«Ήθελα να ξεχάσω τη δυστυχία, όσα έχασα», λέει ο Αχμάντ από τη Συρία, που δεν είναι αυτό το πραγματικό του όνομα. Ζητά να παραμείνει ανώνυμος, γιατί για να ξεχάσει, κατέφυγε σε απαγορευμένα μέσα. Επί χρόνια ήταν εξαρτημένος από το συνθετικό ναρκωτικό Captagon, την κοκαΐνη των φτωχών ή των τζιχαντιστών, όπως το αποκαλούν κάποιοι. Πρόκειται για την εμπορική ονομασία ενός ψυχοδραστικού φαρμάκου που παρήχθη τη δεκαετία του 1960 από τη γερμανική εταιρεία Degussa Pharma Gruppe. Κυκλοφόρησε για την αντιμετώπιση της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής (ΔΕΠΥ), κατά της λήψης ναρκωτικών και για πιθανή αντικαταθλιπτική δράση. Πολλοί ακόμη βρίσκονται στην ίδια θέση με αυτόν στη σπαρασσόμενη από τον πόλεμο Συρία. Αυτές τις ημέρες συμπληρώνονται 13 χρόνια από τότε που ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις κατά του προέδρου Μπασάρ αλ Ασάντ.  Η κυβέρνησή του πήρε βίαια μέτρα εναντίον τους. Σήμερα η χώρα είναι διαιρεμένη. Ο Άσαντ ελέγχει πλέον και πάλι τα δύο τρίτα της χώρας. Τα βορειοδυτικά βρίσκονται υπό τον έλεγχο των δυνάμεων της αντιπολίτευσης. Πολιτική λύση στη σύγκρουση δεν είναι ακόμη ορατή.

Τριπλασιάστηκε σχεδόν η χρήση ναρκωτικών

«Η παράνομη παραγωγή και διακίνηση ναρκωτικών ήταν πάντα μέρος της "συριακής σύγκρουσης"», λέει ο Σαχέρ Σαχλούλ, διευθυντής της μη κυβερνητικής οργάνωσης MedGlobal με έδρα τις ΗΠΑ, η οποία παρέχει πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη σε ανθρώπους σε περιοχές καταστροφών. Ενώ η διακίνηση ναρκωτικών από τη Συρίαειδικότερα έχει προσελκύσει εδώ και καιρό τη διεθνή προσοχή, η χρήση ναρκωτικών μεταξύ των Σύρων συχνά αγνοείται. Ωστόσο, σύμφωνα με μελέτη της MedGlobal, αυτή έχει σχεδόν τριπλασιαστεί από το ξέσπασμα του πολέμου. Πάνω από το 80% των Σύρων τοξικομανών είναι άνδρες. Η πλειονότητά τους είναι κάτω των 30 ετών. Η κατανάλωση είναι ευρέως διαδεδομένη σε όλες τις περιοχές: Περίπου το 50% των χρηστών ζει στις περιοχές της αντιπολίτευσης στα βορειοδυτικά της χώρας, ένα 20% στις περιοχές που ελέγχονται από την κυβέρνηση και ένα 30% ζει στο εξωτερικό έχοντας λάβει άσυλο. Σύμφωνα με τη μελέτη, η ίδια η Συρία είναι η χώρα με τον υψηλότερο αριθμό τοξικομανών στον αραβικό χώρο.

Οι λόγοι για την χρηση ναρκωτικών μεταξύ των Σύρων είναι πολλοί: σύμφωνα με τον Σαχλούλ, πολλοί από τους μαχητές και τους στρατιώτες του Άσαντ τα χρησιμοποιούν ως διεγερτικά. Η κατανάλωση είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη μεταξύ των υψηλόβαθμων αξιωματικών. Οι τραυματισμένοι στρατιώτες στον πόλεμο χρησιμοποιούν τα ναρκωτικά κυρίως για να μειώσουν τους πόνους. Η γενική έλλειψη φαρμάκων στη χώρα συχνά δεν αφήνει στους ανθρώπους καμία άλλη επιλογή. Επιπλέον, και η πρόσβαση είναι εύκολη. «Η άνθηση του εμπορίου ναρκωτικών και η τοπική παραγωγή τους σημαίνει ότι τα ναρκωτικά είναι εύκολα διαθέσιμα και φτηνά στην αγορά», λέει ο Σαχλούλ. «Πολλοί θέλουν να ξεφύγουν από την πραγματικότητα». Αλλά και η καταστροφική οικονομική κατάσταση συμβάλλει επίσης στην εξάπλωση. «Η φτώχεια είναι ένας παράγοντας που ευνοεί τη χρήση ναρκωτικών», λέει ο διευθυντής της MedGobal. Οι φτωχικές γειτονιές με ευάλωτες ομάδες έχουν γίνει ιδιαίτερος στόχος των εμπόρων ναρκωτικών, που εκμεταλλεύονται με αυτόν τον τρόπο τους έφηβους και τις χήρες.

Ο Ασάντ και η αυτοκρατορία των ναρκωτικών

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση για τα Ναρκωτικά του 2023, το Captagon είναι το πιο διαδεδομένο διεγερτικό ναρκωτικό στη χώρα. Ωστόσο, σύμφωνα με την MedGlobal, η χρήση κάνναβης και ναρκωτικών, όπως η κοκαΐνη, είναι επίσης ευρέως διαδεδομένη. Το Captagon λέγεται ότι είναι το ναρκωτικό που συντηρεί το καθεστώς στη Δαμασκό. Το παγκόσμιο εμπόριο αμφεταμίνης φέρεται να είναι μία από τις κύριες πηγές εσόδων της συριακής κυβέρνησης. Οι διεθνείς ανακριτές θεωρούν τώρα ότι η Συρία είναι ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς του συγκεκριμένου ναρκωτικού στον κόσμο.Το 80% της παγκόσμιας προσφοράς Captagon παράγεται επομένως στη Συρία.Σύμφωνα με τις πληροφορίες, στο λαθρεμπόριο εμπλέκονται άτομα από τον στενότερο κύκλο του Άσαντ και ηγέτες της λιβανέζικης Χεζμπολάχ. Η πολιτοφυλακή τους πολεμά στο πλευρό του κυβερνητικού στρατού στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Σύμφωνα με τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης στη βορειοδυτική Συρία, η συριακή κυβέρνηση χρησιμοποιεί επίσης τα ναρκωτικά και το εμπόριό τους ως όπλο πολέμου.

«Το συριακό καθεστώς και οι συμμαχικές του χώρες, όπως το Ιράν και οι πολιτοφυλακές του που διακινούν λαθραία ναρκωτικά στη βορειοδυτική Συρία, προσπαθούν συστηματικά να καταστρέψουν την κοινωνία», λέει ο Χαλίντ αλ Ασάντ, διευθυντής της ελεγχόμενης από την αντιπολίτευση στρατιωτικής αστυνομικής αρχής στη βορειοδυτική Συρία. «Πιστεύω ότι ο λόγος γι' αυτό είναι ότι το καθεστώς δεν μπόρεσε να κατακτήσει με τη δύναμη των όπλων τις περιοχές που βρίσκονται εκτός του ελέγχου του». Στη βορειοδυτική Συρία υπάρχει μόνο μία κλινική που βοηθά τους τοξικομανείς να απεξαρτηθούν. Εκεί κατέληξε και ο Αχμάντ, εθισμένος στο Captagon, όπου λαμβάνει θεραπεία εδώ και ένα χρόνο. «Χαίρομαι που ήρθα εδώ. Συνιστώ και σε άλλους σαν κι εμένα να αναζητήσουν θεραπεία».

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου