Ο ρόμβος που σχηματίζει με τις παλάμες της ενώνοντας τους δείκτες και τους αντίχειρες είναι ίσως η εικόνα που συνδέουν οι περισσότεροι Γερμανοί με την Άγκελα Μέρκελ. Το 2013 η χειρονομία-σήμα κατατεθέν αξιοποιήθηκε μάλιστα και στον προεκλογικό αγώνα, ως σύμβολο της συνέπειας, της στοχοπροσήλωσης και της στιβαρότητάς της.

Εν έτει 2019 όμως η εικόνα αυτή φαίνεται να θολώνει. Τα στιγμιότυπα με την καγκελάριο να τρέμει σε δημόσιες εμφανίσεις της κάνουν το γύρο του κόσμου και γεννούν το ερώτημα εάν και σε ποιο βαθμό η Άγκελα Μέρκελ αντιμετωπίζει πρόβλημα υγείας. 

«Η εποχή Μέρκελ»

Σε αντίθεση με τους ηγέτες της Γαλλίας, της Ρωσίας ή των ΗΠΑ η γερμανίδα καγκελάριος έχει θεωρητικά λιγότερες εξουσίες. Εντούτοις τα 14 χρόνια παραμονής της στην καγκελαρία αφήνουν ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα στα πολιτικά δρώμενα της Γερμανίας που θα περάσει στην ιστορία ως «η εποχή Μέρκελ».

Από αμιγώς οικονομική σκοπιά, ήταν μια καλή 14ετία για τη χώρα και αυτό παρά την κρίση. Το άλλοτε «προβληματικό παιδί» της Ευρώπης -τουλάχιστον έτσι χαρακτήριζαν ειδικοί τη Γερμανία το 2005- επέστρεψε στο ρόλο της ατμομηχανής της γηραιάς ηπείρου. Η ανεργία μειώθηκε έκτοτε στο ήμισυ ενώ τα φορολογικά έσοδα σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Το λεγόμενο «χρεόφρενο» που κατοχυρώθηκε στο γερμανικό σύνταγμα το 2009 άλλαξε εκ θεμελίων τον οικονομικό σχεδιασμό και μετέτρεψε μέσα σε λίγα χρόνια τα ελλείμματα σε πλεονάσματα.

Τα χρόνια της κρίσης αποκάλυψαν την πραγματική ισχύ της Μέρκελ. Τόσο στην ευρωκρίση και τη διάσωση της Ελλάδας όσο και σε γεωπολιτικές κρίσεις, όπως στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, οι παρεμβάσεις της καγκελαρίου ήταν καθοριστικές. Από την αρχή της θητείας της η λίστα επισκεπτών της καγκελαρίας ολοένα και μεγάλωνε. Μέσα σε λίγα χρόνια η γερμανική πρωτεύουσα εξελίχθηκε στο ευρωπαϊκό hotspot διαπραγματεύσεων και διπλωματίας. Η Μέρκελ διακρίθηκε συχνά ως καλή διαχειρίστρια κρίσεων. Γι' αυτό και αναδείχθηκε επανειλημμένως ισχυρότερη γυναίκα του κόσμου.

Η μετατόπιση προς το κέντρο

Στο κόμμα της, τη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση, η καγκελάριος επέβαλε ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού το οποίο ανέδειξε νέους ανθρώπους και, κυρίως, γυναίκες. Η εικόνα στα κομματικά συνέδρια άλλαξε άρδην. Όχι όμως και η ίδια. Η Μέρκελ παρέμεινε όπως ακριβώς ήταν και όταν ανέλαβε το πρώτο της υπουργείο επί Κολ. Αυτό ακριβώς ήταν ένα από τα στοιχεία που την έκαναν γρήγορα ιδιαίτερα δημοφιλή. Για πολλά χρόνια βρισκόταν μάλιστα στην κορυφή της λίστας των δημοφιλέστερων πολιτικών της Γερμανίας. Δεν είναι τυχαίο ότι για μεγάλο διάστημα πολλοί Γερμανοί την αποκαλούσαν χαϊδευτικά «Mutti», δηλαδή μαμά.

Το γεγονός όμως ότι επιχείρησε εξαρχής να ευθυγραμμίσει το κόμμα με την κυβέρνησή της προκειμένου να διασφαλίσει μια απρόσκοπτη διακυβέρνηση έδωσε στη συνέχεια μια αρνητική χροιά στο παρατσούκλι της. Χωρίς να γίνεται ουσιαστικός διάλογος η Μέρκελ επέβαλε αποφάσεις σε πολλά κομβικά για το κόμμα της ζητήματα. Μεταξύ αυτών η κατάργηση της υποχρεωτικής στράτευσης και το τέλος της πυρηνικής ενέργειας. Με τον τρόπο αυτό απομονώθηκε η συντηρητική πτέρυγα. Πρόσφατα Γερμανός πολιτικός επιστήμονας κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το κεντροδεξιό CDU εξελίχθηκε σε ένα αμιγώς κεντρώο κόμμα. Έτσι δημιουργήθηκε ένα κενό στα δεξιά που ήρθε να καλύψει το ακροδεξιό AfD. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που της επιρρίπτουν ότι ουσιαστικά προετοίμασε το έδαφος για τους εθνολαϊκιστές.

«Θα τα καταφέρουμε»

Η φράση που θα μείνει αναμφίβολα στην ιστορία είναι το «Θα τα καταφέρουμε» που είπε τον Αύγουστο του 2015 στο αποκορύφωμα της προσφυγικής κρίσης και με την οποία εξέφρασε την ετοιμότητα της Γερμανίας να ανοίξει τα σύνορά της στους εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που κατέφθαναν από τη Συρία και τις όμορες εμπόλεμες ζώνες. Παρά τις διορθώσεις που επιχείρησε έκτοτε η ίδια στην πολιτική της, είναι γεγονός ότι οι ενέργειές της στο συγκεκριμένο ζήτημα δίχασαν τους Γερμανούς όσο τίποτε άλλο τα τελευταία χρόνια.

Η πόλωση αυτή μεταφέρθηκε και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι Ανατολικοευρωπαίοι αντιτάχθηκαν στα γερμανικά σχέδια για έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό δικαιότερης κατανομής των προσφύγων. Έτσι δημιουργήθηκε ένα νέο πεδίο σύγκρουσης που μέχρι και σήμερα δεν έχει εξαλειφθεί. Κάθε άλλο. Τις βαθιές πληγές θα μπορούσε να επουλώσει τώρα μια έμπιστη της Μέρκελ και στενή της συνεργάτης όλα τα προηγούμενα χρόνια. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία αναλαμβάνει την ηγεσία της Κομισιόν, είναι σε θέση να παίξει το ρόλο του γεφυροποιού, όπως εκτιμούν αναλυτές.

Και η καγκελάριος; Εάν ήταν μια απλή εργαζόμενη, η Άγκελα Μέρκελ θα έβγαινε σε σύνταξη το 2020. Η θητεία της στην καγκελαρία όμως λήγει το 2021. Το ερώτημα που τίθεται με φόντο και το φημολογούμενο πρόβλημα υγείας της, είναι εάν θα την εξαντλήσει.

Κάι-Αλεξάντερ Σολτς

Επιμέλεια: Κώστας Συμεωνίδης