Οκτώ χρόνια πέρασαν από το τραγικό συμβάν. Στις 17 Ιουλίου 2014 ένα Μπόινγκ 777 των Μαλαισιανών Αερογραμμών είχε απογειωθεί από το διεθνές αεροδρόμιο Σίπχολ του Άμστερνταμ με προορισμό την Κουάλα Λουμπούρ, αλλά κατέπεσε και συνετρίβη υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες στην Ανατολική Ουκρανία, παρασύροντας στον θάνατο τους 298 επιβαίνοντες. Η μοιραία πτήση MH17 για την πρωτεύουσα της Μαλαισίας δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. 

Έκτοτε κανείς δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για την πτώση του αεροσκάφους. Ορισμένες χώρες, μεταξύ αυτών η Ολλανδία και η Αυστραλία, είχαν ζητήσει να επιληφθεί της υπόθεσης διεθνές δικαστήριο, κατά προτίμηση υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Όμως αυτό δεν συνέβη, καθώς το ρωσικό βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ θα εμπόδιζε μία ουσιαστική συζήτηση. Τελικά η ολλανδική κυβέρνηση αποφάσισε να παραπέμψει το ζήτημα σε εθνικό δικαστήριο, επικαλούμενη την εθνική νομοθεσία της, καθώς τα περισσότερα θύματα (193) ήταν Ολλανδοί πολίτες.

Τα ίχνη οδηγούν στη Ρωσία

Σε μία πρώτη προσπάθεια να δώσει απαντήσεις, μία ομάδα ερευνητών (JIT) με τη συμμετοχή πέντε χωρών (Ολλανδία, Βέλγιο, Μαλαισία, Αυστραλία και Ουκρανία) απεφάνθη ότι το αεροπλάνο είχε δεχθεί επίθεση με αντιαεροπορικό πύραυλο BUK, σοβιετικής κατασκευής, από το κομμάτι της περιοχής του Ντονμπάς που ήδη εκείνη την εποχή βρισκόταν υπό τον έλεγχο φιλορώσων αυτονομιστών. Εικάζεται ότι το αντιαεροπορικό σύστημα Buk είχε μεταφερθεί στην περιοχή από τη Ρωσία, όπου και επέστρεψε μετά την επίθεση στο Μπόινγκ των Μαλαισιανών Αερογραμμών.

Εκπρόσωπος της ομάδας JIT δηλώνει ότι οι έρευνες βασίστηκαν κυρίως σε καταθέσεις μαρτύρων που είχαν παρακολουθήσει την εκτόξευση του πυραύλου. Αξιοποιήθηκαν επίσης ευρήματα, όπως κάποια υπολείμματα του πυραύλου, αλλά και του αεροσκάφους, δορυφορικές λήψεις, καθώς και φωτογραφίες ή βιντεοσκοπημένα στιγμιότυπα από τη μεταφορά του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος στην περιοχή του Ντονμπάς. Επιπλέον, είχαν καταγραφεί τηλεφωνικές συνομιλίες μεταξύ των υπόπτων, τις οποίες εν μέρει δημοσίευσε η ερευνητική ομάδα.   

Η αρχή της δίκης και η ακροαματική διαδικασία

Η δίκη στο δικαστήριο της Χάγης άρχισε στις 9 Μαρτίου 2020. Λόγω αυξημένου ενδιαφέροντος της κοινής γνώμης, οι συνεδριάσεις μεταφέρθηκαν σε μεγαλύτερη αίθουσα κοντά στο αεροδρόμιο του Σίπχολ και μεταδίδονται ζωντανά μέσω διαδικτύου. Το εδώλιο παραμένει άδειο, καθώς η Ρωσία δεν εκδίδει πολίτες της, ενώ εικάζεται ότι ο μοναδικός Ουκρανός κατηγορούμενος έχει αποκτήσει επίσης ρωσικό διαβατήριο. Μόνο ένας από τους κατηγορούμενους, ο Ρώσος Όλεγκ Πουλάτοφ, εκπροσωπείται από τους δικηγόρους του στο δικαστήριο. Ο ίδιος δηλώνει αθώος, αλλά οι μαγνητοφωνημένες τηλεφωνικές συνομιλίες, που έχουν μεταδοθεί από ολλανδικά μέσα ενημέρωσης, μάλλον επιβαρύνουν τη θέση του.

Εικάζεται ότι η απόφαση του δικαστηρίου θα είναι καταδικαστική. Η Εισαγγελία έχει προσκομίσει στοιχεία που, αν μη τι άλλο, αποδεικνύουν τη συμμετοχή τους στη μεταφορά του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος στην Ουκρανία. Το Κρεμλίνο αποποιείται κάθε ευθύνη για το συμβάν. Στο παρελθόν οι ρωσικές αρχές, με τη βοήθεια των κρατικών ΜΜΕ, είχαν παρουσιάσει διάφορες και μάλλον αντιφατικές μεταξύ τους εκδοχές για την τραγική κατάληξη της πτήσης MH17.

Προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Δεν θα είναι η τελευταία δικαστική αντιπαράθεση για το τραγικό συμβάν. Συνολικά 380 συγγενείς θυμάτων της πτήσης MH17 συμμετέχουν σε δύο ομαδικές προσφυγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο. Ζητούν να αποζημιωθούν με τουλάχιστον 6,4 εκατομμύρια ευρώ για κάθε ένα από τα θύματα. Συνήγορός τους, σε μία από τις προσφυγές, είναι ο Αμερικανός Τζέρυ Σκίνερ, που έγινε γνωστός από αντίστοιχη δίκη για την αεροπορική τραγωδία στο Λόκερμπι της Σκωτίας το 1988. Βέβαια η Ρωσία αποχώρησε από το Συμβούλιο της Ευρώπης τον Μάρτιο και κατά συνέπεια δεν αναγνωρίζει τη δικαιοδοσία του Στρασβούργου, αλλά αυτό προφανώς δεν ισχύει για υποθέσεις που είχαν αρχίσει να εκδικάζονται πριν από τον Μάρτιο.

Επιπλέον, τον Μάρτιο η Αυστραλία και η Ολλανδία προσέφυγαν από κοινού για την ίδια υπόθεση κατά της Ρωσίας στον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO). Δεν λείπουν όμως και οι προσφυγές εναντίον της Ουκρανίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τέσσερις ενάγοντες θεωρούν την κυβέρνηση του Κιέβου συνυπεύθυνη, διότι, όπως υποστηρίζουν, δεν είχε απαγορεύσει τις πτήσεις στον εναέριο χώρο των «διαμφισβητούμενων περιοχών» στην Ανατολική Ουκρανία. Στην πραγματικότητα οι πτήσεις είχαν απαγορευθεί, αλλά μόνο για ύψος μέχρι 8.000 μέτρα.Το γεγονός ότι η Ρωσία απαγόρευσε τις πτήσεις σε ύψος έως 16.000 μέτρα λίγες ώρες πριν από την πτώση του μοιραίου Μπόινγκ θεωρείται ένδειξη συνενοχής για την αεροπορική τραγωδία.

Μιχαήλ Μπουσούεφ

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου