Με την παρουσίαση έκθεσης εμπειρογνωμόνων για την έκταση των ζημιών που υπέστη κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Πολωνία θέλει να δώσει έμφαση στα αιτήματα για καταβολή επανορθώσεων από τη Γερμανία. Η έκθεση κοινοβουλευτικής επιτροπής είναι ογκωδέστατη,  καλύπτει τρεις τόμους και αναφέρει συγκεκριμένο πόσο για την εκτιμώμενη ζημιά: 1,3 τρις ευρώ. Ο πρόεδρος του κυβερνητικού κόμματος PiS, Γιάροζλαβ Κατσίνσκι, μιλώντας στη Βαρσοβία, έκανε λόγο για «τεράστιες ζημιές». Αλλά ποια είναι ακριβώς τα πολωνικά αιτήματα;

Η Συμφωνία 2+4 του 1990

Η γερμανική εισβολή στη Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου σηματοδότησε την αρχή του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου με τουλάχιστον 55 εκατομ. νεκρούς, άλλες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 80 εκατομ. Οι ανθρώπινες απώλειες της Πολωνίας ήταν ανάμεσα στα 4 έως 6 εκατομ. - έως και το ένα πέμπτο του πληθυσμού. Ο βαθμός καταστροφής που προκλήθηκε από τον ναζιστικό πόλεμο εξόντωσης ήταν επίσης συγκριτικά υψηλός. Για παράδειγμα, η πρωτεύουσα Βαρσοβία καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς. Δεν δόθηκαν αποζημιώσεις; 

Στη Συμφωνία του Πότσνταμ το 1945, οι τέσσερις νικήτριες δυνάμεις συμφώνησαν ότι η Σοβιετική Ένωση θα αποζημιωνόταν από τη σοβιετική ζώνη κατοχής στην ανατολική Γερμανία και ότι η Πολωνία θα ελάμβανε το μερίδιό της. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μέχρι το 1953 περίπου 3.000 εταιρείες διαλύθηκαν και τους αφαιρέθηκαν πρόσθετα προϊόντα από την τρέχουσα παραγωγή τους. Ωστόσο, η κυβέρνηση της Βαρσοβίας υποστηρίζει ότι η Πολωνία έπρεπε να αντισταθμίσει το μερίδιό της προμηθεύοντας άνθρακα στη Σοβιετική Ένωση. Επιπλέον, οι δυτικές χώρες όπως η Γαλλία και η Ολλανδία, έτυχαν καλύτερης μεταχείρισης.

Για τη γερμανική κυβέρνηση, το ζήτημα των αποζημιώσεων έκλεισε νομικά και πολιτικά με τη Συμφωνία 2+4 του 1990 σχετικά με τις συνέπειες της εξωτερικής πολιτικής της γερμανικής Επανένωσης. Ωστόσο, οι αποζημιώσεις δεν αναφέρονται ρητά στη συμφωνία που συνήφθη μεταξύ της Δυτικής και της Ανατολικής Γερμανίας και των τεσσάρων πρώην κατοχικών δυνάμεων ΗΠΑ, Σοβιετικής Ένωσης, Γαλλίας και Μεγάλης Βρετανίας. Επιπλέον, πολλά κράτη που δέχθηκαν επίθεση και καταλήφθηκαν από τη ναζιστική Γερμανία, όπως η Ελλάδα και η Πολωνία, δεν συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις.Πολύ πρόσφατα, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς απέρριψε τα αιτήματα της Πολωνίας για πολεμικές επανορθώσεις και επεσήμανε ότι η Γερμανία συμβάλλει καταβάλλοντας υψηλές εισφορές στον κοινοτικό προϋπολογισμό.Αξίζει να σημειωθεί ότι η Πολωνία είναι ο μεγαλύτερος δικαιούχος των γερμανικών συνεισφορών. Αλλά γιατί η Πολωνία δημοσιεύει αυτήν την έκθεση αυτή τη στιγμή;

Κατσίνσκι: «Μακρά και δύσκολη διαδικασία»

Οι εκπρόσωποι του συντηρητικού λαϊκιστικού κόμματος PiS, το οποίο κυβερνά την Πολωνία από το 2015, έχουν επανειλημμένα εγείρει το ζήτημα των επανορθώσεων. Το 2017, με πρωτοβουλία του PiS, συστάθηκε κοινοβουλευτική επιτροπή για να συντάξει έκθεση σχετικά με το εκτιμώμενο ύψος των ζημιών από τον πόλεμο. Η δημοσίευση αυτής της έκθεσης ανακοινώθηκε πολλές φορές, αλλά καθυστέρησε επανειλημμένα. Τον περασμένο Νοέμβριο, η Πολωνία ίδρυσε επίσης ένα ερευνητικό ινστιτούτο για ζημιές από τον πόλεμο. Τότε, ο πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι είχε πει ότι το θέμα των επανορθώσεων συνεχίζει να είναι επίκαιρο, «επειδή η Πολωνία αντιμετωπίστηκε πολύ άσχημα, καθώς δεν έλαβε αποζημιώσεις». Δεν είναι ακόμη σαφές εάν η πολωνική κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει την έκθεση για να υποβάλει συγκεκριμένο αίτημα στη γερμανική κυβέρνηση με το ποσό. Ο ίδιος ο Κατσίνσκι παραδέχθηκε στη παρουσίαση της έκθεσης ότι θα ήταν μια «μακρά και δύσκολη διαδικασία».

«Αλλά μόνο και μόνο η δημοσίευση της έκθεσης θα επιβαρύνει τις γερμανο-πολωνικές σχέσεις», εκτιμά η Ανιέσκα Λάντα Κονεφάλ από το γερμανικό Ινστιτούτο Πολωνίας στο Ντάρμσταντ. «Η αντιγερμανική ρητορική της κυβέρνησης του PiS θα ενταθεί στη συνέχεια για λόγους κυρίως εσωτερικοπολιτικούς. Το PiS έχει ήδη στραφεί στις κοινοβουλευτικές εκλογές που θα διεξχαθούν το φθινόπωρο του 2023 και ελπίζει να διατηρήσει τον πυρήνα του εκλογικού του δυναμικού κάνοντας εκστρατεία κατά της Γερμανίας».

Στη γερμανική πολιτική αλλά στην γερμανική κοινή γνώμη, δεν υπάρχει κλίμα κατανόησης γύρω από όλα αυτά. «Αυτό δεν δημιουργεί εμπιστοσύνη στη Γερμανία, που στις γερμανο-πολωνικές σχέσεις είναι αυτή τη στιγμή επειγόντως απαραίτητη προκειμένου να βοηθήσουμε την Ουκρανία μαζί», λέει  η Λάντα Κονεφαλ. Επανορθώσεις ζητά και η Ελλάδα. Στις αρχές Ιουνίου, η Ελλάδα κάλεσε μέσω ρηματικής διακοίνωσης τη Γερμανία να διαπραγματευτεί τις επανορθώσεις.Η κυβέρνηση της Αθήνας - τότε ακόμη υπό τον αριστερό πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα - είχε υπολογίσει το κόστος μετά από διεργασίες κοινοβουλευτικής επιτροπής στα 289 δις ευρώ, συμπεριλαμβανομένου και του αναγκαστικού δανείου. Ο νυν συντηρητικός Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ζήτησε μάλιστα να γίνουν διαπραγματεύσεις.

Ντόρις Χάιμεν, Μίχαελ Φίσερ/ dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου