Ο Όσκαρ Βιγιασάντε μένει εδώ και 26 χρόνια στο κέντρο της Μαδρίτης, στην πολύχρωμη καλλιτεχνική περιοχή Λαβαπιές, εκεί όπου μέχρι πρότινος μετανάστες και καλλιτέχνες ζούσαν ειρηνικά. Όμως αυτό επρόκειτο να αλλάξει.

Ο 62χρονος οπερατέρ λέει ότι υποστηρίζει τον Σοσιαλιστή πρωθυπουργό της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ. Αλλά η πολιτική του γύρω από τον τουρισμό και τα ενοίκια δεν τον βρίσκει σύμφωνο: «Ανακοινώνονται πολλά, όμως στο Λαβαπιές πωλούνται τελικά ολοένα και περισσότερα ακίνητα σε επενδυτές», δηλώνει. «Όλο το κέντρο της πόλης καλλωπίζεται για τους επενδυτές και τους τουρίστες που θέλουν να κάνουν διακοπές πολυτελείας. Πρόκειται για μία κάθε άλλο παρά φιλική προς τους κατοίκους πολιτική».

Στο περιφερειακό κοινοβούλιο της Μαδρίτης πλειοψηφούν οι συντηρητικοί – όμως τα όσα συμβαίνουν στην πρωτεύουσα γίνονται σχεδόν παντού στην Ισπανία, με την κυβέρνηση να παραμένει αδρανής. Οι πόλεις ανακαινίζονται από ιδιωτικά κεφάλαια και εν συνεχεία οι ιδιώτες επενδυτές, που έχουν αγοράσει τα ακίνητα, απαιτούν σχεδόν το διπλάσιο ενοίκιο.

Η ένωση ενοικιαστών "Sindicato de Inquilinas e Inquilinos de Madrid" αντιδρά, καλώντας τον κόσμο σε διαδηλώσεις, στις οποίες συμμετέχει και ο Όσκαρ Βιγιασάντε.

Η δημοφιλία της Ισπανίας γίνεται… πρόβλημα

Η επιχείρηση του τουρισμού είναι άκρως αποδοτική για τους επενδυτές. Σύμφωνα με την περιφερειακή κυβέρνηση η Μαδρίτη υποδέχθηκε περίπου 14 εκατομμύρια επισκέπτες το 2023 – σχεδόν κατά 1/3 περισσότερους συγκριτικά με το 2022 – οι οποίοι δαπάνησαν γύρω στα 15 δισεκατομμύρια ευρώ.

Πολλοί Μαδριλένοι θα ήθελαν να επέμβει η περιφερειακή κυβέρνηση και να περιορίσει τον τεράστιο αριθμό επισκεπτών. Θα ήθελαν να μπορούν να απολαύσουν τη βόλτα τους στην αγορά το Σαββατοκύριακο, να φάνε ένα ωραίο πρωινό σε ένα παραδοσιακό μαγαζί. Όμως, όπως φοβάται και ο Όσκαρ Βιγιασάντε, πολύ σύντομα ενδέχεται να μπορούν μονάχα οι τουρίστες να ανταποκριθούν στις αυξημένες τιμές της πρωτεύουσας.

Η ισπανική στατιστική υπηρεσία INE υπολογίζει πως το 2023 ήρθαν στην Ισπανία περίπου 85 εκατομμύρια επισκέπτες – κατά 19% περισσότεροι σε σύγκριση με το 2022 και κατά 1,9% περισσότεροι από το 2019, το τελευταίο δηλαδή έτος πριν την πανδημία.

Η αύξηση των τουριστών έχει συμβάλει στην ανάπτυξη της ισπανικής οικονομίας κατά 2,5% το περασμένο έτος, υπερβαίνοντας τις προλέψεις.

Ο Βιγιασάντε όμως τονίζει πως υπάρχουν και σημαντικά προβλήματα λόγω του τουρισμού: «Η Καταλονία και η Ανδαλουσία είναι εδώ και εβδομάδες σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της εμμένουσας ξηρασίας. Οι αγρότες διαδηλώνουν, διότι δεν έχουν πλέον τις απαραίτητες ποσότητες νερού για τις καλλιέργειές τους, ενώ για τον τουρισμό δεν υπάρχει κανένας περιορισμός».

Τα προηγούμενα χρόνια οι κάτοικοι στη Βαρκελώνη, τη Μαγιόρκα και την Ίμπιζα εκδήλωσαν ανοιχτά την έντονη δυσαρέσκειά τους για τις αρνητικές προεκτάσεις του μαζικού τουρισμού. Ακόμη και στα Κανάρια Νησιά, που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους παραθεριστές, εντάθηκαν οι διαμαρτυρίες.

Η ισπανική επιχειρηματική ένωση CEOE κάνει λόγο για ένα κύμα εχθρότητας απέναντι στον τουρισμό σε όλη τη χώρα. Οι λομπίστες προειδοποιούν πάντως ότι η ευημερία της Ισπανίας τελεί σε άμεση συνάρτηση με αυτήν του τουριστικού κλάδου. Εξάλλου, σύμφωνα με την κυβέρνηση, η τουριστική βιομηχανία απασχολεί περίπου τρία εκατομμύρια εργαζόμενους.

Ο τουρισμός ως μοχλός οικονομικής ανάπτυξης

Η ισπανική τουριστική ένωση Exceltur διαπίστωσε πως το 2023 τα έσοδα του κλάδου ανήλθαν σε 186 δισεκατομμύρια ευρώ – αποτελώντας έτσι το 12,8% του ΑΕΠ. Κατά το τρέχον έτος η ένωση αναμένει περαιτέρω αύξηση του εν λόγω ποσοστού, που προβλέπεται να φτάσει στο 13,4%. Η Μαδρίτη, η Βαρκελώνη, τα Κανάρια Νησιά και οι Βαλεαρίδες Νήσοι είναι υπερπλήρεις, ενώ το ίδιο συμβαίνει ακόμη και σε πόλεις όπως η Μάλαγα και η Σεβίλλη.

Ο στόχος της κυβέρνησης Σάντσεθ ήταν η μείωση της εξάρτησης της χώρας από τον τουρισμό. Οι επιπτώσεις αυτής της συνθήκης φάνηκαν ιδίως στην πανδημία, όταν τα τουριστικά κέντρα βρέθηκαν στο χείλος της οικονομικής καταστροφής.

Προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνταν οι προσπάθειες της Φρανσίνα Αρμενγκόλ, σοσιαλίστριας κυβερνήτριας των Βαλεαρίδων Νήσων μέχρι το περασμένο καλοκαίρι. «Η Αρμενγκόλ επεδίωξε να σταματήσει τις κερδοσκοπικές επενδύσεις και περιόρισε τα τουριστικές κρουαζιέρες στην Πάλμα. Ήταν μια στρατηγική που στόχευε στη βιωσιμότητα», λέει ο Ματίας Μάιντελ, Γερμανός επιχειρηματίας από τον χώρο των ακινήτων με έδρα στις Βαλεαρίδες Νήσους.

Αντίστοιχες ήταν και οι πολιτικές της Άντα Κολάου, κυβερνήτριας της Βαρκελώνης έως το 2023. Κατά την οκταετή θητεία της η Κολάου πολέμησε την AirBnB και άλλους μεσίτες. Παρ' όλα αυτά δεν κατάφερε να περιορίσει τον αριθμό των τουριστών και των ψηφιακών νομάδων. Στη μητρόπολη του Γκαουντί ήρθαν μόνο το 2023 περίπου 26 εκατομμύρια επισκέπτες.

Η Μαδρίτη δεν θέλει να γίνει Βαρκελώνη

Στη Βαρκελώνη ο τουρισμός έφερε αύξηση και στην εγκληματικότητα. Οι οργανωμένες συμμορίες ληστών αυξήθηκαν. Η ένωση ενοικιαστών "Sindicato de Inquilinas e Inquilinos de Madrid" φοβάται πως κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να συμβεί και στην πρωτεύουσα της χώρας: όπως δείχνουν δημοσκοπήσεις, το 27% των πολιτών δηλώνει πως το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπισε το 2023 ήταν η έλλειψη ασφάλειας.

Η Λίλι Ροζ πάντως, Γαλλίδα φοιτήτρια που σπουδάζει στη Μαδρίτη στα πλαίσια του προγράμματος ανταλλαγών Erasmus, δεν νιώθει ανασφάλεια στην πόλη. «Σε σύγκριση με το Παρίσι εδώ μοιάζει με παράδεισο», λέει. Για την ίδια μεγαλύτερο ζήτημα ήταν ωστόσο το να βρει ένα διαμέρισμα, το οποίο να μπορεί να καλύψει οικονομικά. Όπως λέει και μία άλλη φοιτήτρια από την Ισλανδία, το φθηνότερο σπίτι που βρήκε και στο οποίο μένει έχει μηνιαίο ενοίκιο στα 850 ευρώ.

Ενώ οι ιδιοκτήτες των διαμερισμάτων αυτών τρίβουν τα χέρια τους, οι ενοικιαστές νιώθουν πως απειλείται η ίδια η ύπαρξή τους. Σε ένα από τα σπίτια του Λαβαπιές κρέμεται ένα μεγάλο πανό κατά της Elix Rental Housing – μίας εκ των εταιρειών που αγοράζουν τα διαμερίσματα και τα προσφέρουν με υψηλότερα ενοίκια στους τουρίστες. Ακόμη και οι τελευταίοι μπορούν έτσι να αντιληφθούν τι ακριβώς συμβαίνει στην περιοχή.

Όπως τονίζει ο Όσκαρ Βιγιασάντε, σε περιοχές όπως το Λαβαπιές οι τουρίστες έχουν και θετικό αντίκτυπο, καθώς υπάρχει μεγαλύτερη αστυνόμευση λόγω αυτών και ενισχύεται και η τοπική οικονομία. «Το ζήτημα όμως είναι το σωστό μέτρο», λέει ο Βιγιασάντε. Η ισπανική κυβέρνηση και οι πολιτικοί αντιπρόσωποι σε τοπικό επίπεδο θα έπρεπε να βάλουν ένα όριο σε αρκετές περιοχές, εάν δεν θέλουν να χάσει η Ισπανία τη φήμη της ως ασφαλής και φιλικός για τους παραθεριστές προορισμός.

(Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς)