Υπάρχουν πράγματα, για τα οποία μιλάει κανείς δημόσια, και άλλα που ανήκουν στη σφαίρα της εμπιστευτικότητας. Αυτό ισχύει τόσο στην καθημερινή μας ζωή όσο και στην πολιτική, και ιδιαίτερα στη διεθνή πολιτική. Στις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, η μυστική διπλωματία είχε πάντα μια σταθερή θέση. Σε ορισμένες περιπτώσεις το κοινό δεν μαθαίνει καν για γεγονότα που λαμβάνουν χώρα πίσω από κλειστές πόρτες ή συμβαίνει μόνο πολλά χρόνια αργότερα μέσα από τα απομνημονεύματα πολιτικών και διπλωματών και τα ιστορικά αρχεία.
Μόνο λιγοστές πληροφορίες έχουν διαρρεύσει για τη συνάντηση έμπιστων του Έλληνα πρωθυπουργού και του Τούρκου προέδρου λίγο πριν από τα Χριστούγεννα. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι η Άννα-Μαρία Μπούρα, διευθύντρια του διπλωματικού γραφείου του ΄Ελληνα πρωθυπουργού, και ο Ιμπραήμ Καλίν, στενός συνεργάτης του προέδρου Ερντογάν, συναντήθηκαν στην αντιπροσωπεία της Γερμανίας στα μέσα Δεκεμβρίου μετά τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ στις Βρυξέλλες. Είναι επίσης γνωστό ότι ο Γενς Πλέτνερ, ο βασικότερος σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Γερμανού καγκελάριου, κάθονταν στο τραπέζι. Έχει σημασία ότι ο Πλέτνερ διετέλεσε πρέσβης της Γερμανίας στην Αθήνα από το 2017 έως το 2019 και εξακολουθεί να διατηρεί άριστες επαφές εκεί. Από τη συνάντηση δεν βγήκε ούτε ομαδική φωτογραφία ούτε επίσημη ανακοίνωση.
«Θα ακολουθήσουν κι άλλες επαφές»
Το μόνο που μπορούσε να διαβάσει κανείς στον ελληνικό και τον τουρκικό Τύπο στη συνέχεια ήταν ότι η συνάντηση πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της γερμανικής πλευράς με στόχο τη διερεύνηση των δυνατοτήτων αναζωογόνησης των παγωμένων διμερών διαύλων επικοινωνίας. Όντως οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας πάγωσαν ουσιαστικά μετά την ανακοίνωση του προέδρου Ερντογάν, την περασμένη άνοιξη, ότι δεν θα συναντιόταν πλέον με τον Μητσοτάκη. Ως αποτέλεσμα του "Μητσοτάκης γιοκ" οι δίαυλοι επικοινωνίας έχουν «σιγήσει» - τουλάχιστον αυτό είναι γνωστό. Η διπλωματική αφωνία συνοδεύεται από μια πρωτοφανή κλιμάκωση της εχθρικής ρητορικής και επανηλειμμένων παραβιάσεων ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο από την πλευρά της Τουρκίας. Όλα αυτά δεν είναι προκλητικά και απαράδεκτα μόνον για τους Έλληνες. Περισσότερες από μία φορές, το Βερολίνο έχει καταστήσει σαφές ότι αυτή η συμπεριφορά της Άγκυρας είναι απαράδεκτη και πρέπει να σταματήσει.
Η στάση αυτή έγινε ιδιαίτερα ορατή κατά την επίσκεψη της Γερμανίδας υπουργού Εξωτερικών Ανναλένας Μπέρμποκ σε Ελλάδα και Τουρκία τον περασμένο Ιούλιο. Για την τουρκική κυβέρνηση, η οποία είχε συνηθίσει στις ιδιαίτερες σχέσεις με την Άγκελα Μέρκελ όλα τα χρόνια, η σχετικά σκληρή γλώσσα του Βερολίνου αποτέλεσε σοκ. «Στο παρελθόν, η Γερμανία συμπεριφερόταν ως έντιμος διαμεσολαβητής», παραπονέθηκε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, «αλλά τώρα δυστυχώς έχει χάσει την ισορροπία της». Έκτοτε η Άγκυρα έχει επικρίνει επανειλημμένα τη Γερμανία - και την Ευρωπαϊκή Ένωση - για τις δηλώσεις τους σχετικά με τα ελληνοτουρκικά. Για τον λόγο αυτό προκάλεσε έκπληξη σε ουκ ολίγους παρατηρητές ότι ο Ερντογάν συμφώνησε στη συνάντηση των Βρυξελλών. «Είναι θαύμα που κάθισαν σε ένα δωμάτιο", λέει γερμανική διπλωματική πηγή στην Αθήνα. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος στο Βερολίνο δεν θέλησε να μοιραστεί άλλες λεπτομέρειες: «Το περιεχόμενο των συνομιλιών είναι μυστικό και αυτό είναι λογικό», δήλωσε προσθέτοντας την ακόλουθη - πολιτικά σημαντική- πληροφορία: «Ο Έλληνας πρωθυπουργός και ο Τούρκος πρόεδρος εκφράστηκαν πολύ θετικά απέναντι στο γερμανικό ερώτημα, κατά πόσο μια τέτοια συνάντηση θα ήταν χρήσιμη». Και είπε ακόμα ότι «θα ακολουθήσουν κι άλλες επαφές, αλλά όλα τα υπόλοιπα παραμένουν εμπιστευτικά».
Ζυμώσεις στο τρίγωνο Βερολίνο, Αθήνα, Άγκυρα
Η γερμανική διαμεσολάβηση δεν περιορίζεται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις με τη στενή έννοια αλλά περιλαμβάνει και την Κύπρο. Τελευταία παρατηρείται μια άνευ προηγουμένου αύξηση των διπλωματικών επαφών μεταξύ του Βερολίνου και της Λευκωσίας. Τους τελευταίους μήνες, ο πρόεδρος Αναστασιάδης επισκέφθηκε το Βερολίνο. Πρόσφατα η μέχρι χθες υπουργός Άμυνας της Γερμανίας βρέθηκε στην Κύπρο που δείχνει ότι οι γερμανοκυπριακές σχέσεις πλέον έχουν και μία στρατιωτική διάσταση. Πριν από λίγες ημέρες, τέλος, ο κύπριος υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Κασουλίδης επισκέφθηκε τη Γερμανία. «Η διαίρεση του νησιού δεν μπορεί να αποτελέσει λύση», ήταν η κατηγορηματική τοποθέτηση της γερμανίδας υπουργού Εξωτερικών σε κοινή συνέντευξη Τύπου. Η κυρία Μπερμποκ είπε επίσης ότι το Βερολίνο θα συνεχίσει να κάνει ό,τι μπορεί για την αποκλιμάκωση των εντάσεων στην περιοχή και πρόσθεσε ότι η Κύπρος μπορεί να βασιστεί στη αλληλεγγύη της Γερμανίας και της ΕΕ.
Το ότι αυτά δεν είναι κενά λόγια και οι πρωτοβουλίες έχουν χειροποιαστά αποτελέσματα το επισήμανε με εξαιρετική διαφάνεια ο κ. Κασουλίδης. «Η Γερμανία είναι σε θέση να συνομιλήσει με την Τουρκία σε μία φιλική βάση δούναι και λαβείν, η Γερμανία το έχει αποδείξει αυτό». Και συνέχισε ο κ. Κασουλίδης: «Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες αλλα το 2022 η Τουρκία δεν εισήλθε στην κυπριακή ΑΟΖ ούτε έχει προχωρήσει στα Βαρώσια. Το ότι δεν έγιναν όλα αυτά, οφείλεται εν μέρει στη Γερμανία» κατέληξε ο Κύπρος υπουργός. Τα λόγια του είναι εξαιρετικής σημασίας, διότι κατονομάζουν με μεγάλη σαφήνεια τις συγκεκριμένες επιτυχίες της μυστικής διαμεσολάβησης του Βερολίνου. Δύσκολα αναμένεται ότι η ελληνική - ή ακόμη και η τουρκική - κυβέρνηση θα αναφερθούν με παρόμοια διαφάνεια στις εμπιστευτικές συνομιλίες τους, οι οποίες διεξάγονται με τη συνδρομή της Γερμανίας. Εν κατακλείδι η επιτυχία της μυστικής διπλωματίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη μυστικότητα. Από την άποψη αυτή, το ότι δεν δημοσιοποιούνται τα πάντα έχει και το καλό του.
Ρόναλντ Μαϊνάρντους
Ο Δρ Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι πολιτικός αναλυτής και σχολιαστής και Κύριος Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Στα μέσα της δεκαετίας του 90 διετέλεσε διευθυντής της Ελληνικής Σύνταξης της Deutsche Welle.