Έρχονται με ό,τι μπορούν να κουβαλήσουν στα χέρια τους: Μια μικρή βαλίτσα, μια ταξιδιωτική τσάντα, φωτογραφίες, ένα βιβλίο διευθύνσεων, ένα κινητό τηλέφωνο… Και πολλές αναμνήσεις από όλα εκείνα που έζησαν. Εντελώς εξαντλημένες, τρεις ηλικιωμένες γυναίκες βγαίνουν από το μεγάλο λεωφορείο του νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού. Η μία από αυτές σε φορείο. Τις τρεις Εβραίες επιζήσασες του Ολοκαυτώματος από την Ουκρανία υποδέχεται ο διευθυντής του γηροκομείου, Τόμας Μπέλκε - χωρίς τελετές και εορταστικές φανφάρες «καθώς υπάρχει τεράστια εξάντληση», όπως επισημαίνει. Πράγματι, πίσω τους έχουν ένα τριήμερο, εξαιρετικά επίπονο ταξίδι. Μια οδύσσεια με προορισμό την επιβίωση, η οποία αφήνει πίσω της το τραύμα ενός δεύτερου πολέμου. Το προσωρινό, νέο σπίτι τους ονομάζεται "Γεμάτη ζωή" και βρίσκεται στο Βερολίνο.

Η Λίλια Βάκσμαν τηλεφώνησε αμέσως στον εγγονό της, ο οποίος ζει και εργάζεται στο Βερολίνο εδώ και αρκετό καιρό. Ο Νταν έτρεξε αμέσως να την βρει και να την σφίξει στην αγκαλιά του. «Σ' αγαπώ τόσο πολύ», λέει η Λίλια Βάκσμαν τρυφερά στον εγγονό της και βάζουν και οι δυο τα κλάματα. Η 82χρονη είναι επιζήσασα του Ολοκαυτώματος και φυγαδεύτηκε από την εμπόλεμη ζώνη στο Ντνίπρο, την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας. Ως παιδί βίωσε τον πόλεμο ξανά, τις διώξεις και τη φυγή, τότε από τους Εθνικοσοσιαλιστές. «Είμαι σοκαρισμένη με αυτό που συμβαίνει τώρα στην Ουκρανία. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι το ίδιο πράγμα συμβαίνει ξανά τώρα». Για την 90χρονη πρώην γιατρό Άλα Σενελνίκοβα από το Χάρκοβο ο πόλεμος και το σοκ που περνάει ανασύρει επίσης τραυματικές εμπειρίες από την παιδική της ηλικία. «Στην πραγματικότητα μετανιώνω που είμαι ακόμα ζωντανή, γιατί αυτή είναι η δεύτερη φορά που πρέπει να βιώσω έναν πόλεμο».

Μία «τρόπον τινά» επιβίωση

Με τον πόλεμο στην Ουκρανία ακόμη και η απλή επιβίωση γίνεται όλο και πιο δύσκολη για τους ηλικιωμένους. Δεν μπορούν πλέον να αυτοσυντηρηθούν, το νερό είναι λιγοστό, ενώ τρόφιμα σχεδόν δεν υπάρχουν. Νερό και ηλεκτρικό ρεύμα είναι είδος πολυτελείας, ιδίως στις εμπόλεμες περιοχές. Και φυσικά οποιαδήποτε βοήθεια από συγγενείς ή νοσηλευτές είναι ανέφικτη, επειδή οι μετακινήσεις είναι παρακινδυνευμένες καθώς τα ρωσικά στρατεύματα βομβαρδίζουν ακόμη και πολυκατοικίες.

Εν μέσω της κατάστασης αυτής, οι εβραϊκές οργανώσεις αρωγής επιδίωξαν να βοηθήσουν άμεσα τους Εβραίους επιζώντες του Ολοκαυτώματος, ώστε να εγκαταλείψουν γρήγορα τη χώρα. Η εκκένωση, στην οποία εμπλέκονται επίσης γερμανικά υπουργεία, διοικητικές αρχές και οργανώσεις αρωγής, έχει ξεκινήσει εδώ και λίγες μέρες. Στη λίστα περιλαμβάνονται περίπου 400 άτομα που χρειάζονται περίθαλψη, ενώ συνολικά υπολογίζονται σε περίπου 10.000 οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος σε ολόκληρη την Ουκρανία. Αρκετοί από αυτούς επέζησαν από τα βασανιστήρια στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Απόδραση στη χώρα των βασανιστών

Για τους διασωθέντες επιζώντες του Ολοκαυτώματος μία άκρως παράλογη κατάσταση: Πρέπει ξαφνικά να εγκαταλείψουν τη χώρα τους, εν μέσω ενός επιθετικού πολέμου, ο οποίος ξεκίνησε από τη ρωσική πλευρά. Οι Ρώσοι ωστόσο ήταν οι απελευθερωτές μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.  Και ο προορισμός τους τώρα είναι η Γερμανία… Η ειρωνεία της μοίρας τούς φέρνει στη χώρα που υποκίνησε τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, προκαλώντας τεράστιο κακό και δεινά σε πολλές άλλες χώρες – με τον ηγέτη της να θέλει τότε να εξαφανίσει την εβραϊκή ζωή από προσώπου γης. «Είμαι απλά χαρούμενη που είμαι ασφαλής τώρα», λέει η Λαρίσα Σεχέρμπινα. Ήρθε στο Βερολίνο με τη μητέρα της που πάσχει από άνοια και τον γιο της. Ακόμη και επί ναζιστικής Γερμανίας όμως, τονίζει, «υπήρχαν άνθρωποι που έκρυβαν Εβραίους, ρισκάροντας τη ζωή τους. Η Γερμανία δεν είχε μόνο τους Ναζί».

Ο Τόμας Μπέλκε έχει δεχτεί οκτώ επιζώντες του Ολοκαυτώματος στο γηροκομείο που διευθύνει στο Βερολίνο. Δεν υπάρχει καθόλου χώρος, λέει, ωστόσο πρόκειται για μία «ιστορική ευθύνη» το να φιλοξενήσουν περισσότερους ανθρώπους την περίοδο αυτή.

Φόλκερ Βίτινγκ

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου