Το Ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε σχετική πρόταση που είχε καταθέσει ο Κύπριος Επίτροπος Χρήστος Στυλιανίδης, αρμόδιος για την ανθρωπιστική βοήθεια και τη διαχείριση κρίσεων. Όπως επισημαίνει η εισηγήτρια του Κοινοβουλίου, Ελιζαμπέτα Γκαρντίνι, αφορμή για τη νέα νομοθεσία ήταν οι καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν τον ευρωπαϊκό Νότο το περασμένο καλοκαίρι. «Είδαμε τί έγινε με τις πυρκαγιές του καλοκαιριού στην Πορτογαλία και στην Ελλάδα», υπενθυμίζει η Ιταλίδα ευρωβουλευτής. «Χάθηκαν πολλές ζωές, για να μη μιλήσουμε για τις οικονομικές ζημίες. Γι αυτό χρειάζεται ο αναβαθμισμένος μηχανισμός πολιτικής προστασίας. Δεν μπορεί πάντα να υπάρξει η κατάλληλη αντιμετώπιση σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο».

Ο νέος σχεδιασμός, που ονομάζεται RescEU προβλέπει ένα αποθεματικό σωστικών μέσων (πυροσβεστικά αεροσκάφη, ασθενοφόρα, ιατρικές ομάδες) με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, που βρίσκονται σε συνεχή ετοιμότητα στα κράτη-μέλη, αλλά υπάγονται στην άμεση διοίκηση της Κομισιόν. Όπως εξηγεί ο Μίλτος Κύρκος, ευρωβουλευτής με Το Ποτάμι «η Πορτογαλία για παράδειγμα στις μεγάλες φωτιές επειδή έγιναν μία εποχή που υπήρχαν και αλλού φωτιές δεν κατάφερε να δεχθεί βοήθεια από άλλα κράτη-μέλη. Δεν υπήρχαν διαθέσιμα αεροπλάνα. Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει ο μηχανισμός προστασίας, το RescEU. Επίσης θα χρηματοδοτηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό η ανανέωση των μέσων στα κράτη-μέλη. Ο πανάρχαιος στόλος των Καναντέρ μας, πολύ σύντομα θα μπει σε διαδικασία ανανέωσης».

«Απειλή» για την εθνική κυριαρχία;

Ήδη από το επόμενο καλοκαίρι και μέχρι να οριστικοποιηθεί η αγορά νέων πυροσβεστικών αεροσκαφών η Κομισιόν, σε ένα μεταβατικό στάδιο, θα νοικιάσει σύγχρονα μέσα πυρόσβεσης, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί άμεσα σε αιτήματα βοήθειας. Από την άλλη πλευρά θα μπορεί, αλλά και θα επιδιώκει, να έχει πρόσβαση σε επιχειρησιακά σχέδια των εθνικών κυβερνήσεων για την καταπολέμηση και κυρίως την πρόβλεψη φυσικών καταστροφών. Θεμιτό αντάλλαγμα ή επέμβαση στην εθνική κυριαρχία των κρατών-μελών; Ο Μίλτος Κύρκος λέει ότι πρόκειται για επανάληψη του γνωστού «έργου» που είδαμε όταν συστήθηκε η περίφημη Frontex, δηλαδή η ευρωπαϊκή δύναμη για την προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. «Είχε κινδυνεύσει όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα όταν ξεκίνησε η Frontex», λέει με σκωπτική διάθεση ο Έλληνας ευρωβουλευτής. «Όλοι οι λαϊκιστές, σε όλα τα κράτη-μέλη, έσκιζαν τα ρούχα τους, λέγοντας ότι παραβιάζεται η εθνική κυριαρχία. Λειτούργησε η Frontex και μετά οι ίδιοι απαιτούσαν να γίνει πιο δυναμική η παρέμβαση της Frontex. Και να ολοκληρωθεί επιτέλους, διότι οι ΕΕ είχε καθυστερήσει...»

Ο μηχανισμός RescEU δεν περιορίζεται στην κατάσβεση πυρκαγιών, αλλά θα επεμβαίνει και σε άλλες φυσικές καταστροφές, όπως πλημμύρες, ατυχήματα από τη χρήση χημικών ουσιών ή ακόμη και πυρηνικά ατυχήματα. Μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο αρμόδιος Επίτροπος Χρήστος Στυλιανίδης κάνει λόγο για «το πιο φιλόδοξο ευρωπαϊκό σύστημα πολιτικής προστασίας που υπήρξε ποτέ», αλλά αφήνει να εννοηθεί ότι το εγχείρημα ήταν δύσκολο- προφανώς λόγω των επιφυλάξεων περί εθνικής κυριαρχίας. «Σήμερα το Κοινοβούλιο υπερψηφίζει κάτι που θα ήταν πολιτικά αδιανόητο πριν από λίγα χρόνια», επισημαίνει. «Μεταξύ φίλων οφείλω να είμαι ειλικρινής και να πω ότι ήταν πολύ δύσκολο να πειστούν τα κράτη-μέλη και να αποδεχθούν αυτή την αναβάθμιση».

«Όχι» στη βοήθεια έναντι ...πληρωμής

Μία πρόσθετη και μάλλον απρόσμενη δυσκολία της διαπραγμάτευσης ήταν το αίτημα ορισμένων κρατών-μελών να σταλεί και ο ...λογαριασμός για την αποστολή ευρωπαϊκής δύναμης σε όποιον κάνει κατάχρηση του μηχανισμού. Αλλά η πρόταση απορρίφθηκε. Όπως επισημαίνει ο ευρωβουλευτής Μίλτος Κύρκος: «Υπήρχε πραγματικά η ιδέα ότι μετά την τρίτη φορά θα κληθείς να πληρώνεις.Το να καλείς τη δύναμη μπορεί να σημαίνει ότι δεν σε νοιάζει η πρόληψη. ‘Αφού υπάρχει ο μπαμπάς, θα μας φροντίσειʼ- αυτή τη νοοτροπία προσπαθούσε να αποφύγει η φαινομενικά περίεργη πρόταση, που όμως εδράζεται στην πραγματικότητα. Η Κομισιόν απάντησε ότι επειδή ακριβώς προβλέπεται να υπάρχει έλεγχος των σχεδίων δράσης, ξορκίζεται η αδυναμία των κρατών-μελών να παρουσιάσουν τα αντίστοιχα σχέδια. Οπότε, αν τα πράγματα λειτουργήσουν με τον τρόπο που έχει σχεδιαστεί, δεν θα υπάρξει πρόβλημα».

Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο