Μέχρι πρότινος η πορτογαλική νομοθεσία προέβλεπε πως οι παράνομοι μετανάστες δεν ήταν υποχρεωμένοι να εγκαταλείψουν τη χώρα, προκειμένου να λάβουν άδεια εργασίας. Τώρα όμως η πρακτική αυτή καταργείται. Σύμφωνα με τον αρμόδιο Αναπληρωτή Υφυπουργό Προεδρίας Ρουί Αρμίντο Φρέιτας, η αλλαγή αυτή αποτελεί μονάχα προσαρμογή στην κείμενη ενωσιακή νομοθεσία.

Οι εκπρόσωποι των μη κυβερνητικών οργανώσεων πάντως κάνουν λόγο για μία παραχώρηση στις λαϊκιστικές δεξιές παρατάξεις που στρέφονται εναντίον των μεταναστών. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μία απόδειξη πως η μεταναστευτική πολιτική της Πορτογαλίας είναι μάλλον συγκεχυμένη – τουλάχιστον ως τώρα.

Προϋπόθεση η άδεια παραμονής για την είσοδο στη χώρα

«Η αρμόδια για τη μετανάστευση αρχή AIMA έχει συνολικά 400.000 αιτήσεις που δεν έχουν εξεταστεί ακόμη», εξηγεί στην DW ο Φρέιτας. Πολλοί παράνομοι μετανάστες που αναζητούν δουλειά θέλησαν να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα που τους δινόταν να περάσουν πρώτα στη χώρα και να αποκτήσουν μετά τα απαραίτητα χαρτιά. Και σύμφωνα με τον Φρέιτας αυτό είναι κάτι που έπρεπε να σταματήσει άμεσα.

«Το αργότερο μέχρι τα τέλη Ιουνίου του επόμενου έτους θα πρέπει να οργανωθεί η επεξεργασία των αιτήσεων, μερικές εκ των οποίων έχουν κατατεθεί εδώ και δύο χρόνια. Θέλουμε να βρούμε λύσεις σε ορισμένα προβλήματα που επιδεινώνονται σε βάθος πολλών ετών», τονίζει ο Φρέιτας. Από τον περασμένο Ιούνιο οι μετανάστες που θέλουν να εργαστούν στην Πορτογαλία πρέπει να υποβάλουν αίτηση για άδεια παραμονής σε κάποια πρεσβεία ή προξενείο της Πορτογαλίας στο εξωτερικό.

Η οικονομία χρειάζεται ξένο εργατικό δυναμικό

Αυτό όμως δεν είναι τόσο απλό, μιας και η Πορτογαλία δεν έχει ούτε πρεσβείες ούτε προξενεία σε πολλές από τις παραδοσιακές χώρες προέλευσης. Επομένως, άνθρωποι από το Νεπάλ ή το Μπαγκλαντές που ενδιαφέρονται για αγροτικές δουλειές θα πρέπει να κάνουν αίτηση για βίζα στην πορτογαλική πρεσβεία στο Νέο Δελχί της Ινδίας.

Αυτό μάλιστα αποτελεί πρόβλημα και για τους Πορτογάλους αγρότες, όπως επισημαίνει ο Λουίς Μίρα της Πορτογαλικής Ένωσης Αγροτών: «Χρειαζόμαστε εργατικά χέρια την περίοδο της συγκομιδής και όχι απλώς κάποια στιγμή αργότερα. Και η κυβέρνηση οφείλει να επιτρέψει στους εργαζόμενους να συνεχίσουν να έρχονται γρήγορα και χωρίς πολλή γραφειοκρατία στην Πορτογαλία».

Οι εξτρεμιστές ενάντια στους μετανάστες

Εδώ και καιρό η Πορτογαλία, όπως και η Γερμανία, έχει μεγάλη ανάγκη από ξένο εργατικό δυναμικό: στη γεωργία απασχολούνται κατά κύριο λόγο Ασιάτες, οι οποίοι εργάζονται με χαμηλούς μισθούς, πολλά εστιατόρια και καφέ βασίζονται σε εργαζόμενους από τη Βραζιλία, ενώ στα εργοτάξια εργάζονται πολλοί Αφρικανοί.

Πολλοί από αυτούς ήρθαν στην Πορτογαλία χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα. Πληρώνουν φόρους και εισφορές, εξακολουθώντας συχνά να περιμένουν ακόμη την έκδοση της άδειας παραμονής τους. Και παρ’ ότι στηρίζουν και αυτοί την οικονομία και το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, οι λαϊκιστές τάσσονται με μίσος εναντίον τους.

Το ακροδεξιό κόμμα Chega, που κέρδισε πολλές επιπλέον έδρες στο κοινοβούλιο στις τελευταίες εκλογές, επιδιώκει τη θέσπιση ποσοστώσεων στις μεταναστευτικές ροές, όπως και τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη μεταναστευτική πολιτική. Ο Φρέιτας αναφέρει από την άλλη πλευρά πως «δεν θέλουμε λιγότερους μετανάστες, αλλά ένα σαφές κανονιστικό πλαίσιο για τους μετανάστες εργαζόμενους που υποδέχεται η χώρα – προκειμένου να μην μπορούν οι εξτρεμιστές να αξιοποιήσουν το συγκεκριμένο ζήτημα».

Όπως τονίζει ο Πορτογάλος πολιτικός, η Λισαβόνα αντιλαμβάνεται τα πλεονεκτήματα μίας πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Το ζητούμενο με την τροποποίηση της νομοθεσίας είναι να διασφαλιστούν τα απαραίτητα δικαιώματα και οι κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης για τους ανθρώπους που έρχονται από το εξωτερικό: «Είναι σημαντικό να ενσωματώνουμε κιόλας όσους έρχονται. Για την ανάπτυξη της οικονομίας χρειαζόμαστε ξένα εργατικά χέρια. Και η νέα νομοθεσία είναι ωφέλιμη και για όσους έρχονται στη χώρα και για όσους ζουν εδώ». Επιπλέον, με αυτόν τον τρόπο θα υπάρχουν και λιγότεροι μετανάστες που θα γίνονται θύματα παράνομων συμμοριών διακινητών.

Αυξάνεται ο αριθμός των παράνομων μεταναστών;

Κατά τους τρεις τελευταίους μήνες οι αιτήσεις για άδειες παραμονής που υποβάλλονται στο εξωτερικό μειώθηκαν κατά σχεδόν ένα τέταρτο. Την ίδια στιγμή όμως διάφορες ΜΚΟ αναφέρουν πως εξακολουθούν να φτάνουν πολλοί άνθρωποι στη χώρα παράνομα: «Στις καλλιέργειες και τα εστιατόρια εργάζονται σχεδόν αποκλειστικά αλλοδαποί. Αυτοί αυξάνονται διαρκώς – αρκεί κανείς να παρατηρήσει απλώς τον κόσμο στους δρόμους για να το καταλάβει. Και όλοι αυτοί έρχονται, επειδή τους έχουμε ανάγκη», δηλώνει ο Αλμπέρτο Μάτος από τη ΜΚΟ Solim.

«Εάν αυτοί οι μετανάστες δεν μπορούν να νομιμοποιηθούν μετά την άφιξή τους στη χώρα, ο αριθμός των παράνομων μεταναστών θα συνεχίζει να έχει ανοδική πορεία». Και τότε η αλλαγή της νομοθεσίας θα γυρίσει μπούμερανγκ στην πορτογαλική κυβέρνηση.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς