O Mενσούρ Χότι είναι διεθυντής της Υπηρεσίας Δημόσιας Ασφάλειας του Κοσσυφοπεδίου. Σε κεντρικό καφέ στην Πρίστινα τον συνάντησαν δημοσιογράφοι της DW όπου και μίλησαν για την επιχείρηση που έλαβε χώρα τη νύχτα της 19ης προς την 20η Απριλίου. Το βράδυ εκείνο υπό συνθήκες υψίστης ασφαλείας προσγειώθηκε στην Πρίστινα πτήση τσάρτερ που μετέφερε 110 πολίτες του Κοσσυφοπεδίου από εδάφη που κατείχε το Ισλαμικό Κράτος στη βόρεια Συρία. Ούτε καν οι συγγενείς τους γνώριζαν για τη μυστική μεταφορά τους. Όπως θυμάται ο Μενσούρ Χότι ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη επιχείρηση, δεδομένου ότι το Κοσσυφοπέδιο δεν έχει επίσημες σχέσεις με τις κουρδικές Δημοκρατικές Συριακές Δυνάμεις (SDF) που κατέλαβαν τα εδάφη που ήλεγχε το Ισλαμικό Κράτος. Οι ΗΠΑ, λόγω των διασυνδέσεών τους με τους Κούρδους της βόρειας Συρίας, μεσολάβησαν για την επιστροφή τους.

Στους επιβάτες υπήρχαν 31 γυναίκες, 4 άνδρες και 74 ανήλικοι. Οι άνδρες μεταφέρθηκαν σε φυλακές υψίστης ασφαλείας, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά σε ειδικό κέντρο υποδοχής για υγειονομική και ψυχολογική υποστήριξη. «Βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση, όχι μόνο από ιατρικής άποψης», αναφέρει ο Χότι. Η επιστροφή στο Κοσσυφοπέδιο πρώην υποστηρικτών του Ισλαμικού Κράτους που βρέθηκαν στη Συρία τα χρόνια του πολέμου είναι μια μεγάλη πρόκληση για το νεότερο κράτος της Ευρώπης. «Σκεφτείτε την ιδεολογία που έχουν στο κεφάλι τους. Θα είναι μια απαιτητική διαδικασία» αναφέρει ο Χότι.

Η ιδεολογία του «Χαλιφάτου» και η διαδικασία αποστασιοποίησης

Η Βλόρα είναι μια από τις γυναίκες που επέστρεψαν από τη βόρεια Συρία. Δεν θέλει να μιλήσει με το πραγματικό της όνομα. Όπως και οι υπόλοιπες Κοσοβάρες ισλαμίστριες θα βρίσκεται το επόμενο διάστημα υπό παρακαλούθηση και κατ´ oίκον περιορισμό στο σπίτι των γονιών της σε ένα φτωχό χωριό του Κοσσυφοπεδίου. Οι άλλες γυναίκες της οικογένειας φορούν φωτεινά χρώματα, η ίδια όχι. Φορά μια μαύρη νικάμπ, είναι ολόκληρη καλυμμένη εκτός από τα μάτια της. Στο αυτοαποκαλούμενο Χαλιφάτο πέρασε πέντε χρόνια της ζωής της. Όπως ανέφερε στη DW η θρησκεία παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή της και την ανατροφή του παιδιού της. Το παιδί της δεν γνώρισε τον πατέρα του. Σκοτώθηκε από βαλλιστικά πυρά, ενώ η ίδια βρισκόταν κοντά του.

Όπως λέει η ίδια, ο πατέρας του παιδιού της ήταν ο τρίτος ακραίος ισλαμιστής που παντρεύτηκε. Ο πρώτος άνδρας της ήταν επίσης Κοσοβάρος, τον οποίο γνώρισε όταν ήταν 17 χρονών και με τον οποίο πρωτοέφτασε στα εδάφη του Ισλαμικού Κράτους. Και ο τρίτος σύζυγός της, επίσης μαχητής του Ισλαμικού Κράτους, κατάγεται από άλλη χώρα των Βαλκανίων και βρίσκεται φυλακισμένος σε κουρδική φυλακή της βόρειας Συρίας. Σήμερα πάντως θεωρεί λάθος το ότι βρέθηκε στο Ισλαμικό Κράτος. «Οι γυναίκες μέναμε μόνο στο σπίτι, δεν κάναμε τίτοτα». Αυτό είναι ένα επιχείρημα που ακούει συχνά κανείς από γυναίκες μαχητών του Ισλαμικού Κράτους. Πάντως η ίδια ακολουθεί ήδη πρόγραμμα ψυχολογικής υποστήριξης. «Όλες αυτές οι γυναίκες επιστρέφουν από μια εστία πολέμου. Έχουν ζήσει βιαιότητες και σκληρούς βομβαρδισμούς» αναφέρει στη DW η ψυχολόγος Βάλμπονα Ταφιλάχ. Στόχος της ψυχολόγου είναι να κερδίσει την εμπιστοσύνη αυτών των γυναικών και να συμβάλει στην ομαλή επανένταξή τους στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον του Κοσσυφοπεδίου.

Η τρομοκρατική απειλή και το μέλλον του Κοσσυφοπεδίου

Αλλά όσοι επιστρέφουν στο Κοσσυφοπέδιο από το αυτοαποκαλούμενο Χαλιφάτο αποτελούν μήπως κίνδυνο για την ασφάλεια; Ο Φάτος Μάκολι από την Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία του Κοσσυφοπεδίου κουνά το κεφάλι του. Το Κοσσυφοπέδιο έχει μόλις δύο εκατομμύρια κατοίκους. Κι όμως είναι η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό μαχητών του Ισλαμικού Κράτους –υπολογίζεται πάνω από 400. Για τον Μάκολι ήταν σημαντικό να γίνει αυτή η επιστροφή συντεταγμένα και ελεγχόμενα. «Γνωρίζουμε τους ανθρώπους αυτούς. Όποιος κάνει εγκληματικές ενέργειες θα δικαστεί. Κάνουμε ότι μπορούμε για την επανένταξή τους» λέει χαρακτηριστικά στη DW. Σύμφωνα με τον ίδιο από το 2014 πάνω από 150 υποστηρικτές του Iσλαμικού έχουν φυλακιστεί στο Κοσσυφοπέδιο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πάνω από το 95% των Κοσοβάρων είναι μουσουλμάνοι σουνίτες. Παραδοσιακά ακολουθούν το φιλελεύθερο Ισλάμ, ωστόσο μετά τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου το 1999 αυξήθηκε η επιρροή της Σαουδικής Αραβίας και άλλων αραβικών χωρών του Περσικού Κόλπου στην περιοχή. Σταδιακά λοιπόν το Κοσσυφοπέδιο μετεξελίχθηκε σε «μέκκα» του ριζοσπαστικοποιημένου Ισλάμ στα Βαλκάνια. Ωστόσο για τον Μενσούρ Χότι και άλλους, οι άνθρωποι αυτοί παραμένουν πολίτες του Κοσσυφοπεδίου και χρέος της χώρας τους είναι να τους προστατεύει. Στην περίπτωση των πρώην υποστηρικτών του Ισλαμικού Κράτους που επαναπατρίζονται, στόχος του Κοσσυφοπεδίου φαίνεται ότι είναι να ενταχθούν ξανά με όρους ασφάλειας στην κοινωνία, δίνοντάς τους προοπτική για ένα καλύτερο μέλλον μακριά από την ισλαμιστική ριζοσταστικοποίηση.

Ματίας φον Χάιν, Μπάχρι Κάνι, Εστέρ Φέλντεν

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη