Το ποσοστό των Γερμανών που υποστηρίζουν την άκρα δεξιά δεν ξεπερνά το 2,5%, όπως δείχνουν όλες οι σχετικές έρευνες των τελευταίων ετών. Ωστόσο, είναι πολύ μεγαλύτερο το ποσοστό εκείνων που απαξιώνουν εθνοτικές ομάδες, που συμμερίζονται θεωρίες συνομωσίας, που θα έβλεπαν θετικά μία πιο αυταρχική μορφή διακυβέρνησης. «Μεμονωμένες εξτρεμιστικές ή εθνολαϊκιστικές απόψεις έχουν πλέον εδραιωθεί στη γερμανική κοινωνία», εκτιμά η Φρανσίσκα Σρέτερ από το πολιτικό ίδρυμα Φρίντριχ Έμπερτ (FES), που πρόσκειται στο γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (SPD).

Από το 2006 το ίδρυμα Φρίντριχ Έμπερτ καταγράφει τις διαθέσεις της κοινής γνώμης απέναντι σε εξτρεμιστικές τάσεις. Στην τελευταία έρευνα ερωτήθηκαν συνολικά 1890 άτομα μεταξύ 18 και 97 ετών στο χρονικό διάστημα ανάμεσα στον Σεπτέμβριο του 2018 και τον Φεβρουάριο του 2019. Τα αποτελέσματα αποδεικνύουν βέβαια ότι οι εθνολαϊκιστικές αντιλήψεις δεν αποτελούν νέο φαινόμενο. Το αντίθετο: παλαιότερα ο ένας στους οκτώ ερωτηθέντες εξέφραζε εξτρεμιστικές απόψεις, ενώ φέτος τις αποδέχεται μόλις ένας στους δεκατέσσερις. Εχθρικές απόψεις απέναντι στους μουσουλμάνους εκφράζει σήμερα το 18,7% των ερωτηθέντων, ενώ το 2006 το αντίστοιχο ποσοστό έφτανε το 30%.

Απαξίωση για τους αιτούντες άσυλο

 Από την άλλη πλευρά, η αρνητική στάση απέναντι σε εκείνους που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, ζητώντας άσυλο στη Γερμανία ή άλλες χώρες της Δύσης, καταγράφει αύξηση για τρίτη συνεχή χρονιά και φτάνει πλέον το 54% έναντι 44,3% το 2014. Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες φρονούν ότι η κυβέρνηση δεν πρέπει να είναι ιδιαίτερα δεκτική σε αιτήσεις για παροχή ασύλου.

Ιδιαίτερα υψηλό είναι το ποσοστό αυτό στα ανατολικά κρατίδια της Γερμανίας. Κατά συνέπεια η έρευνα της FES για τον χώρο του Κέντρου φαίνεται να επιβεβαιώνει τη διαδεδομένη αντίληψη ότι οι Ανατολικογερμανοί είναι πιο επιρρεπείς σε ακραίες πολιτικές θέσεις. Ωστόσο, δεν καταγράφεται μεγάλη διαφορά με τους Δυτικογερμανούς σε ζητήματα όπως η υποβάθμιση των ναζιστικών εγκλημάτων και η νοσταλγία ενός αυταρχικού καθεστώτος. Σχεδόν ο ένας στους τέσσερις θεωρεί ότι τα καθιερωμένα μέσα ενημέρωσης συμπλέουν με τους ισχυρούς. Παρά ταύτα, επισημαίνουν οι υπεύθυνοι της έρευνας, οι εθνολαϊκιστικές αντιλήψεις είναι πιο διαδεδομένες στις ανατολικές περιφέρειες της Γερμανίας. Η ίδια έρευνα καταγράφει στα ανατολικά κρατίδια της χώρας μειωμένη εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς, αλλά και αυξημένη ανοχή ή στήριξη στον αυταρχισμό.     

Επιμένουν οι θεωρίες συνομωσίας

Και στα δυτικά κρατίδια της Γερμανίας υπάρχουν βέβαια οικονομικά ασθενέστερες περιφέρειες, που εκφράζουν μειωμένη εμπιστοσύνη στους θεσμούς της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Μάλιστα ο ένας στους δύο ερωτηθέντες πιιστεύει ότι υπάρχουν μυστικές οργανώσεις που επηρεάζουν αποφάσεις για μείζονα διεθνή ζητήματα. Παράλληλα, ο ένας στους τρεις θεωρεί ότι δεν εκπροσωπείται επαρκώς, ότι η λήψη αποφάσεων στα πλαίσια του δημοκρατικού πολιτεύματος αποτελεί «νόθο συμβιβασμό» και ότι «η κυβέρνηση αποκρύπτει την αλήθεια από τον λαό».

Αλλά τότε πώς εξηγείται ότι το 86% των ερωτηθέντων δεν βλέπει «εναλλακτική λύση στη Δημοκρατία»; Ο Βίλχελμ Μπέργκχαν από το πανεπιστήμιο του Μπίλεφελντ, θεωρεί ότι «ένα κομμάτι του πληθυσμού δεν ανταποκρίνεται στις αξιώσεις που εκφράζει, δεν στέκεται στο ύψος των προδιαγραφών που απαιτεί» στις σχετικές έρευνες. Συνοψίζοντας, οι συντάκτες της έκθεσης εκτιμούν ότι «συνεχίζουν να υφίστανται αντιδημοκρατικές αντιλήψεις», αν και, σε γενικές γραμμές. «υπάρχει κοινή αντίληψη για την αξία που εκπροσωπεί η πραγματική κοινωνία των πολιτών».

Γιαν Βάλτερ

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου