«Προκαλεί συχνά έκπληξη το πόσο περιορισμένη είναι η γνώση της ιατρικής κοινότητας σήμερα για τα ιατρικά εγκλήματα των ναζί», λέει ο Χέρβιγκ Τσεχ από το Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Γι' αυτό και ο Τσεχ με τους συναδέλφους του πρότειναν στον αρχισυντάκτη του επιστημονικού περιοδικού "The Lancet” πριν από τρία χρόνια τη σύσταση μιας επιτροπής για τη μελέτη των ιατρικών εγκλημάτων των ναζί - και μέσω αυτής την εξαγωγή συμπερασμάτων για το μέλλον.

Η λεπτομερής έκθεση της επιτροπής

Η έρευνα έχει πλέον ολοκληρωθεί. Τα ιστορικά στοιχεία που συγκεντρώθηκαν ήταν πολλά, καθιστώντας σαφές πως οι θηριωδίες που διαπράχθηκαν δεν ήταν μεμονωμένες, αλλά και πως σε ορισμένες περιπτώσεις εξακολουθούν να έχουν αντίκτυπο ακόμη και σήμερα.

Στην έκθεση παρουσιάζεται λεπτομερώς πώς καταρτίστηκαν οι «νόμοι περί υποχρεωτικής στείρωσης» που επέτρεψαν τη στείρωση 350.000 «γενετικά κατώτερων» ανθρώπων - πολλοί από αυτούς είτε πέθαναν κατά τη διαδικασία είτε έζησαν με πολύ σοβαρά σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δολοφονήθηκαν στη Γερμανία και τις κατεχόμενες χώρες τουλάχιστον 230.000 άτομα με νοητικές, σωματικές ή άλλες αναπηρίες στα πλαίσια των «προγραμμάτων ευθανασίας». Δεκάδες χιλιάδες ακόμη κακοποιήθηκαν ως πειραματόζωα.

Θεμέλιο για αυτές τις φρικαλεότητες αποτέλεσε το εθνικοσοσιαλιστικό φυλετικό δόγμα σχετικά με τα υποτιθέμενα «καλά» κληρονομικά χαρακτηριστικά. Οι ναζί υποστηρικτές της ευγονικής επιδίωξαν να εφαρμόσουν τη θεωρία περί εξέλιξης και φυσικής επιλογής του Δαρβίνου στην κοινωνία -έτσι, ενθάρρυναν την αναπαραγωγή ανθρώπων με «καλά» γενετικά χαρακτηριστικά και απέτρεπαν την αναπαραγωγή εκείνων που είχαν «κακά» γενετικά στοιχεία.

Ο ρόλος της κοινωνικής εξαθλίωσης και το φυλετικό μίσος

Σε πολλές χώρες η ευγονική έγινε σταδιακά αποδεκτή από την κοινωνία, αλλά ακόμη και την ιατρική - προκαλώντας τρομερά δεινά.

Στις αρχές του 20ού αιώνα οι ιδέες αυτές βρήκαν ιδιαίτερα γόνιμο έδαφος στη Γερμανία. Με την ανεργία στα ύψη, τη δραματική αύξηση της εγκληματικότητας, την εξάπλωση των ασθενειών και την υψηλή θνησιμότητα, η θεωρία περί ευγονικής έδινε μία απάντηση για τη δυστυχία που βίωνε ο κόσμος: την «κατώτερη βιολογική υπόσταση».

Μόνο δραστικά μέτρα, όπως η υποχρεωτική στείρωση ή η θανάτωση της «ανάξιας ζωής» θα μπορούσαν να σταματήσουν την παρακμή της κοινωνίας. Τα χρήματα, η τροφή και ο «ζωτικός χώρος» είναι πολύ περιορισμένα για να τα μοιραστεί κανείς με «ανάξια όντα».

Οι ναζί θεμελίωσαν στην ευγονική το φυλετικό τους μίσος: έθεταν σε προτεραιότητα την ανατροφή των «καθαρόαιμων Άριων παιδιών» και ταυτοχρόνως ήθελαν να ξεριζώσουν την «ανάξια ζωή» με κάθε τρόπο. Και αυτό ήταν ένα εγχείρημα, στο οποίο συμμετείχαν ενεργά και επιστήμονες και γιατροί.

Η έκθεση που παρουσιάζεται τώρα βασίζεται σε 878 πηγές, αποτελώντας την πιο ολοκληρωμένη σχετική έκθεση μέχρι σήμερα, όπως γράφει το "The Lancet”. Παρακολουθεί τις ιατρικές έρευνες κατά τη ναζιστική εποχή και παρουσιάζει επιπλέον τις ιστορίες συγκεκριμένων δραστών, αλλά και θυμάτων, όπως και γιατρών που κατέληξαν στη φυλακή και συνέχισαν να περιθάλπουν τους συγκρατούμενούς τους υπό τις πιο δύσκολες συνθήκες.

Ο αντίκτυπος στο σήμερα και τα διδάγματα για το μέλλον

Μετά τον πόλεμο πολλοί δράστες και οι συνεργοί τους δεν βρέθηκαν ενώπιον της δικαιοσύνης ή μόνο πολύ αργότερα. Όπως εξηγείται στην έκθεση, τα στοιχεία από τις ιατρικές έρευνες των ναζί εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και ενίοτε με παντελή έλλειψη κριτικής σκέψης. Όπως για παράδειγμα ο άτλαντας ανατομίας του Αυστριακού ανατόμου Έντουαρντ Πέρνκοπφ, λόγω των αναλυτικών λεπτομερειών που περιέχει. Στον άτλαντα υπάρχουν και πολλές φωτογραφίες ανθρώπων που εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια της ναζιστικής περιόδου. Η επιτροπή θέλει έτσι και να ευαισθητοποιήσει τους γιατρούς σχετικά με την προέλευση πολλών ιατρικών γνώσεων.

Οι συντάκτες της έκθεσης θεωρούν το έργο τους ως ένα πρώτο βήμα και σχεδιάζουν ήδη τη διαμόρφωση ενός εκτεταμένου ηλεκτρονικού αρχείου. Η Ζαμπίνε Χίλντεμπραντ της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ και εκ των προέδρων της επιτροπής εξηγεί ότι «οι ιατρικές θηριωδίες των ναζί είναι από τα πιο ακραία και ταυτοχρόνως τεκμηριωμένα παραδείγματα στην ιστορία σχετικά με τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω της ιατρικής». Όπως τονίζει η επιστήμονας, «πρέπει να μελετήσουμε τα χειρότερα κομμάτια της ιστορίας της ανθρωπότητας, προκειμένου να αναγνωρίσουμε και να αντιμετωπίσουμε παρόμοια στοιχεία του παρόντος, με απώτερο σκοπό την προώθηση του καλύτερου».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς