Η νευρικότητα είναι εμφανής στο πρόσωπο της Ίντρα Μεντίνα Κάνο. Είναι 19 Σεπτεμβρίου 2022 και βρίσκεται στο μικρό αεροδρόμιο της Αλεξανδρούπολης. Η υπάλληλος της Frontex είναι επικεφαλής των επιχειρήσεων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, στα σύνορα μήκους 200 χιλιομέτρων στον ποταμό Έβρο. Όπως και σε άλλα ευρωπαϊκά εξωτερικά σύνορα, οι αιτούντες άσυλο καταγγέλουν αστυνομική βία και παράνομες επαναπροωθήσεις. Η Μεντίνα Κάνο βρίσκεται τώρα μπροστά σε μια ομάδα δημοσιογράφων που συνοδεύουν τέσσερις Ευρωβουλευτές στην «αποστολή τους για την αναζήτηση στοιχείων».

Μία από αυτές είναι η Ολλανδή Τίνεκε Στρικ, πολιτικός των Πρασίνων και καθηγήτρια για θέματα ιθαγένειας και μετανάστευσης. Είναι μια από τους πιο γνωστούς επικριτές της Frontex και μια από τους λίγους Ευρωπαίους νομικούς που επικρίνουν ανοιχτά χώρες όπως την Ελλάδα, την Ουγγαρία και την Κροατία για το γεγονός ότι αρνούνται την πρόσβαση στο ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου σε όσους αναζητούν προστασία με οποιοδήποτε μέσο, ακόμα και με επαναπροωθήσεις.

Η Frontex διαθέτει 62 υπαλλήλους και τέσσερις μεταφραστές στον Έβρο. Σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφων αναφορικά με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Ίντρα Μεντίνα Κάνο απαντά: «Η Frontex δεν είναι παρούσα σε όλες τις περιοχές. Σχεδιάζουμε τις επιχειρήσεις των ανθρώπων μας, βάσει αιτήματος του κράτους – μέλους». Και λίγο αργότερα συμπληρώνει: «Πρέπει να καταλάβετε ότι πραγματοποιούμε τις δραστηριότητές μας εδώ, πάντα υπό τις εντολές και την καθοδήγηση των Ελλήνων συναδέλφων μας». Στη συνέχεια η Τίνεκε Στρικ ρωτά εάν η Frontex είχε ζητήσει συγκεκριμένα από Έλληνες συναδέλφους, πρόσβαση σε περιοχές όπου γίνονται επαναπροωθήσεις. Η Άννα Πέτροβα, συνάδελφος της Μεντίνα Κάνο, διστάζει λίγο στην αρχή και στη συνέχεια απαντά: «Δεν μας απαγορεύεται η πρόσβαση σε ορισμένες περιοχές, αλλά οι υπηρεσίες μας περιορίζονται σε συγκεκριμένους χώρους εργασίας. Οι ελληνικές αρχές γνωρίζουν καλύτερα ποιες είναι οι ανάγκες τους».

Η έκθεση της OLAF για τις καταγγελίες εναντίον της Frontex

Η Frontex δέχεται επικρίσεις εδώ και πολύ καιρό. Η υπηρεσία προστασίας των συνόρων της ΕΕ, η οποία ιδρύθηκε το 2004, κατηγορείται για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων. Ο επικεφαλής της Frontex Φαμπρίς Λεζερί παραιτήθηκε την άνοιξη του 2022. Έκθεση της OLAF (της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Διαφθοράς και Παραβιάσεων των Ευρωπαϊκών Κανονισμών) διασαφηνίζει γιατί η Frontex φέρεται να είναι υπεύθυνη για την παραπλάνηση οργάνων, τον εκφοβισμό εργαζομένων και τη σκόπιμη συγκάλυψη αδικημάτων.

Για μήνες, συνεργάτες της OLAF διερεύνησαν ύποπτες υποθέσεις, ρώτησαν υπαλλήλους και θύματα, αξιολόγησαν δεδομένα και ανέλυσαν μέιλ και συνομιλίες στο WhatsApp. Απέδειξαν ότι οι συνοριοφύλακες εσκεμμένα έκλειναν τα μάτια σε παράνομες επανπροωθήσεις στα ευρωπαϊκά θαλάσσια σύνορα ή ότι οι αντίστοιχες αναφορές αποκρύπτονταν από τους υπεύθυνους αξιωματούχους. Από συνομιλίες και μέιλ των υπαλλήλων της Frontex προκύπτει ότι περιστατικά υποβαθμίστηκαν, συγκαλύφθηκαν και αποκρύπτονταν από τον αρμόδιο υπάλληλο που είναι υπεύθυνος για τα θεμελιώδη δικαιώματα.

Μαζικές παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελπίδες για βελτίωση

Ο κατάλογος των παραβιάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαίου, του Διεθνούς Δικαίου, του Δικαίου της Θάλασσας αλλά και της ίδιας της υπηρεσίας είναι μακρύς. Ο Ομέρ Σατς ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων και επικεφαλής του νομικού τμήματος της ΜΚΟ Front-LEX, ζητά την άμεση απόσυρση της Frontex από τα ελληνοτουρκικά σύνορα. «Ο επικεφαλής πρέπει να σταμτήσει μια επιχείρηση εάν υπάρξουν σοβαρές ή τακτικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε σχέση με τις δραστηριότητες της Frontex», λέει. Η έκθεση της OLAF αποκαλύπτει ότι η Frontex γνώριζε για πολλά αδικήματα και τα συγκάλυπτε, δήλωσε ο Σατς στην DW.

Συντηρητικοί ευρωβουλευτές καθώς και η αρμόδια Επίτροπος Ίλβα Γιόχανσον, δεν βλέπουν πάντως την ανάγκη να τερματιστούν οι επιχειρήσεις της Frontex ή να μεταρρυθμιστεί ο οργανισμός μετά την αποχώρηση του πρώην διευθυντή Φαμπρίς Λεζερί και δύο άλλων υψηλόβαθμων στελεχών. Για την Τίνεκε Στρικ όμως κάτι τέτοιο είναι λάθος και ζητά διαφανείς διαδικασίες, ανεξάρτητους ελέγχους και πλήρη πρόσβαση σε ευαίσθητες περιοχές.

Οι ίδιοι οι συνοριοφύλακες της Frontex εξήγησαν στη συνάντηση με τους Ευρωβουλευτές στον Έβρο, ότι ο υπεύθυνος για τα θεμελιώδη δικαιώματα δεν έχει πρόσβαση στην απαγορευμένη στρατιωτική περιοχή. Είναι όμως εκεί που γίνονται οι επαναπροωθήσεις. «Η Frontex επιχειρεί όπου δεν γίνονται επανπροωθήσεις και οι ελληνικές αρχές μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν», δήλωσε η Τίνεκε Στρικ στην DW.

Σύμφωνα με την Ολλανδή Ευρωβουλευτή, η Frontex χρηματοδοτήθηκε με 754 εκατομμύρια ευρώ το 2022. Κανένας οργανισμός της ΕΕ δεν χρηματοδοτείται καλύτερα από τη Frontex, όπως λέει αλλά ωστόσο θα πρέπει να τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις. «Η Κομισιόν θα πρέπει να συνδέσει τη χρηματοδότηση της προστασίας των συνόρων με την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», καταλήγει.

Φλόριαν Σμιτς

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου