Κυριακή μεσημέρι στο «Ωδείο Τουρκικής Μουσικής Βερολίνου» μια ομάδα νέων μουσικών κάνει πρόβες. Πρόκειται για ένα σεμινάριο με τον Ρος Ντέιλι, τον ιρλανδό μουσικό που εδώ και 40 χρόνια ζει στην Ελλάδα, τα περισσότερα από αυτά στην Κρήτη. Το προηγούμενο βράδυ είχε δώσει συναυλία μαζί τους στην αίθουσα του «Εργαστηρίου των Πολιτισμών»(Werkstatt der Kulturen). Η πρώτη εντύπωση ακούγοντας τη μουσική σε αυτή τη συναυλία ήταν ότι παίζονται παραδοσιακά κομμάτια από την Κρήτη, την Τουρκία, το Αφγανιστάν, τον αραβικό κόσμο. Και όμως δεν ήταν έτσι. Η Κέλυ Θωμά, συνεργάτιδα και σύντροφος του Ρος Ντέιλι δηλώνει ωστόσο στο μικρόφωνο της DW: «Όλα αυτά τα κομμάτια είναι συνθέσεις σύγχρονες που έχουν γραφτεί τα τελευταία δέκα χρόνια. Πρόκειται για συνθέσεις που είναι επηρεασμένες από μουσικές παραδόσεις διάφορων λαών και σε φόρμες παραδοσιακές. Είναι σύγχρονη τροπική μουσική».

Ο εθνικός μουσικός πλούτος προϊόν συνεργασίας των λαών

Το «τροπικό» προέρχεται από τη λέξη «τρόπος» που στη βυζαντινή μουσική υπονοεί την έννοια «ήχος». Στην προκειμένη περίπτωση ο όρος «τροπική μουσική» αναφέρεται σε ένα είδος μουσικής, η οποία ορίζεται από συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά, και εντοπίζεται γεωγραφικά κυρίως στη Μέση Ανατολή και στην Ασία γενικότερα. Όπως εξηγεί ο Ρος Ντέιλι, όλα τα μουσικά ιδιώματα ανάμεσα στη βορειοδυτική Αφρική και τη δυτική Κίνα έχουν κοινές καταβολές και παραδόσεις που αναπτύχθηκαν στην πορεία πολλών αιώνων: «Η τροπική μουσική ενώνει πάρα πολλούς λαούς εδώ και πολλούς αιώνες. Δεν είναι κάτι πρόσφατο. Είναι κάτι που ισχύει εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όλες οι μουσικές αυτές είναι προϊόντα της συνεργασίας αυτών των λαών. Στη μουσική δεν υπάρχει παρθενογένεση. Όλα προέρχονται από συνεργασίες, από προσμείξεις, από διαφορετικά ετερόκλητα στοιχεία που ανταμώνουν».

Και αν η κάθε μια από τις χώρες αυτού του τεράστιου χώρου έχει να αναδείξει έναν πλούσιο μουσικό θησαυρό, τούτο οφείλεται ακριβώς στο πλέγμα των συνεργασιών που υπήρξε στο παρελθόν.

Αυτό το δίκτυο πολιτισμικών επαφών που υπήρξε δεν υπάρχει πλέον. Τα εθνικά σύνορα περιέφραξαν και τις μουσικές. Ένας άλλος σημαντικός λόγος της οπισθοχώρησης παραδοσιακών ακουσμάτων είναι η εξάπλωση ανά την υφήλιο της αγγλοσαξονικής μουσικής ροκ και ποπ. Ο λόγος για την επικράτηση τους δεν εξηγείται με κάποια ποιοτική τους ανωτερότητα, επισημαίνει ο Ρος Ντέιλι, αλλά με το ότι προέρχονται από περιοχές που διαθέτουν ισχυρούς οικονομικούς πόρους για την προβολή και διάδοση του συγκεκριμένου μουσικού είδους.

Το βαρύ φορτίο της παράδοσης

Σε μια προσπάθεια να προωθήσει την ιδέα της συνεργασίας μουσικών της ευρύτερης περιοχής που απλώνεται από την ανατολική Μεσόγειο ως την Κίνα ο Ρος Ντέιλι έχει ιδρύσει μαζί με άλλους μουσικούς στο Χουδέτσι Ηρακλείου το “Μουσικό Εργαστήρι Λαβύρινθος”. Εδώ διδάσκονται μουσικές παραδόσεις της Ελλάδας, της Τουρκίας, του αραβικού κόσμου, του Ιράν, του Αφγανιστάν, της Ινδίας. Κάθε χρόνο έρχονται δάσκαλοι μουσικής από το εξωτερικό, προπαντός από την Τουρκία, για να παραδώσουν σεμινάρια. Ανάλογες προσκλήσεις δέχονται ο Ρος Ντέιλι και οι συνεργάτες του από μουσικούς θεσμούς του εξωτερικού. Στα πλαίσια αυτής της διεθνής συνεργασίας προέκυψε και η πρόσκληση του «Ωδείου Τουρκικής Μουσικής Βερολίνου».

Οι νέοι μουσικοί του σεμιναρίου στους οποίους ο Ρος Ντέιλι παρέδωσε μαθήματα ήταν κυρίως τουρκικής καταγωγής, όλοι τους γεννημένοι στη Γερμανία. Ενώ βρίσκει συγκινητικό το ενδιαφέρον τους για την παραδοσιακή μουσική, και ειδικά για την τουρκική, ο Ντέιλι εκφράζει και κάποιους ενδοιασμούς: «Βεβαίως είναι θεμιτό για τον καθέναν να έχει επίγνωση και επαφή με τις ρίζες του. Αλλά δεν θα πρέπει αυτό το πράγμα να αρχίζει να καταπιέζει και να γίνεται βαρύ φορτίο υποχρεώσεων που πρέπει να κουβαλάμε παντού. Όταν λειτουργεί έτσι είναι καλύτερα να μην υπάρχει».

Βέβαια, η διαπίστωση αυτή δεν ισχύει μόνο για αυτή τη συγκεκριμένη περίπτωση. Είναι θεμιτή η προσπάθεια για την κατανόηση σε βάθος της μουσικής παράδοσης αλλά ταυτόχρονα, λέει ο Ρος Ντέιλι, θα πρέπει να αφήνουμε τους εαυτούς μας ελεύθερους να κάνουν αυτό που τους ταιριάζει. «Η μουσική θα πρέπει να είναι ώθηση και όχι δέσμευση».

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο