Το Βερολίνο είναι μια πόλη με βαριά τη σκιά της ιστορίας. Το Ολυμπιακό Στάδιο, από όπου δόθηκε το έναυσμα για τους φετινούς Special Olympics για αθλητές και αθλήτριες με νοητική αναπηρία, έχει επίσης τη δική του βαριά ιστορία. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1936 είχαν επισκιαστεί από την παρουσία του Χίτλερ. Τα ολυμπιακά ιδεώδη είχαν δώσει τη θέση τους στη ρατσιστική και μισαλλόδοξη εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία.

Σχεδόν 90 χρόνια μετά, στο ίδιο στάδιο διεξήχθησαν το προηγούμενο δεκαήμερο (17 με 25 Ιουνίου) οι Special Olympics, με 7.000 αθλητές από 180 χώρες, περίπου 18.000 εθελοντές, χιλιάδες προπονητές, επιτελεία, μέλη οικογενειών, 50.000 θεατές στην φαντασμαγορική Τελετή Έναρξης και συνολικά 300.000 επισκέπτες. Με μότο «μαζί ανίκητοι» στόχος των Special Olympics ήταν να σταλεί ένα μήνυμα για περισσότερη συμμετοχή, σύμπραξη, κατανόηση και σεβασμό των ατόμων με νοητικές αναπηρίες.

Εντυπωσιακές και κυρίως με μια συγκινητική και ελπιδοφόρα παρουσία ήταν οι πολυμελείς αποστολές Ελλάδας και Κύπρου, με 71 αθλητές από την Ελλάδα και 35 από την Κύπρο. Με αξιοθαύμαστες επιτυχίες και δεκάδες μετάλλια σε διάφορα αγωνίσματα: από τον στίβο, την κολύμβηση και την ποδηλασία μέχρι το μπάσκετ, τη ρυθμική και ενόργανη γυμναστική μέχρι το μπόουλινγκ και το μπότσε. Τα μετάλλια βέβαια στους συγκεκριμένους αγώνες δεν είναι αυτοσκοπός, διότι κερδισμένοι είναι ουσιαστικά όλοι όσοι κάνουν το ταξίδι και φτάνουν στο διεθνές αγωνιστικό τερέν.

«Ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς…»

 «Ήταν δεκαπέντε μέρες γεμάτες μοναδικά συναισθήματα, ξεπερνώντας τις προσδοκίες μας. Αυτοί οι παγκόσμιοι αγώνες έχουν συμβάλει πραγματικά στην κοινωνική αλλαγή μέσω της ένταξης. Ήταν στιγμές που έφεραν πραγματικά τον κόσμο κοντά σε μια εποχή, όπως η σημερινή, που το χρειαζόμαστε περισσότερο» αναφέρει στην DW η Γενική Γραμματέας των Special Olympics Κύπρου Ελένη Ρωσσίδου. Όπως λέει χαρακτηριστικά: «Απαιτούμε την ένταξη των αθλητών και αθλητριών μας στην κοινωνία σε όλα τα επίπεδα. Το Βερολίνο ήταν η ευκαιρία για να υπενθυμίσουμε στον κόσμο ότι όταν πρόκειται για την ένταξη η δράση πρέπει να ξεπερνά τις λέξεις». Για την ίδια πάντως υπάρχει ακόμη «αρκετός δρόμος σε παγκόσμιο επίπεδο που πρέπει να διανύσουμε» για να επιτευχθεί ο στόχος της πλήρους ένταξης των ατόμων με νοητική αναπηρία στη σύγχρονη κοινωνία.

Παρόμοια άποψη έχει και η Άρτεμις Βασιλικοπούλου, εθνική διευθύντρια Special Olympics Ελλάδας, που συμμετέχει στα Special Olympics από τα πρώτα βήματά τους στην Ελλάδα. «Υπάρχει ακόμη δρόμος» αναφέρει και η κ. Βασιλικοπούλου στην DW. Πλέον, όπως εξηγεί, έχει γίνει ένα σημαντικό βήμα, από τον Μάιο έχουν αναγνωριστεί επίσημα ως «ομοσπονδία» κι έτσι μπορούν να χρηματοδοτούνται πια από τον κρατικό προϋπολογισμό, γεγονός που διευκολύνει το έργο τους. Μέχρι τώρα όλα γίνονταν με χορηγείες και δωρεές ιδιωτών και ιδρυμάτων.

«Στην αρχή είχαμε συναντήσει πολλά προβλήματα. Πλέον όμως έχουμε φτάσει σε ένα σημείο, όπου όλοι γνωρίζουν τι είναι τα Special Olympics και πόσο σημαντική είναι η ένταξη των ατόμων αυτών μέσα από τον αθλητισμό στην κοινότητα, στην πόλη, στην περιφέρειά τους» αναφέρει χαρακτηριστικά. Το σημαντικό στοιχείο στην ελληνική αποστολή είναι ότι συμμετέχουν πλέον πολλοί αθλητές από την ελληνική επαρχία, οι οποίοι διαφορετικά δεν θα είχαν αυτές τις δυνατότητες. «Δίνεται η ευκαιρία σε άτομα με αναπηρία να ζήσουν εμπειρίες, που δεν θα μπορούσαν να ζήσουν με τίποτα. Ένας αθλητής από την Λευκάδα μπήκε για πρώτη φορά σε αεροπλάνο», μας λέει χαρακτηριστικά» ευχαριστώντας από καρδιάς όλα τα μέλη της αποστολής για τη συμβολή τους.

Τα πρακτικά εμπόδια και η μεγάλη εικόνα

Και για τη γερμανική κυβέρνηση οι Παγκόσμιοι Αγώνες Special Olympics του Βερολίνου ήταν όχι απλώς ένα μεγάλο στοίχημα, αλλά «απόλυτη προτεραιότητα». Άλλωστε έννοιες όπως «ένταξη» και «συμπερίληψη» ακούει κανείς συχνά τόσο στο γερμανικό κοινοβούλιο όσο και στα επιμέρους γερμανικά υπουργεία. Για μια «σπουδαία διοργάνωση» έκανε λόγο ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς ο οποίος έδωσε διπλά το «παρών», στην τελετή έναρξης και σε αγώνα μπόουλινγκ. «Η συμμετοχή είναι σχεδόν πιο σημαντική από τη νίκη. Λίγοι κερδίζουν, αλλά όλοι συμμετέχουν και αυτό είναι πραγματικά υπέροχο», ανέφερε ο Όλαφ Σολτς. «Υποδειγματικοί αγώνες, πρότυπο και για άλλα αθλητικά γεγονότα» ήταν οι Special Olympics του Βερολίνου και για την Κριστιάνε Κραγιέφσκι, πρόεδρο της Γερμανικής Ομοσπονδίας Special Olympics.

Στην πραγματικότητα όμως και στην Γερμανία οι αριθμοί δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικοί στο πεδίο της ένταξης και της συμμετοχής. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία μόνο το 8% των ατόμων με διανοητική αναπηρία στη Γερμανία έχουν πρόσβαση σε αθλητικές δραστηριότητες. Ποσοστό που απέχει πολύ από τον στόχο της γερμανικής κυβέρνησης για «προσβασιμότητα» στον αθλητισμό γύρω το 16%. Το ιδανικό για την Κραγιέφσκι θα ήταν κάποια ημέρα το ποσοστό αυτό να ανέλθει στο 36%, όπως ισχύει δηλαδή και για άτομα χωρίς διανοητική αναπηρία.

Πάντως και στους Special Olympics της γερμανικής πρωτεύουσας – η οποία σημειωτέον διεκδικεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2036 - αναδύθηκαν στην πράξη οι δυσκολίες και οι αδυναμίες για μια αποτελεσματική ένταξη των ατόμων με αναπηρία επί ίσοις όροις. Παρά τον ενθουσιασμό και την αφοσίωση διοργανωτών και εθελοντών, οι μεγάλες αποστάσεις, τα προβλήματα στις μετακινήσεις στην πόλη και μεταξύ των χώρων διεξαγωγής των αγωνισμάτων - υπό τον μανδύα των φιλικών προς το περιβάλλον ‘Green Games’ -, η βιαστική ίσως εκπαίδευση πολλών εθελοντών  αλλά κι ένα σκάνδαλο κακοποίησης στους κόλπους της γερμανικής ομάδας έδειξαν ότι η διοργάνωση αντίστοιχων αθλητικών γεγονότων απαιτεί ίσως ευρύτερη προετοιμασία, γνώση και κατάλληλες αστικές υποδομές. Και βέβαια τους κατάλληλους ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις.

Ποια είναι όμως τελικά η κληρονομιά αυτών των αγώνων; Ίσως η ορατότητα, η συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στον αθλητισμό, την τέχνη, τη δημόσια δράση χωρίς φόβο και ντροπή. Το να βγουν μπροστά και να τραβήξουν πάνω τους τα φώτα. Και μέσα από την ορατότητα και τον δημόσιο διάλογο, η συνειδητοποίηση ότι η σύγχρονη κοινωνία είναι εκ φύσεως πολύχρωμη και πολυφωνική με ίσα δικαιώματα που πρέπει να παρέχονται σε όλους στο ακέραιο.