«Γαμημένη αδερφή, τώρα έμεινες χωρίς αρχίδια». Με αυτά τα λόγια ένας φρουρός τον Αύγουστο του 1939 κορόιδευε έναν νεαρό κρατούμενο μετά τον αναγκαστικό ευνουχισμό του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Σαξενχάουζεν. Ο 22χρονος είχε καταδικαστεί δύο φορές για ομοφυλοφιλικές επαφές και στάλθηκε σε στρατόπεδα εργασίας.

Η τραγική ιστορία του νεαρού ράφτη από το Αμβούργο έχει μεταφερθεί στο βιβλίο «Ιατρική και Έγκλημα» που εξέδωσε το ίδρυμα Τόποι Μνήμης του Βρανδεμβούργου.

Ο Ότο Γκίρινγκ κατάφερε να επιζήσει, αλλά η υγεία του είχε καταρρακωθεί. «Λόγω της φυλάκισης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης είχε καρδιακά και στομαχικά προβλήματα, υπέφερε από πονοκεφάλους και ημικρανίες … Όταν έλαβε την απόρριψη του αιτήματός του για αποζημίωση, δεν γύρισε σπίτι για μέρες και δηλώθηκε ως αγνοούμενος. Η αστυνομία τον βρήκε σε κατάσταση σύγχυσης και χωρίς προσανατολισμό».

Ο Ότο Γκίρινγκ πέθανε λίγους μήνες πριν από τα 60ά του γενέθλια το 1976. Υπολογίζεται ότι ήταν ένας από τους 10.000 έως 15.000 ομοφυλόφιλους που κατέληξαν στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης μέχρι το τέλος του ναζισμού το 1945.

Η βδελυρή παράγραφος 175 χρονολογείται από το 1871

Άνδρες με το χαρακτηριστικό ροζ τρίγωνο στις στολές της φυλακής συχνά στέλνονταν σε ομάδες καταναγκαστικής εργασίας κάτω από δύσκολες συνθήκες. Αν και η μοίρα των ομοφυλόφιλων ανδρών κατά τη διάρκεια της ναζιστικής εποχής έχει καταγραφεί χιλιάδες φορές, κανείς δεν τους θυμόταν δημόσια για ολόκληρες δεκαετίες. Μόνο μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την επανένωση της Γερμανίας στις αρχές της δεκαετίας του 1990 τοποθετήθηκε μια αναμνηστική πλάκα στο στρατόπεδο εξόντωσης του Σαξενχάουζεν.

Ο στιγματισμός όμως των ομοφυλόφιλων έχει βαθιές ρίζες. Πολύ πριν έρθουν στην εξουσία οι Εθνικοσοσιαλιστές το 1933, οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις ήταν αξιόποινο αδίκημα. Προβλεπόταν στο άρθρο 175 του Ποινικού Κώδικα του Ράιχ του 1871. Στα λεγόμενα αδικήματα κατά της ηθικής συγκαταλεγόταν μεταξύ άλλων η «αφύσικη συνουσία» μεταξύ ανδρών.

Τα θύματα αποκαταστάθηκαν μόλις το 2002

Το 1935, οι ναζί αυστηροποίησαν τον νόμο και εισήγαγαν το άρθρο 175α. Αυτό σήμαινε ότι όχι μόνο απαγορεύονταν οι «πράξεις που ομοιάζουν με τη συνουσία», αλλά και όλες οι «άσεμνες πράξεις» μεταξύ των ανδρών. Και η γυναικεία ομοφυλοφιλία καταγγέλθηκε ως «αποκλίνουσα» σεξουαλικότητα και μπήκε στο στόχαστρο της αστυνομίας. Ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό οι σχέσεις μεταξύ των γυναικών δεν είχαν ποινικοποιηθεί. Μόνο στην Αυστρία, η οποία είχε ενωθεί με τη ναζιστική Γερμανία το 1938, η γυναικεία ομοφυλοφιλία αποτελούσε επίσης ποινικό αδίκημα. Γενικότερα πάντως, η μοίρα των λεσβιών κρατουμένων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης έχει ερευνηθεί πολύ λιγότερο από αυτή των ομοφυλόφιλων ανδρών.

Όταν τελείωσε η ναζιστική τρομοκρατία, το άρθρο 175 παρέμεινε σε ισχύ τόσο στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία όσο και στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Καταργήθηκε τελικά μόλις το 1994, τέσσερα χρόνια μετά την επανένωση των δυο Γερμανιών. Και μόλις το 2002 η γερμανική Βουλή αποκατέστησε όσους είχαν καταδικαστεί από ναζιστικά δικαστήρια. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν όμως ήδη πεθάνει εκείνη την εποχή.

Όταν η γερμανική Βουλή θα τιμήσει φέτος τη μνήμη όλων των θυμάτων της ναζιστικής βίας στις 27 Ιανουαρίου 2023, την ημέρα της επετείου της απελευθέρωσης του στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς, θα επικεντρωθεί στην ομάδα των θυμάτων που ανήκαν σε σεξουαλικές μειονότητες. Μια πτυχή της μνήμης που ήταν από χρόνια επιβεβλημένη.

Μαρσέλ Φυρστενάου

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου