Είναι μία από τις αθέατες πλευρές της φύσης, που οι άνθρωποι της πόλης θεωρούν ασήμαντες ή και γραφικές, αλλά είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή μας: στην Ευρώπη μειώνεται συνεχώς ο αριθμός των αποκαλούμενων «επικονιαστών». Πρόκειται για μέλισσες, πεταλούδες και ορισμένα είδη σκαθαριών. Ιδιαίτερα οι μέλισσες, που αριθμούν σχεδόν 2.000 είδη, είναι απαραίτητες για να καρποφορήσουν ανθοφόρα φυτά, αλλά κινδυνεύουν από τις αλλαγές στις κλιματικές συνθήκες και τις υπερεντατικές καλλιέργειες. Όπως εξηγεί η ευρωβουλευτής της Ν.Δ. Μαρία Σπυράκη «οι αιτίες είναι τα φυτοφάρμακα, η πυκνότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, οι αλλαγές στη θερμοκρασία, η κλιματική αλλαγή. Η προστασία των επικονιαστών μπορεί να γίνει με μείωση των φυτοφαρμάκων, αφού προηγηθεί μία μελέτη επιπτώσεων από την πλευρά της Κομισιόν, η οποία είναι απαραίτητη. Γιατί η αρνητική επιρροή των φυτοαφαμάκων στους επικονιαστές δεν έχει να κάνει μόνο με την ποσότητα, έχει να κάνει και με τα συστατικά τους».

Στα φυτοφάρμακα αποδίδει από τώρα τον αφανισμό των «επικονιαστών» η Αυστριακή ευρωβουλευτής των Πρασίνων Σάρα Βίνερ. Η διάσημη (στον γερμανόφωνο χώρο) τηλε-σεφ υποστηρίζει ότι η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων προκαλεί έναν φαύλο κύκλο. «Πρέπει επιτέλους να βγάλουμε από τα χωράφια μας την επιβλαβή χημεία, η οποία δεν επιβαρύνει μόνο τη βιοποικιλιότητα και τους επικονιαστές, αλλά και την υγεία μας», λέει η Αυστριακή ευρωβουλευτής. «Πιο πολλά φυτοφάρμακα σημαίνει πιο πολλά ανθεκτικά βακτήρια, τα οποία με τη σειρά τους φέρνουν ακόμη πιο πολλά φυτοφάρμακα. Δεν μπορεί να είναι αυτή η λύση...»   

Απαγορεύσεις ή κίνητρα για τους αγρότες;

Με ψήφισμά του, την Τετάρτη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητεί να ελαττωθεί η μαζική χρήση φυτοφαρμάκων στις ευρωπαϊκές καλλιέργειες. Ήδη το 2018 η ΕΕ είχε απαγορεύσει την εξωτερική χρήση των αποκαλούμενων «νεονικοτινοειδών», ωστόσο πολλά κράτη-μέλη έχουν νομοθετήσει ρήτρες εξαίρεσης, οι οποίες ισχύουν μέχρι σήμερα. Όλα δείχνουν ότι η Κομισιόν δεν θα προτείνει νέα δραστικά μέτρα πριν ολοκληρωθεί η μελέτη επιπτώσεων που έχει εξαγγείλει. Πολλοί ευρωβουλευτές αντιδρούν, επισημαίνοντας ότι ακόμη και το εμβληματικό Green Deal, το μεγάλο «στοίχημα» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επόμενη πενταετία, δεν περιορίζει τη χρήση των συμβατικών φυτοφαρμάκων. Άλλοι ωστόσο επικροτούν, λέγοντας ότι η προστασία των καλλιεργειών δεν εξασφαλίζεται με τιμωρητικά μέτρα, αλλά με κίνητρα προς τους αγρότες.

Ο Γερμανός ευρωβουλευτής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) Νόρμπερτ Λινς δηλώνει χαρακτηριστικά: «Απευθύνω έκκληση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει μία μακροπρόθεσμη στρατηγική για την προστασία της μέλισσας. Αυτό σημαίνει κίνητρα για μία οικολογικά βιώσιμη γεωργία, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη χρήση φυτοφαρμάκων. Οι απαγορεύσεις δεν βοηθούν. Αναμένω τη μελέτη επιπτώσεων, που προτείνει η Κομισιόν, πριν ορίσουμε συγκεκριμένο αριθμό ή ποσοστό για τη μείωση των φυτοφαρμάκων».

Η Ελληνίδα ευρωβουλευτής Μαρία Σπυράκη επισημαίνει και μία ακόμη πτυχή του προβλήματος: «Έχουμε εισαγωγές φυτοφαρμάκων από τρίτες χώρες, που δεν πληρούν τα κριτήρια της ΕΕ», επισημαίνει. «Αυτά τα φυτοφάρμακα επηρεάζουν αρνητικά και τους επικονιαστές και τη δημόσια υγεία ευρύτερα. Πρέπει λοιπόν να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά. Και να κινητοποιήσουμε τους αγρότες μας, που συμβιώνουν αιώνες τώρα με τις μέλισσες και με τις πεταλούδες»

Απαραίτητοι οι επικονιαστές στα ¾ της παραγωγής

Σήμερα οι επικονιαστές συμβάλλουν στα τρία τέταρτα της αγροτικής παραγωγής στην Ευρώπη. Ο αφανισμός τους θα είχε οδυνηρές συνέπειες. Γι αυτό οι Γερμανοί Πράσινοι στις τελευταίες ευρωεκλογές έκαναν προεκλογικό αγώνα με σύμβολο τη ...μέλισσα. Αλλά πρέπει και οι ίδιοι οι αγρότες να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο για την προστασία των μελισσών, τονίζει η Μαρία Σπυράκη. «Αυτό που πρέπει να κάνουμε», επισημαίνει, «είναι να τους κινητοποιήσουμε ώστε να χρησιμοποιούν εναλλακτικά σκευάσματα σε σχέση με τα κυρίαρχα φυτοφάρμακα, να χρησιμοποιούν φυτοφάρμακα που προέρχονται από την ΕΕ και πληρούν όλες τις προδιαγραφές και επίσης να ξέρουν οι ίδιοι τον τρόπο, με τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον πληθυσμό των επικονιαστών, ούτως ώστε να αξιοποιήσουν και τον πλούτο που φέρνουν μαζί τους».

Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο