεται σε αδιέξοδο. Πριν από δύο εβδομάδες Πολωνία και Ουγγαρία είχαν δηλώσει στην Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. στη Γρανάδα ότι δεν θα εφαρμόσουν σε καμία περίπτωση νέους κανόνες για το άσυλο που θα είχαν αποφασιστεί απλώς με πλειοψηφία.

Τέλος, η ένταση μεταξύ Πολωνίας και Ουκρανίας, οι οποίες διαφωνούσαν σχετικά με την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών προς ή μέσω της Πολωνίας, θα πρέπει επίσης να μειωθεί, δήλωσε η Ράιντκε στην DW: «Περιμένω ότι υπό μία φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση η Πολωνία θα αποτελέσει έναν αξιόπιστο εταίρο και θα σταθεί αλληλέγγυα προς τη γειτονική της χώρα, η οποία υποφέρει από τον αιματηρό ρωσικό επιθετικό πόλεμο εδώ και ενάμιση χρόνο. Η ελπίδα είναι πως η εποχή των καταστροφικών πολιτικών του PiS έχει πλέον τελειώσει».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς