Περίπου 100 καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο θα συμμετάσχουν στη 6η Μπιενάλε της Αθήνας που θα ξεκινήσει στις 26 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει έξι εβδομάδες. Οι 15 από αυτούς ζουν και εργάζονται στο Βερολίνο. Αφορμή για τους επιμελητές της Μπιενάλε, τη Γερμανίδα Στέφανι Χέσλερ και τους Έλληνες Κωστή Σταφυλάκη και Poka-Yio, να έρθουν στη γερμανική πρωτεύουσα και να συζητήσουν μαζί τους αλλά και να παρουσιάσουν τα σχέδιά τους σε ένα ευρύτερο κοινό.

Υπό εξέταση οι «αλήθειες»

Αυτό που αρχικά τραβάει την προσοχή είναι ο τίτλος που επιλέχθηκε για τη φετινή διοργάνωση - «Αντί». «Η πρόκληση είναι να παρουσιάσουμε κάτι που διαφέρει από τις άλλες Μπιενάλε», επισημαίνει η θεωρητικός τέχνης Στέφανι Χέσλερ. «Δεν θέλουμε να δώσουμε απαντήσεις αλλά να θέσουμε ερωτήσεις – όχι απλοϊκά αλλά με έναν έξυπνο τρόπο. Δεν σκοπεύουμε να δημιουργήσουμε ένα επιπλέον ‘Αντί’ ούτε να δώσουμε λύσεις. Θέλουμε να κάνουμε μια απογραφή και ανάλυση της κατάστασης που επικρατεί με μια ιστορική ματιά αλλά και μια που είναι στραμμένη προς το μέλλον.»

Στον δέκατο χρόνο της κρίσης οι επιμελητές κρίνουν ότι ήρθε πια ο καιρός ενός απολογισμού για το ρόλο της τέχνης όλο αυτό το διάστημα. Υπό εξέταση θα τεθούν αλήθειες και πιστεύω των καλλιτεχνών: το φλερτάρισμα με την αντισυμβατικότητα, την αντίθεση, την αντίσταση αλλά και την προθυμία να επιδεικνύουν, μάλλον χωρίς δεύτερη σκέψη, την αλληλεγγύη τους με όσους βρίσκονται σε κάποια από τα μέτωπα του «Αντί». Στόχος της Μπιενάλε είναι σύμφωνα με τον θεωρητικό τέχνης και εικαστικό Κωστή Σταφυλάκη «οι καλλιτέχνες να δράσουν με έναν τρόπο που δεν εξιδανικεύει τον ανθρώπινο παράγοντα, δεν εξιδανικεύει την ανθρώπινη προσφορά και τις ανθρώπινες δυνατότητες στο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο που ζούμε, αλλά αντίθετα να δράσουν με έναν τρόπο που αμφισβητεί την ευκολία, με την οποία οργανώνονται σήμερα οι ανθρώπινες κοινότητες ως κοινότητες αντίδρασης, ως κοινότητες αντίστασης, ως κοινότητες πολιτικής και κοινωνικής έκφρασης.»

«Σπρωξιά στην τέχνη»

Οι καλλιτέχνες έχουν γίνει κατά κάποιον τρόπο συνοδοιπόροι των πολλών «Αντί», της ριζοσπαστικοποίησης που στο μεταξύ έχει γίνει κραταιός λόγος. Σε αρκετές χώρες ριζοσπαστικά κόμματα έχουν αναλάβει τη διακυβέρνηση. Αυτό που προβληματίζει όμως είναι ότι αντιδραστικές πολιτικές δυνάμεις και ριζοσπαστικές εναλλάσσονται στην εξουσία ενώ δύσκολα μπορεί κανείς να διακρίνει ποιος πρεσβεύει τι. Η τέχνη, αντί να πραγματεύεται τη σύμπλευση, εμπλέκεται, υποστηρίζει ο τρίτος επιμελητής Poka-Yio, κατά κόσμον Πολύδωρος Καρυοφύλλης: «Η φετινή Μπιενάλε είναι κατά κάποιο τρόπο το απόσταγμα ενός μόνιμου προβληματισμού τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Έχουμε γίνει μάρτυρες μιας συνεχιζόμενης προσπάθειας κοινωνικής εμπλοκής της τέχνης μέσα από πρωτοβουλίες και ακτιβισμό.» Καιρός να αλλάξει αυτή η κατάσταση ή τουλάχιστον να τεθεί υπό αμφισβήτηση.

Η φετινή Μπιενάλε δεν πρόκειται όμως να καταγγείλει το «Αντί» διευκρινίζει ο ιδρυτικός της διευθυντής Poka-Yio αλλά να το παρουσιάσει στην «πλήρη του δόξα»: «Δεν θέλουμε να γυρίσουμε την τέχνη πουθενά πίσω. Θέλουμε να τη στείλουμε μπροστά με δύναμη – μια σπρωξιά, να ξεκολλήσει λιγάκι από αυτή τη ρητορική της μόνιμης αντιπαλότητας.»

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο